Mening aitayyn degenim - Manghystaudaghy qaptaghan Qytaylar  turaly bolatyn.  «Manghystau múnaygaz» AQ -nyng 50 payyz aksiyasyn iyemdengen Qytaylar endi múnay búrghylau salasy men gaz jetkizu salasyna bar kýshterin sala kiriskeni sonshalyq,  aghylshyn ne qazaqsha attarmen ashylghan Búrghylau kompaniyalary jauynnan keyingi sanyrauqúlaqtay qaptaghan.

Olardyng jaghdayyn biludinde mýmkindigi boldy. «Fortress Holding Limited» JShS-inde 10 kýn júmys isteu mýmkindiginede ie boldym.  Býkil kompaniyada zandy týrde shtatta tirkelgen 2 azamat. Biri - Buhgalter, endi biri - Ofis menedjeri. Al qalghan 6 adam eshqanday kelisim-shartsyz júmys isteydi. 1 diyrektor, 2  orynbasar diyrektor jәne 2 kólik jýrgizushi, zanger joq. Múnyng ishinde 3 diyrektorda Qytaylar. Oryssha sayrap túr, Aytpaqshy, Aqtauda is-qaghazdar tek ghana orys tilinde qosymsha aghylshyn tilderinde jýredi eken. Sol ýshin  últshyl qytaylar oryssha oqyghan qytaylardy qaptatyp jibergen. Aghylshyndar ashqan «SMITH» JShS-gha barghanymyzda kelisim-shartty aghylshyn, orys tilderinde jýretinine kuә boldym, diyrektordyng kómekshisi ózining 3 jastaghy balasyn qay tildegi balabaqshagha beretinin bilmey jýrgenin aityp, aqtau obylystyq әkimshiligining qauqarsyzdyghyna renishin bildirdi.

Mening aitayyn degenim - Manghystaudaghy qaptaghan Qytaylar  turaly bolatyn.  «Manghystau múnaygaz» AQ -nyng 50 payyz aksiyasyn iyemdengen Qytaylar endi múnay búrghylau salasy men gaz jetkizu salasyna bar kýshterin sala kiriskeni sonshalyq,  aghylshyn ne qazaqsha attarmen ashylghan Búrghylau kompaniyalary jauynnan keyingi sanyrauqúlaqtay qaptaghan.

Olardyng jaghdayyn biludinde mýmkindigi boldy. «Fortress Holding Limited» JShS-inde 10 kýn júmys isteu mýmkindiginede ie boldym.  Býkil kompaniyada zandy týrde shtatta tirkelgen 2 azamat. Biri - Buhgalter, endi biri - Ofis menedjeri. Al qalghan 6 adam eshqanday kelisim-shartsyz júmys isteydi. 1 diyrektor, 2  orynbasar diyrektor jәne 2 kólik jýrgizushi, zanger joq. Múnyng ishinde 3 diyrektorda Qytaylar. Oryssha sayrap túr, Aytpaqshy, Aqtauda is-qaghazdar tek ghana orys tilinde qosymsha aghylshyn tilderinde jýredi eken. Sol ýshin  últshyl qytaylar oryssha oqyghan qytaylardy qaptatyp jibergen. Aghylshyndar ashqan «SMITH» JShS-gha barghanymyzda kelisim-shartty aghylshyn, orys tilderinde jýretinine kuә boldym, diyrektordyng kómekshisi ózining 3 jastaghy balasyn qay tildegi balabaqshagha beretinin bilmey jýrgenin aityp, aqtau obylystyq әkimshiligining qauqarsyzdyghyna renishin bildirdi.

Aqtauda óz kózimmen 9 Qytaylyq múnay búrghylau kompaniyalaryn kórdim, kórmegenim qansha ekenin Qúday bilsin. Olardyng barlyghy Qytay últtyq Múnay kompaniyasyna qaraytyn «Batys múnay», «Sibu búrghylau kompaniyasy», «qytay múnay himiya ónerkәsibi» kompaniyasy qatarly Qytaydyng memlekettik kompaniyalarynyng tikeley kómegimen bólinip shyqqan qytaylardyng jekemenshik kompaniyalary eken.  Basshylary men menedjerlerining barlyghy taza qytaylar, al qazaqtar tek ghana kólik jýrgizushi neme kómekshi buhgalterler men  kýzetshiler.  Isqaghazdary oryssha jәne qosymsha Qytay tilinde jýredi. Múny osy aitylghan kompaniyalardyng bәrinen kórdim. Kompaniya diyrektorlary men bay qytaylar aptasyna 2 ret jinalys ótkizip, júmys josparlaryn aqyldasady, búl jinalysqa qazaqtardy qoyyp, jәy qytaylarda kirgizilmeydi. Yaghni, sәrsenbi jәne senbi kýnderi «SIbu» -da ne Manghystau múnaygazdyng jataqhanasynda kezdesedi.

Ár sheteldik júmys kýshi ýshin 4 qazaqstandyq júmysqa tartylu kerek degen memleket qaulysyn búlar bilmeydi nemese  kýzetshiler men kólik jýrgizushiler arqyly  tolyqtyryp otyrghan bolar. Desede qarashanyng 21 júldyzy tanerten  Jetibay                                               múnay alqabynda ornalasqan «Batys múnay» JShK-ine merdiger bolyp isteytin  «Fortress Holding Limited» JShS-ine qaraytyn 301 nomerli búrghylau bólimshesine bara qaldym, qasymda bastyghym  bar. Qatarynan eki qúdyq búrghylau jýrip jatyr.  Týste tamaq ishuge sonda qaldym. Sonda tanystarymdy da kezdestirdim. Múnda injenerler tek qytaylar, mólshermen 10 qytay azamaty qytaysha ashanagha tamaqqa keldi, al qazaq ashanasyna 10 day qazaq keldi. Tanystarym shuyldap ketti, atyn aitpaudy ótingen olar múnda ailyq jalaqylary 60000 tenge ainalasynda ekenin, 3 aida 1 ay demalysqa baratynyn, al sol 3 ailyq jalaqylaryn qayta júmyqa kelgende alatyndaryn aityp shaghymdandy.

-Bizding kelmey qaluymyzdan qorqyp osylay istep otyr - dep kýrsindi -  qazaqtardyng barlyghy Aqtóbeden kelgender eken, olardyng aituynsha, Aqtóbelikterge jalaqy az tólenedi, búl jalaqygha Aqtaulyqtar kelmeydi, onyng ýstine bizge Aqtóbede júmys istep jatqandar esebinde  ekologiyagha qatysty 1.8 koefiysent tólenbeydi. Sonymen 3 aida 12000 tenge jalaqygha amalsyz baylanyp jýrmiz dep -  jylamsyrady atyn aitpaudy ótingen jigit aghasy.

Diyrektor DU myrzanyng aituynsha, búlargha tenderdi jenip alu qiyndyq tudyrmaydy, sebebi tenderlerdi «QÚMK» men «Samuryq-qazyna» ÁQ úiymdastyrdy, múnda aqshany qytay tarapy shygharatyndyqtan tenderdi kimge berudi qytaylar sheshedi nemese múndaghy jeke kompaniyalardyng  «kryshalary» -  sol bastyq qytaylar.

«Qarajambas múnaygaz» AQ, Qalamqas kenishterinin  qara altynyn bauyryna basqan qytaylardyng zansyz qylyqtary jergilikti halyqtyda yghyr qylyp bitken. Endi «Ózen múnaygaz» AQ-yn alyp qoy ma dep alandaydy, onda әriyne, júmyssyzdar kóbeyip ghana qoymay, jalaqylaryda neshe ese qysqarady ghoy.

Zansyzdyqtardy qysqartyp aitqanda tómendegidey jinaqtaugha bolady:

Til zany ayaqqa taptalyp jatyr, qúzyrly organdar búl jaghydaydy qadaghalasa biraz adam tilge qajettilik esebinen júmysqa ie bolar ma edi.

Enbek kodeksi  eleusiz. Qytaylardyng jekemenshik jәne ýkimettik (mysaly «Ssbu» men «Batys múnay»,  «Fortress Holding Limited» JShS) kompaniyalary júmysshylardy basqa obylystardan tartu arqyly jergilikti halyqtyn  mýddesine ziyanyn tiygizude, sonymen birge arzan enbek kýshterdi tómen jalaqymen qanap ghana qoymay, namystaryn taptauda. Júmys bólis tәrtibinde tengermeushilik kórinude.

Qújattary jýiesiz bolsada emin-erkin júmys jasauda. Qazaq júmysshylar tómen jalaqymen qara júmysqa al, qytaylar joghary jalaqymen injener. Key oryndarda qytaylardyng sany  qazaqtardan kóp.

Kózderin jipsiytip, ashanda otyryp qaqyrynyp, týkirine beretin qara qytaylardan men ketetin kýni ekeui kelip mayly júmysqa ornalasyp jatty. Osyny kórgende qasiyetti babamyz Asan qayghynyng Manghystau turaly aitqan sózi eriksiz esime týsti:  «jeti júrt kelip, jeti júrt kóshken jer eken, qoyny-qonyshy tolghan qazna,  biraq halqyna qazynasynyng qayyry bolmaytyn jer». Mýmkin solayda shyghar dese de Manghytau әkimshiligining osy zang búzushylyqtardy kóre túryp kórmeske salghan qúlyqsyzdyghy men memlekettik tildi kópe-kórineu taptatyp qoyghanyn kórip qarnym ashyp qaytty.

01.12.2011 Aqtau

«Abay-aqparat»