Ánuar Álimjanovtyng tughanyna 90 jyl!

Halyqaralyq dengeydegi jazushy-publisist, memleket jәne qogham qayratkeri bolghan Ánuar TÚRLYBEKÚLYNYNG ómirlik, shygharmashylyq jolyn týgeldey bayan etu artyq bolar, óitkeni ol Qazaqstangha, Sovet Odaghyna belgili boluymen qatar әlemning ózi baryp-kelip jýrgen 60 shaqty eline  qalamgerligimen de, diplomattyghymen de әbden tanyldy. Romandary men hikayattary, maqalalary men sózderi sonshama tilge audarylyp, oqyrman qauymdarynan joghar bagha aldy. Halyqaralyq: Djavaharlar Neru, Neto atyndaghy jәne Kongo respublikasynyn, «Lotos» jurnalynyng  silyqtarymen marapattalghany sondyqtan.

Degenmen, qyzmetin qysqasha sholsaq: Ánekeng 1955-jyly nauryz aiynan bastap «Liyteraturnaya gazetanyn» Qazaqstan men Orta Aziya boyynsha menshikti tilshisi, keyinirek «Leninskaya smena» gazeti redaktorynyng orynbasary, Qazaqstan jәne Qyrghyzstan respublikalary boyynsha «Pravda» gazetining menshikti tilshisi, «Qazaqfilim» studiyasynyng Bas redaktory, «Qazaq әdebiyeti» gazetining Bas redaktory, Qazaqstan Jazushylar odaghy basqarmasynyng birinshi hatshysy, respublikalyq tarihy eskertkishter men mәdeniyetti qorghau jónindegi Qazaq qoghamy Ortalyq kenesi prezidiumynyng tóraghasy, KSRO Jogharghy Soveti Respublikalar Kenesining tóraghasy qyzmetterin atqaryp, 1991-jyly jeltoqsan aiynyng 26-sy kýni Sovet Odaghynyng  ydyrauy turaly «№142-N Deklarasiyasyna» qol qoydy.

«Qazaqstan – Japoniya» dostyq qoghamynyng preziydenti Ánuar Álimjanov halyqaralyq әdeby baylanys ayasynda sheteldik  kóptegen birlestikterdin, komissiyalar men komiytetterding mýshesi boldy.

Qazaqstan Komsomolynyn, Qazaq KSR Memlekettik silyqtaryn aldy. «Halyqtar dostyghy», basqa da orden-medalidarmen marapattalghan. Qazaqstannyng Halyq jazushysy...

Jer betinde neshe qúrylyq bar bolsa, sonyng bәrinde izi qalghan Qadirli Qalamger Qazaq – Ánuar Túrlybekúly aitpaghan әdil sóz, jazbaghan manyzdy jәit joq dey alamyn. Keshegi Kenes Odaghy ornalasqan bólikten tysqary alpys shaqty elding bәrine aty jetti, jelip jýrip tanydy. Qazaqstany, qazaghy haqynda әngime shertti, tanytty. Ánekenning ol iygi qyzmeti  Álem әdebiyeti tarihyna jazylghany әmbege mәlim bolsa kerek. Býgingi sózim ol turaly emes, ózin ózi jarnamalaudy, ózgelerge jarnamalatudy suhany sýimegen Ánekenning shygharmashylyq qorynda jatqan qazyna jayynda. Mýmkindigime qaray Sizderge onyng ýshten birin ghana úsynar aldynda kiyeli at-ataghy halqymen  birge jasaytyny aqiqat  Iliyas agha Omarovtyng «Jazushy-Azamat» maqalasynan (1966 j.) myna ýzindini oqu jón bolar dep bildim. Múnda býgingi jas úrpaghymyzdyng kóbi kórmegen Ánuarding beynesureti túr:

«...Ár talantty óz mezgilinde tanu qajet. Búl - bәrinen búryn sol talantqa ýlken jauapkershilik jýkteu degen sóz. Búl - onyng ózi ýshin ghana emes, ol enbek etip jýrgen әdebiyetting janryna da jýkteletin júmys.

Á.Álimjanovtyng publisistikalyq talant kýshi nede? Bizdin oiymyzsha, óz isining tabighatyn jetik biluimen birge, alyp otyrghan obektisining tarihyn múqiyat zertteytininde. Býgingisin tanumen birge onyng keleshegin, baghytyn  ómir kúbylystarynyng әr qyrynan qatang baqylau, qay nәrsege nening tәn ekenin úghynu, aqyrynda óz oiyn logikalyq jaghynan shynshyl da qarapayym,   múqiyat qorytuynda. Onyng shygharmalary oqyghanda eshkimdi oilaugha zorlamaydy, biraq  әrkim ózi eriksiz oilanady.

Eger osy aitylghandargha shyn mәnindegi gumanisting parasatty aqyly men ystyq jýrek sezimin qossaq, Ánuar Álimjanovtyng eshkimge úqsamaytyn qoltanbasyn tanugha bolady».

Endi Ánekenning qazynasyna – HATTARGhA – ýnilelik: 

***

ÁNUAR! «Otrar siy» hikayatyndy oqydym. Shynayy sýiindim. Ghajap sheberlikpen shymyr órilipti. Bәrekeldi!

Myrza TÚRSYN-ZADE.
Dushanbe.1966 j.

***

Islamabadtan.
Qazaqstan Jazushylar odaghyna.

Qymbatty dosym ÁNUAR jәne barsha qazaq dostarym! Úly merekemen qúttyqtauymdy qabyl alynyzdar! Sovet Odaghy kópúltty elde  mәdeniyetti, әdebiyetti  әleumettik tendik negizinde jan-jaqty damytugha bolatynyn dәleldedi. Pәkstandaghy dostarynyz sizderding jetistikterinizdi maqtan etude, sizderden ýlgi almaq baghytta.

Gýldenu  jolynda jana tabystargha jetip, baqytqa bólene týsinizder! Dosym, sening tughan әdebiyeting qanatyn keng sermey bersin!

Faiz AHMAD FAIYZ.
07. HI. 1960.

***

Qúrmetti ÁNUAR! Qorqyt-Ata turaly maqalanyzdy oqydym, - ghajap!Maghan bir kitapty foto-suretin qosa salyp jiberuinizdi ótinemin!

O. GOKIAY.

Ankara, Turkiya.
26. H11.1969 j.

                                                         ***

Qymbatty ÁNUAR! Sening tamasha talantyna býkil Ýndistan qol soqty!  Biz sheksiz shattandyq!

Robert ROJDESTVENSKIY,
Andrey VOZNESENSKIY.
1969  j.

***

Qymbatty ÁNUAR!

Ýndistanda bolghan kýnderinizde týrikmenning kórkem әdebiyeti jәne klassiygimiz Mahtúmqúlynyng shygharmashylyghy jayynda aitqan jyly lebizderinizdi  estidim, jazghandarynyzdy oqydym. Sizge alghysymyz sheksiz!

Sizdin  onda Týrikmenstangha, týrikmen әdebiyetine jәne Mahtymqúlygha qatysty kóptegen materialdardy kórgeninizdi estidim. Olardy qay qalada bolghanynyzda qaydan kórgenderinizdi, oqyp bayqaghandarynyzdy esinizde saqtaghan bolsanyz, maghan aituynyzdy ótinemin! Kerek deseniz, Sizge arnayy kisi jibereyin. Ol materialdar biz ýshin asa qúndy ghoy. Qarasha aiynyng orta sheninde Ýndistangha jolym týser degen oiym da bar. Sizge qúshaghym ashyq!

Berdi KERBABAEV.
Ashhabad. 14. H. 1970  j.

***

ÁNUAR!  DOSYM!

Seni qadirlep-qúrmetteytin kónilim Almatynyng danghyldarynday ken! Ony ózing de bilesing ghoy. Sening shygharmashylyq tabystaryna tәnti bola quanyp jýremin! Alataudyng aqiyghy, samghay týs, samghay ber!

Rasul GhAMZATOV.
Daghystan. 12. 05. 1970 j.

***         

ÁNUARGhA.

QYRYQ KÓKTEM

«Qazaq әdebiyeti» gәzetining oqyrmandaryn Qazaq SSR-nyng qyryq jyldyghymen qúttyqtaymyn!

Almatyda bolghan, Sizderding jasyl qúrylyqtay әsem qalalarynyzdyng ishi-syrtymen, Jambyl jýrgen jerlermen tanysqan kýnderimdi tebirene eske alamyn. Sol sebeppen qazaq dostaryma aitarym: kórkemdey týsuge әbden layyq  qalany jasyl jelekke bóley beruge qúlshynys barda iygi isti eseleu qajet.

