Osydan on kýn búryn preziydent Toqaev ýkimetke eki apta kart-blansh bergendey boldy (tórt kýnnen keyin ol mәsele de óz sheshimin tabar).

Sodan beri ýkimet otstavkagha kete me, ketpey me, ketse, ornyna kim jәne kimder kelui mýmkin degen әngime jiyilep ketti.

Soghan qatysty bir oiym.

Koronavirus tranzit kezenining kýshti katalizatory bolghan anyq.

Yaghni, osyghan deyin «ekinshi preziydent biylikti óz qolyna alu ýshin birshama uaqyt kerek, onyng óz alghysharttary boluy tiyis» degen sayasy saraptamalar aitylyp keldi. Qogham da sonday kezendi bastan ótkizuge ishtey dayyn boldy da.

Al COVID keldi de, ol jaybasar bolugha tiyis prosesti kýrt jedeldetip jiberdi. Dәl osynau kezende Nazarbaevtan Toqaevqa ókilettikter asyqpay kóshuin kýtip otyratyn uaqyt joq! Sheshimder meylinshe tez әri bir jaqty týrde qabyldanuy kerek. Toqaevtyng ózi jaghdaydy soghyspen tenedi emes pe? Yaghni, preziydent aldymen elbasymen aqyldasyp, sosyn jiyn ótkizip, óz ýkimetin synap, «senderge pәlenshe uaqyt beremin», - dep sozghylap otyratyn shama joq. Elding shydamy tausylyp barady!

Sondyqtan da sayasi, kerek deseniz, tarihy jauapkershilik mәselesi de osy tústa jekelengen sipat alady. Erten, dәl osy kezendi jazghanda sarapshylar, «elde sheshim qabyldaudyng birneshe ortalyghy boldy: elbasy, preziydent, elbasynyng otbasy mýsheleri, olargha jaqyn oligarhtar, ýkimet» dep otyrmaydy. «Sol tústa eldi preziydent Toqaev basqardy jәne de sol tústaghy jaqsy da, jaman isterge sol kisi tikeley jauap beredi» dep jazady.
Toqaev myrza sony týsinetin kez kelgen siyaqty.

IYә, óz tandauyn jasaghanda Nazarbaev Toqaevqa naqty sharttar qoyyp, uәdelerin alyp alghan bolar. Bәlkim, olardyng tranzit ssenariyi birneshe jylgha, kelesi preziydent saylauyna deyingi kezenge jazylyp qoyghan bolar. Biraq ol kezde әlemde, elde dәl osynday qiyn jaghday ornaytynyn Nazarbaev ta, Toqaev ta bilgen joq.

Sondyqtan da ekeuaralyq jalpy, sonyng ishinde, adamy sipattaghy kelisimderdi joqqa shygharmay (olardyng astary haqynda «ishing bilsin, әlua-ay» dep qana qoyalyq), osy tótenshe jaghdaydan shyghugha qatysty operativti basqarudy preziydent óz qolyna aluy kerek dep sanaymyn!

Ýkimet te kelsin.

Biraq búryn-sondy bolmaghan keshendi, «júttyng jeti aghayyny» bir sәtte kep qalghan daghdarystyq jaghdaydan shyghu jónindegi Jalpyúlttyq kenesti premier emes, preziydent ózi basqaruy tiyis!

Ne isterin bilmey, abdyrap qalghan halyq óz preziydentining kýndelikti ózimen birge ekenin kórui tiyis. Onyng әr otbasynyng taghdyryna aralasyp, memleket basshysy retinde moralidyq qoldauyn bildirui kerek.

Toqaev diplomat әri asa mәdeniyetti túlgha ekeni turaly onyng piarshylary jii aita beredi. Biraq qazirgi asa jauapty kezende elge minezdi, sheshimdi ózi qabyldaytyn, sol sheshimi ýshin jauap bere alatyn, aitqan sózinen qaytpaytyn, sol sózin qol astyndaghylargha búljytpay oryndata alatyn, sol qasiyetterimen halyqty sonyna erte alatyn naghyz liyder kerek.

Býgingi kýn sayasatker retinde Toqaevqa sonday mýmkindikter ashyp otyr.

Elding biylik tarmaqtaryna (parlament, ýkimet, sot) degen senimi meylinshe azayghan búl kezende onday kenes boluy әbden zandy.

Ol kenesting qúramyna tyng kýshter, jana túlghalar enui shart. Basqasyn aitpaghanda, azamattyq qoghamda memleket ómirining әr salasyna qatysty óz pikirin aityp, balama da bayandy bolar bastamalar kóterip jýrgen azamattar barshylyq emes pe? Solardy nege júmysqa jekpeske?

Sayasy oppozisiya da osy kezendi ózining basty prinsipterinen bas tartpay, biraq mýmkindiginshe, jalpyúlttyq bastamalar men is-sharalargha elmen birge at salysyp jatsa, esh әbestigi joq dep sanaymyn. Ol da ortaq mýdde jolyndaghy kýsh biriktiru bop jatsa, nesi aiyp?

Óz basym tórt kýnnen keyin preziydent Toqaevtan dәl osynday, biregey de batyl, júrttyng kónilinen shyghatyn, elding jýregine senim ornatatyn sheshim kýtemin.

Qalghanynyng bәri, mәselen, kezekti ýkimet kelip, bar jauapkershilikti soghan ysyra salu býgingi kýnning sayasy talabyna mýldem sәikes bolmaydy da, eski sýrleuding sarqynshaghy әri dalbasa bop qalady!

Ámirjan Qosanovtyng jazbasy

Abai.kz