Shynyn aitqanda, bizdegi orys tilinde taraytyn aqparattardyng deni elimizde tuyndyghan qiyndyqtardy kórse, bórkin aspangha atyp, bir shattanyp qalatyndyghyn qaytersin. Múnysyn sirә, ózderi Otany dep esepteytin Reseyding bedelin bir kóterip tastaugha tiyimdi paydalanyp qalady. Jәne onday tústardy sypayylyq degendi mýldem basqa jaqqa ysyryp qoyady.

Mәselen, jaqynda ghana elimizge belgil bir saytta Reseyding «Vzglyad. Delovaya gazeta» atty basylymynan kóshirip basqan maqalasyn osynday dýniyelerding qataryna qosugha әbden bolady. Eng bastysy, aiqaylatyp qoyghan «Koronavirus zastavil sosedey umolyati Rossii o pomoshi» degen taqyrybynyng ózi nege túrady? Al ary qaray oqysang tóbe shashyng tik túrady? Beyne bir, myna biz, Ortalyq Aziya halyqtary qatty bir býlinshilikke úshyrap, qúryp ketuding sәl aldynda túrghan sekildimiz.

Maqala avtory Evgeniy Pogrebnukting bizge degen «janashyrlyghy» tipti erekshe. «V nashey strane samaya vysokaya stepeni smertnosti. My ne vyderjivaem natiska. Proshu vas pomochi». «Nasha strana stolknulasi s realinoy opasnostiu gumanitarnoy katastrofy». Vse eto – sitaty iz obrasheniy k rossiyskomu rukovodstvu ot predstaviyteley obshestvennosty stran Sredney Azii. Grajdane etih stran potryaseny toy effektivnostiu, s kotoroy Rossiya spravlyaetsya s bolezniu, - dep birden qara aspandy qapyltady.

Bir qyzyghy, osylay dey kele avtor «әzirge Ózbekstan men Tәjikstanda jaghday bir qalypty. Al Týrkimenstan eshkimge jaq ashpaydy, - deydi de búl indetting tek qana Qyrghyzstan men Qazaqstandy birjolata jaulap alghandyghyna toqtalady. Búl jerde bizding qyrghyz bauyrlarlarymyzdyng basyna týsken nәubetke kóp toqtay qoymalyq. Ár el mýmkindiginshe onymen kýresip jatyr ghoy.

Al bizdegi ahualdyng tym mýshkil ekendigin ózimiz de jasyrmaymyz. Koronovirus degen indetti der kezinde toqtata almaghanymyzgha tek ýkimetti kinәlay beruimiz әdiletsizdik. Belgilengen qatang tәirtipti saqtamadyq. Medisinalyq betperde taghudy artyq sanadyq. Toy toylaudy toqtata túrayyq degendi qúlaqqa da ilmedik. Indet boy bermeuge ainadlghanda dәrihanalardy jaghalap, kerek bolsyn, bolmasyn, dәri-dәrmekti kótere satyp alyp, ony keyin bizneske ainaldyrdyq. Endi kimdi kinәlaymyz? Tek bir ókinishtisi, qolymyzda mol baylyq bola túra medisinagha mýldem kónil bólmey, oghan dúrys qarjy da bólmey, jetim balanyng kýiin keshtirgen ýkimetimiz ne dep aqtalady?

Endi kelip, atalmysh maqaladaghy elimizge kelip-ketken Yuriy Dorohov degen jurnalistin: «Uje v pervye chasy posle vezda v Rossii iz Kazahstana ya ispytal nastoyashiy shok. Polnoe oshusheniye, chto vernulsya v glubokiy tyl iz zony boevyh deystviy. Ludy rasslablennye, spokoynye. Nikakogo osobogo stressa ne nabludaetsya. <...> Zashel v apteku – eshe odin shok. Esti VSYo. Pravda, po reseptam. U menya bylo dikoe jelanie skupiti vsu apteku y otpraviti v Alma-Atu», - degen sózin qalay baghalaymyz? Shylghy ótirik deu de qiyn, taza shyndyq dep de aita admaymyz. Múnyng aty jurnalisting jandy jarimizden basuy ekendigi anyq. 

Búl orys jurnaliysining sózin dúshpandyqqa baghalamay-aq qoyalyq. Tek bir ókinishtisi, qolda bar dýniyeni úqsata almay, ózgelerge alaqan jaymyz, týptep kelgende, eldigimizge syn. Osy uaqytqa deyin tegin kelgen dýnie dep, múnaydan týsken mol oljany eshkimge keregi joq, «elimizding imimdjin kóteredi» degen syltaumen milliondaghan emes, milliardaghan dollardy ysyrap etkenimizdy kimnen jasyramyz? Osy týpsiz baylyq bizge aghyla beredi degen ertegige senip, әlgindey indetpen kýresude kórshilerimiz - Ózbekstan men Tәjikstannan da kende qalghanymyz ashy shyndyq.

Endeshe atalamysh maqaladaghy avtordyn: «Chem bolishe situasiya stanovitsya kriticheskoy, tem bolishe obrashaytsya za pomoshiu izvne. Na tom je zasedaniy Evraziyskogo mejpraviytelistvennogo soveta premier-ministr Kazahstana Askar Mamin eshe raz napomnil Mihailu Mishustinu o tyajelom polojeniy v respubliyke, otmetiyv, chto v Kazahstane sledyat za ispytaniyem rossiyskoy vaksiny, y poprosil o postavkah vne ocherediy.

«Samoe glavnoe, my poluchily kompetensiy rossiyskih vrachey, kotorye priyehali, rabotaly y rabotayt v raznyh regionah Kazahstana»... «V etoy svyazy my rasschityvaem na to, chto kogda nachnetsya promyshlennyy vypusk vaksiny s tem, chtoby Kazahstan iymel vozmojnosti priobresty partiy vaksiny v chisle pervyh stran, iymel vozmojnosti priymeniti sredy naseleniya. Eto ocheni vajno», – sitiruet kazahstanskogo premier-ministra RIA Novostiy, - degen sózine bagha berudi artyq sanadyq. Óitkeni múny ótirik deuge dәlelimiz joq. Onyng ýstine kezinde baspasózde «Biz vaksinany Reseyden birinshi bolyp alamyz» degen alaqaylaghan «janalyqty» óz kózimizben oqyghanbyz.

Shyndyghyn aitqanda, bizding Reseyge osynshama jalynudyng reti de joq sekildi. Búl kórshimiz koronovirus auruy jóninen býkil әlemdegi kóshbasshylardyng arasynda. Ekinshiden, Resey jasaghan búl vaksina jayly baspasóz betinde әrtýrli pikir aitylady. Negizine AQSh-ta jasalghan vaksinanyng emdik qasiyeti әldeqayda kýshti kórinedi. Ana Japoniya men Ontýstik Koreyada jasalghan vaksinalar da eshkimnen olqy týspeydi. Onan qalsa, tipti myna qasymyzda sol indetpen oidaghyday kýresip, mol tәjiriybe jinaghan Qytay degen de kórshimiz bar. Ol da ótinishimizdi ayaq asty etpes edi. Mine, endi ózderine sәtti jaghdaydy útymdy paydalanghan Resey jurnalisteri ózderining әli de kýshti ekendigin, búrynghy Kenes Odaghynan shyqqan elderding oghan әli de tәueldi ekendigin taghy bir núqyp ótti. Qaytesin, kónesing daghy.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz