2012 jyldyng 11 qantar kýni «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine ziyatkerlik menshik mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Zang qabyldandy. Jana zangha sәikes 31 qantardan bastap avtorlyq qúqyqty búzghany ýshin aiyppúl salynyp, zandy búzghan túlghalar jauapqa tartyluy mýmkin ekendigi aityldy. Búl talaptyng kýshine engenine aptagha juyq uaqyt ótti.
Zannyng ayasynda birqatar internet resurstardyng júmysyna toqtau salyndy. Atap aitar bolsaq, tanymal torrent-trekerler «Kaztorka.org» pen «Megatorrents.org» tolyqtay júmysyn toqtatsa, «Nur.kz»-ting onlayn muzyka tyndau qyzmeti qol jetimsiz kýige týsti. Sonday-aq, «Namba.kz»-pen «Kiwi.kz»-ting onlayn kino kóru mýmkindikteri shekteldi.
Avtorlyq qúqyq turaly zang qaharyna minisimen kóptegen internet qoldanushy-lar zangha qarsy óz pikirlerin bildire bas-tady. Ayaq astynan bas kótergen eriktiler www.savekaznet.kairr.kz saytyna ózderining oilaryn jarysa jazyp jatyr. «Vkontakte» әleumettik jelisinde «Spasem KazNet», «Sohranim KazNet» degen sekildi arnayy paraqshalar ashyldy. Internet qoldanushylardy óre týregeluge iytermelegen zannamanyng paydaly, ziyandy jaqtaryn saralap kórelik. Jana zannyng arqasynda kimderding asyghy alshysynan týsedi? Áleumettik jelilerde aitylghan «KazNet umer», «KazNet is Dead» degen pessimistik pighyldar shyndyqqa qanshalyqty jaqyn?

2012 jyldyng 11 qantar kýni «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine ziyatkerlik menshik mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Zang qabyldandy. Jana zangha sәikes 31 qantardan bastap avtorlyq qúqyqty búzghany ýshin aiyppúl salynyp, zandy búzghan túlghalar jauapqa tartyluy mýmkin ekendigi aityldy. Búl talaptyng kýshine engenine aptagha juyq uaqyt ótti.
Zannyng ayasynda birqatar internet resurstardyng júmysyna toqtau salyndy. Atap aitar bolsaq, tanymal torrent-trekerler «Kaztorka.org» pen «Megatorrents.org» tolyqtay júmysyn toqtatsa, «Nur.kz»-ting onlayn muzyka tyndau qyzmeti qol jetimsiz kýige týsti. Sonday-aq, «Namba.kz»-pen «Kiwi.kz»-ting onlayn kino kóru mýmkindikteri shekteldi.
Avtorlyq qúqyq turaly zang qaharyna minisimen kóptegen internet qoldanushy-lar zangha qarsy óz pikirlerin bildire bas-tady. Ayaq astynan bas kótergen eriktiler www.savekaznet.kairr.kz saytyna ózderining oilaryn jarysa jazyp jatyr. «Vkontakte» әleumettik jelisinde «Spasem KazNet», «Sohranim KazNet» degen sekildi arnayy paraqshalar ashyldy. Internet qoldanushylardy óre týregeluge iytermelegen zannamanyng paydaly, ziyandy jaqtaryn saralap kórelik. Jana zannyng arqasynda kimderding asyghy alshysynan týsedi? Áleumettik jelilerde aitylghan «KazNet umer», «KazNet is Dead» degen pessimistik pighyldar shyndyqqa qanshalyqty jaqyn?
Ángimeni bastamas búryn QazNetting ne ekendigine toqtala keteyikshi. QazNet - sheksiz internet jelisining qazaqstandyq bóligi. «QazNet» termiyni myna negizgi úghymdardan túrady:

• .kz aumaghynyng domendi zonasynyng Internet resurstary;
• Qazaqstandyq provayderler kóleminde ornalasqan basqa da aimaqtyq aumaq resurstary;
• Qazaqstandyq tyndaushylargha baghyttalghan sheteldik resurstar;
• Qazaqstandyq úiymdardyng sheteldik resurstary.