Tamasha әreketting alghashqy әnshisi de, jyrshysy da nebir jarqyn daryndy, keng tynysty jastary bar Qazaq әdebiyeti, Qazaqstan әdebiyeti dep bilem. Mening jas qalamdastarym astanalaryn jasyl týske boyaugha keshikpey kirisip jýrse, sizderding kelesi mereytoylarynyzda biz, saqal-múrty agharghan aqsaqaldar, qazaqtyng jasyl jaylaularynyng birining móldir búlaghy basynda Sizdermen birge shattanyp otyrarmyz dep oilaymyn.

Barshanyzgha iyilip sәlem berdim!

Leonid LEONOV.

24. V. 1961 g.

***

 Qymbatty ÁNUAR!

Sizdi mamyr merekelerimen, Jenis kýnimen shynayy qúrmettey qúttyqtap, baqytty  úzaq ghúmyr, shygharmashylyq  tyng tabystar tileymin!

Otbasynyzgha, dos-joldastarynyzgha jaqsy niyetti sәlemimdi aitynyz!

Sizge qúshaghym ashyq, kezdesudi kýtudeminI

Sizding Mihail LUKONIYNINIZ.

Mәskeu. 1976 j.

***

Qymbatty ÁNUAR!

Sizdi Kóktemning kórkem-jarqyn merekesi – 1-mamyrmen qúttyqtaytyn!         Sizding daryngha, izgilikke, aqyl-parasatqa toly jýreginizde әrqashan Kýnnúrly Kóktem bolsyn! Sizdi – naghyz adamdy, dosymdy, jazushyny qatty qúshaqtadym!

Sizben qashanda birge  Ed. MEJELAYTIYS.

Vilinus, 1.V.77 j.

***

Bauyrym ÁNUAR!  Ózinin  shygharmashylyq  isinde  jauapkershilikti serik ete bilgen jazushy keyingi úrpaqtardyng qúrmetine bólenedi. Sol sezim sende mol!

Mústay KÁRIM.

1975 j.

***

Niu-York uniyversiyteti qalashyghyndaghy Hostos kolledj Birlestigi. 10.HI.1976 j.

Qymbatty Á.ÁLIMJANOV  myrza!

Búl hatym - Sizding kolledjimize kelgen saparynyzdy joghary baghalaghan niyetimizdi bildiruding nyshany. Ózimning qúrmetimdi jәne studentterimizding rizashylyghyn aishyqtap aitugha til jeter emes. Studentterimiz Sizding bizde bolghanynyzdy ózderining kolledjde ótkizgen ómirlerinde kórip-bilgenderine ten  desti.

Sizding Qazaq halqynyng mәdeniyeti, әdebiyeti men tarihy jayynda jalyn ata aitqanynyz olargha ózderining kóz aldynda ghajap suret salynghanday әser etti. Studentter Sizding qarapayymdylyghynyzgha tәnti bolghandaryn da aitty.

Sizding tilmәshiniz Aurie hanymmen tanysqanymyzgha da riza boldyq.  Ol Sizdin  sózinizdi ghana audarmady, arnasy keng oi-tolghamdarynyzdy ózi de erekshe әserlenip, tolqyp túryp  jetkize aitty.

Dosym menin, bizding qaltqysyz alghysymyzdy qabyl alynyz. Qazaq halqy bizding jýregimizde. Qazaq eli bizge búdan bylay kartadaghy alys bir el emes, jaqynymyz bolady. Biz ony tanydyq, jaqsy bilemiz!

Otbasynyzgha aman-esen oraluynyzgha, júmysynyzda jana jetistiginiz  kóp boluyna tilektespiz!

Ystyq yqylasty Edvard S. MEYHARDYNYZ, Amerikanyng Negr professorlary Assosiyasynyng preziydenti, professor.

***

Niu-Yorktyng memlekettik ghylym jәne óner uniyversiyteti

21. 04. 1978 j.

KSRO, Qazaq SSR-y. Almaty.

                                                                 Qazaqstan Jazushylar odaghy

                                                                 basqarmasynyng 1-hatshysy

                                                                 Ánuar ÁLIMJANOV  myrzagha

Qymbatty  Á.ÁLMJANOV  myrza!

Meni Orta Aziyanyng mәdeniyeti men tilderin zertteushi óte talapty student dep bilgeysiz. Professor retinde studentterime qazaq ómirinen jan-jaqty mol bilim beruge tyrysyp jýrmin. Biz qazaq әdebiyetin zertteudemiz. Bizding jurnaldan Siz turaly jazylghandy oqydym. Eger Sizge bir ótinishimdi aitsam, bilgishsinip jýrgen búl kim, dep qalmaghaysyz. Studentterime qazaq әdebiyeti jayynan keng sholu jasap berudi jәne jurnalymyzgha maqala jazudy maqsat ettim. Maghan kómektesu niyetiniz bolsa, ózderinizde osy baghytta qazaq tilinde jazylghan enbekterding kóshirmelerin jiberseniz, asa ýlken ýles qosqan bolar ediniz. Óziniz aitqan: S.Múqanovtyng «Botagóz», M.Áuezovting «Abay joly» shygharmalaryn joldasanyz, kónilimiz kónshir-aq edi. Jalpy qay shygharmany jiberseniz de, qúmarta oqyr edik. Sizge aldyn ala rahmet aitamyn!

Gerolid R.VATTERSBI, lingvistika jәne antropologiya ghylymdarynyng doktory, professor.   

***

Qymbatty ÁNUAR!

«Ústaz» ýshin rahmet, osynday kitabyng shyqqanymen qúttyqtaymyn! Ukraina da silyq әzirlep qoydy – «Suvenir iz Otrara» basylyp shyqty! Shynayy qúrmetimiz ben dostyq sezimimizdi qabyl alynyz.

Olesi GONChAR.

Kiyev, 10.09.79 g.

***

Qymbatty  ÁNUAR!

«Ústazdyng oraluy» hikayatyndy Rima ekeuimiz de oqyp shyqtyq, saghan shynayy rizashylyqpen  rahmet! Hikayat maghan beymәlim derlik sonau zamannyng sipatyn tanytyp, ghalym túlghanyng tirligin býkil bolmysymen, tarihy mәnimen beynelep ashyp berdi. Óte qyzyqty, paydaly da jaqsy kitap! Quana qúttyqtaymyn! Bizge nazar audarghanyna rahmet!

Izgi tilekti sәlemmen, - Daniil GRANIYN.

Leningrad, 18/H.79 j.

***

Dushanbe, 3-nshi shilde, 1980 j.

Qúrmetti Ánuarbek  TÚRLYBEKÚLY!

Tәjikstannyng halyq aqyny, Sosialistik Enbek Eri, Lenindik jәne Memlekettik silyqtardyng iyegeri  Myrza TÚRSYN-ZADENING tughanyna 1981-jyly 70 jyl tolady. «Irfon» baspasy sol mereke aldynda danqty aqyn jayynda estelikter jinaghyn shygharudy úighardy.

Myrza Túrsynúly ekeuinizding qoghamdyq ortaq qyzmettester bolumen qatar  ýlken dostar bolghandarynyz bizge jaqsy mәlim. Yaghny Sizding esteliginizdi erekshe iltipatpen kýtemiz. Ekeuinizding birge týsken suretteriniz bolsa, ony qosa joldasanyz, sheksiz riza bolyp, jinaqqa úsynar edik.

Esteliginizdi Tәjikstan Jazushylar odaghyna, mening atyma biylghy qazan aiynyng 1-ine deyin jiberersiz. Qoljazbany sol aida baspagha beruimiz kerek.

Sizge aldyn ala alghys aitamyn!

Sizding Mumin KANOATYNYZ,

Tәjikstan Jazushylar odaghynyng 1-nshi hatshysy.                                                                   ***

Asa qadirli Ánuar TÚRLYBEKÚLY!

Almaty konferensiyasyna shaqyrghanynyzgha bek rizamyn, biraq, ókinishke qaray, bara alatyn emespin, - densaulyq jaranqyramay túr. Shýkirshilik etip otyrghanym: bayandamamdy dayyndap, Bek Ybyraevqa joldap ýlgirdim. Ony konferensiya materialdaryn qostyruynyzdy, seksiyalyq mәjiliste oqyttyruynyzdy ótinemin!

Densaulyghymnyng qúbylghanyn ózim kinәlimin. Býkil qys pen kóktem boyy «Kóne Rusi jәne Úly dala» ( VII-HII ghasyrlar) kitabymdy jazdym. Sóitip tityqtap qaldym. Al Sizding qalanyz barghym kelip-aq edi, qayteyin!