Avtorlyq qúqyq turaly zangha qarsy internet qoldanushylardyng pikirin birjaqty dep baghalaugha tolyq negiz bar. Mәselen, Qazaqstan aumaghynda qol jetimdi kez kelgen ueb-resurs QazNet bolyp sanalady. BAQ-tardyng sayttarynan bastap, qarapayym mektep oqushysynyng blogyna deyin qazaq internetining qúramyna kiredi. Yaghni, qazaq internetining auqymy biz oilaghannan әldeqayda auqymdy. Al zannamagha sәikes, qaraqshylyq ónimderdi taratatyn birneshe torrent-trekerler jabylyp qaldy eken dep, býkil qazaq internetin óldige balaugha bola ma? Áriyne, joq!
Jogharyda aityp ótkenimizdey qazaq interneti birli-ekili saytpen shektelmeytini haq. Qazir qazaq interneti damu ýstinde. Kóptegen jana sayttar dýniyege kelip, birneshe joba jýzege asty. Mysaly, «Mәlimetter» tanymdyq sayty, «Ana men bala» sayty, «KerekInfo», «Aytaber» erkin blog jýiesi, «Súraq-Jauap» jastar sayty kýnen-kýnge kontentterin keneytip keledi. Biz aitpaghan qanshama ondaghan, jýzdegen sayt bar. Osydan birneshe jyl búryn keybir respublikalyq gazetterding ueb-sayty joq bolatyn. Býginde, tipti, audandyq gazetterding de sayttary júmys isteydi. Búlardyng bәri qazaq internetining damuyna yqpal etedi.
Sonymen, qazaq interneti óldi degenderdiki bos sóz eken. Olay bolsa, jana zangha qarsy internet qoldanushylardyng qatary kóbeyip ketkenin qalay týsinuge bolady. Jana zangha qarsy shyghushylardyng narazylyghyn tudyrghan eng birinshi әri manyzdy sebep - olardyng janaghy jabylghan sayttardyng beldi mýsheleri ekendigi. Yaghni, búl ózderining kýndelikti muzyka tyndap, kino kóshirip alatyn sayttarynyng jabylyp qaluyna qarsylyq tanytyp jatqandardyng janayqayy. Shyndap kelgende, múnday sayttardan kontent deytin nәrsening ilude bireui ghana kezdesedi. Kontent bola qalghan kýnning ózinde orys tilinde jazylady.
Ekinshiden, jana zang kez kelgen uaqytta qalaghan nәrsenizdi tegin kóshirip alu mýmkindigin shektedi. Yaghni, endigi uaqytta «MuzaART»-tyng әnin tyndaghynyz kelse, onyng jeke әnjinaghyn satyp aluynyzgha tura kelmek. Búl - әn ýshin artyq aqsha shyghyndau degen sóz. Avtorlyq qúqyqty qorghaushylardyng talabyna týsinistikpen qaraghanymyz jón (Eger sizding enbeginizdi bireu tegin paydalanyp jatsa qanday kýide bolasyz?).
Osy orayda anti-avtorlyq zang soghushylardyng keltirgen uәjderine kýlmeske shara joq. Ghalamtor tórinde Ivan Hmyrov degen bireu bylay dep pikir bildiripti:
«Ne doros Kazahstan do takogo urovnya jizny naseleniya, chtoby zapreshati «Besplatnye Trekery». Eto mogut poz-voliti sebe takie strany kak Angliya, SShA, Yaponiya, gde zarplaty obychnogo trudyagy hvataet na komfortnuy jizni, y im prosto «zapodlo» kachati, kogda ony mogut kupiti liysenzii, ne oshutiv potery finansovyh sredstv.
Kupiti za 2000 tenige kakoy-to filim..... Da ya pry svoey naplakannoy zarplate sistemshika v 30 tysyach konsy s konsamy svoju, y kupiti liysenzii za ety babkiy.. eto oznachaet nedelu golodovkiy.
Ony govoryat o demokratii? O suvereniytete? O Nezavisimosti? Vozmojno ona y esti v Kazahstane, no toliko u teh kto mojet otchehliti, a prostoy narod... A chto takoe prostoy narod? Eto te kto platiti nalogy dlya togo, chtoby te mogly otchihlyati....
Trekery da je v Rossiy ne zapresheny.... A kto takoy Kazahstan, chtoby zapreshati to, chto peredaetsya besplatno iz ruk v rukiy».
Ivangha jәne әsireivanshyldargha aitpaghymyz: «Jayly ómirdi qalasan, naryqtyng talabyna baghynyp, júmysty japyryp isteuine tura keledi. Qolyndy sәl qimyldatyp az aqsha alsan, ýiinde djakuziyge týsudi, jazda Tayvanida demaludy armandamay-aq qoysang bolady.
Keybireulerding «17500 tengege (ortasha ailyq jalaqy) liysenziyaly zat alu «nerealino» ekendigi turaly pikirine de uәjimiz bar. Aylyq jalaqysy 17 myng tenge adam eshqashan ýiine internet qospaydy (Megalaynnyng eng tómengi ailyq aqysy 1800 tengege juyq. Limitsiz internet qoldanghyng kelse, «Qazaqtelekomgha» 4 myndy shytyrlatyp sanap beresin). Taghy aitarymyz, 17 myng tenge jalaqysy bar adam ýshin avtorlyq qúqyqtan kelip keter eshtene joq. Tura sol adam dәl qazir siz osy maqalany oqyp otyrghan kezde oilanugha múrshasy bolmay, qauyrt júmys istep jatuy kәdik.
«A kto takoy Kazahstan, chtoby zapreshati to, chto peredaetsya besplatno iz ruk v ruki» dep aitatynday Ivan Hmyrov kim ózi? Shynymdy aitsam, Ivannyng myna pikiri mening yzamdy keltirdi Bar bolghany eki sayttyng júmysyn toqtatqan zannamagha baylanysty osynday pikir bildirgen adam erteng el basyna kýn tughanda qayda panalary belgili bolyp túr emes pe?!
Sóz sonynda aitarymyz, jana zannyng qanshalyqty tiyimdi ekendigin uaqyt kórsete jatar. Al, birneshe torrent-trekerlerding jabyluynan QazNet «ólip qalmaydy». Orys tildi internet qoldanushylardyng «KazNeti» songhy demin shygharuy mýmkin, biraq qazaq tilin manyzdy sanaytyn «QAZAQ INTERNETI» jandana bermek!

"Núr Astana" gazeti