Sizdi shynayy qúrmetteushi  L.N.GUMIYLEV.

24.VIII.1980.

Aytpaqshy, búl jauabymdy sәl keshiktirip aldym, bir dosymnyng sayajayynda jatyp, Mәskeude uaqtyly bolmadym.

***

KSRO Jazushylar Odaghy

Mәskeu, Vorovskiy kóshesi, 52.

Ánuarbek TÚRLYBEKÚLY!

Býginde býkil әlemde iydeologiyalyq qatty kýres jýrip jatqanyn bilesiz. Bizding qarsylastarymyz qiytúrqylyq arandatudyng barlyq týrin qoldanyp, onyng ishinde yadrolyq qarusyzdanu, yadrolyq synaulargha tiym salu merzimin úzartu jónindegi sovettik úsynys-sheshimderdi búrmalap týsindirude.

Sizding kóptegen sheteldik әdeby qauymda asa bedeldi ekeniniz bizge mәlim. Siz sol qauymdardyng óziniz biletin kórnekti jazushylaryna, mәdeniyet qayratkerlerine hat jazyp, sovettik beybit niyetti jana úsynystardy qoldatsanyz, qúptap maqala jazdyrsanyz, Sizge riza bolar edik!

Qúrmetpen, - KSRO Jazushylar odaghy basqarmasynyng Hatshylar alqasy.

1986 j.

***

Baku, 30.H.1991 j.

BAKU. 30

KSRO Jogharghy Soveti

Respublikalar kenesining tóraghasy

A.T. ÁLIMJANOV joldasqa

Qúrmetti Ánuar TÚRLYBEKÚLY!

Bizding Úly jerlesimiz, әlem әdebiyetining alyby Nizay Gyandjeviyding tughanyna 850 jyl toluy Mәskeude ruhani-estetikalyq joghary dengeyde atap ótilgenie aitu – men ýshin ýlken mәrtebe. Odaghymyzdyng astanasynda eskertkish ornatylghany, akademiyalyq Ýlken teatrda saltanatty jiyn bolghany Ázerbayjan halqynyng jýreginde mәngilikke saqtalady.

Ýlken jetistigimiz bolghan búl iske Sizding jeke ýles qosqanynyzdy jaqsy bilip, joghary baghalaudamyz. Sizge kóp-kór rahmet aitudamyz!

Ayaz MUTALIBOV,

Ázerbayjan Respublikasynyng Preziydenti.

***

Mәskeu. Kremli. Á.T.ÁLiMJANOVQA

Qúrmetti ÁNUARBEK!

Jana jylmen tolghana qúttyqtauymdy qabyl alynyz! Sizge, barsha tughan-tuysqandarynyzgha myqty densaulyq, baqyt, mol jaqsylyq tileymin!

Sәlemmen, - oblkenes tóraghasy  Aman TÓLEEV.

Kemerov. 1992 j.

***

18. 02. 1993 j.

«Qazaqstan – Japon»

                                                                             Assosiyasynyng Preziydenti

                                                                             Ánuar ÁLIMJANOV myrzagha

Asa qúrmetti Á.ÁLIMJANOV myrza!

Sizding biylghy qantarda Japoniyagha kelip qaytqanynyz bizding elderding ózara qarym-qatnasyn nyghaytugha mol ýles qosqan iygilikti shara boldy dep  atap aita alamyn. «Avtoindustriya-93» kórmesin ashuymyzgha kónil bólgeniniz, kómekteskeniniz ýshin Sizge sheksiz alghysymdy joldap otyrmyn... Sizding bizge jan-jaqty kómektese beretininizgei ýlken ýmitpen ótinemin!

Qúrmetpen, - M.IMANISI, «ROTOBO-nyn», Resey jәne Shyghys Europamen saudanyng Japon assosiyasynyng túraqty diyrektory.                             

***

Búl hattar – Ánuarding múraghatynda jatqandardyng jartysy ghana. Bәrin sholyp shyqtym. Újymdardan, jeke adamdardan kelgen. Sovet Odaghynda tanymal qalamger bolghan Ánekeng shet elderde, әsirese Japoniyada, Aziya-Afrikada diplomat retinde de qúrmettelipti. Ózi turaly ne auyzsha, ne jazbasha: «Men sóittim!» demegen qarapayym Ánekenning iri qimyldary hattarda sayrap jatyr.

Ghabbas Qabyshúly 

Abai.kz