Vinyavskiy ýshin kim kýresedi, ne ýshin kýresedi? Búl súraq býgin tótesinen qoyyluy kerek. «Elge ózgeris kerek, tónkeris kerek, onsyz kýnimiz qaran» dep jýrgen býgingi oppozisiya «serkelerinin» biri - el ishine jik salmaq bolghany ýshin qamaugha alynyp tergelip jatqan Igori Vinyavskiydi qorghau jóninde arnayy komissiya qúrylyp, sonau Europany shuyldatyp jatqan kezde bizding ýnsiz qalghanymyz jaramas dep taptyq.

Vinyavskiy ýshin kim kýresedi, ne ýshin kýresedi? Búl súraq býgin tótesinen qoyyluy kerek. «Elge ózgeris kerek, tónkeris kerek, onsyz kýnimiz qaran» dep jýrgen býgingi oppozisiya «serkelerinin» biri - el ishine jik salmaq bolghany ýshin qamaugha alynyp tergelip jatqan Igori Vinyavskiydi qorghau jóninde arnayy komissiya qúrylyp, sonau Europany shuyldatyp jatqan kezde bizding ýnsiz qalghanymyz jaramas dep taptyq.

Igori Vinyavskiy, Vladimir Kozlov,  taghysyn taghy «ova-evalar»... Bizding demokratiyalyq qogham ýshin «kýresip» jýrgen qayratkerlerimiz... Kýlkim keledi. Sonda olar, shynymen de, óz ertegilerine ózderi sene me?! Qaydaghy bireulerge namysyn jyrtqyzyp qoyyp, qarap otyratynday qazaqtan úl tumap pa! Óz ishimizdegi orysshyldar, mәngýrtter qazaq últynyng mәselesin solar sheship beretindey jalbaqtap, dauryghysyp, solar ýshin bir birining betin tyrnap, jaghasyn jyrtyp jýrgeni jangha batady. Shynymen de, olar bir auyz qazaqsha bilmeytin, eshqashan qazaq últynyng mýddesin kóterip kórmegen Igori Vinyavskiydi tanymay ma? Mening oiymsha, tanidy, onyng kim ekenin de biledi. IY.Vinyavskiyge jel beretin kýshter olardy da satyp alghan tәrizdi. Bayaghyda. Men býkil oppozisiyany jamandayyn dep otyrghan joqpyn. Óreleri jetkenshe is jasap, sanalary jetken jerden kórinip jýr. Odan artyqty talap etuding qajeti de joq  olardan. Oppozisiya da qazaqqa, qazaq últshyldaryna, qazaqqa jany ashityndargha emes, orystildilerge arqa sýieu arqyly halyqtan alshaqtap ketti. Asyra aitty deseniz, tyndanyz. Biz sóz etkeli otyrghan jayttar kýni keshe ghana bolghan.
David Ganeliyn. Pavlodar oblysy әkimining qolynan maqtau qaghazyn alghan qadirli ústaz. Pavlodardaghy orystildi qauymnyng betkeústar ziyalylarynyng biri. Oblystyq, qalalyq gazetterde memlekettigimizge qatysty anda-sanda «manyzdy» mәseleler kóterip túrady. Onyng songhy ret kótergen mәselesi barlyq mektepterde tanerteng әnúrannyng aityluy jayly edi. Qazaq elining Ánúranyna shәkirtterining tilderi kelmey túrghany janyna qatty batady eken. Oqushylardy búlay qorlaugha bolmaydy. Ashynghan ústaz shәkirtterin qorghau ýshin qolyna qalam alyp, әnúrandy jerden-alyp jerge salypty. Ánúran aitqan kezde erjetip qalghan er balalardyng qozyp ketetinin, aldynda túrghan miniibkadaghy múghalim Ánúran oryndaghan kezde oqushylardyng qúmarlyghyn oyatyp jiberetinin qinala jetkizipti. Sóitip, qasiyetti rәmizimizdi, eldik belgimiz - Ánúrandy «Kamasutragha» tenedi. «Masa.kz» sayty bastap qazaqtildi baspasóz búl mәseleni der kezinde kóterip, qoghamdyq úiymdar qostap, últ janashyrlary arsyz ústazdyng ýstinen prokuraturagha shaghym týsirdi. Qúqyq qorghau oryndarynyng qalay jauap qaytarghanyn bilesizder me? «Eger ol adam namystarynyzgha tiygen bolsa sotqa shaghymdanynyzdar» - dedi. Yaghny arnayy zanmen qorghalatyn memlekettik rәmizding qorlanyp ayaqasty bolyp jatuyna memleketting zandarynyng oryndaluyn qadaghalaytyn mekemening basy auyrmay ma? Múnday masqara bizding elimizde ghana bolatyn shyghar. Ganelin myrza múrty qisaymay gólayttap jýrip jatyr.
Sergey Kibasov. Kókshetauda shyghatyn «Stepnoy mayak» gazetining redaktory. Últtyq múramyz, qasiyetti qúndylyghymyz, býkilәlemdi tanghaldyrghan kóshpelilerding baspanasy - kiyiz ýiimizdi «qayyrshynyng baspanasy» dep ataghan qu. Naqtylap aitsaq, ol basqaratyn gazetting kezekti bir sanyndaghy sózjúmbaqta «ngrta» degen sózdi «jilie bomja» dep jasyrylghan. Múny da der kezinde bayqaghan qazaqtildi baspasóz ýlken mәsele kóterip, jogharydaghy kókelerding qúlaghyna jetetindey shu shygharghan. Anau bolsa, «oybay, biz bayqamay qaldyq, reseylik bir basylymnan kóshirip basyp edik, eshqanday kinәmiz joq» - dep aqtaldy. Bizding raqymdy biylik ony keshire saldy. Qudalamady. «Ayta bersin, endi tasýide túramyz, kiyiz ýiing púl bolmasa, kýl bolsyn» degen keyip tanytty. Qazaq qoghamynyng da ashuy birtindep sabagha týsip qaldy. Biylik aitty, búqara kóndi, boldy. Kibasov bolsa qisalandap, arsalandap, týk bolmaghanday әlgi lauazymdy qyzmetti әli atqaryp, budjetten tegin qarjyny soryp jýrip jatyr.
Artem Rusakovich. «Eyr Astana» әue kompaniyasynyng bortynda jýretin «Lets go» - «Poehali» jurnalynyng belsendi avtory. Búl bәtiring әnúran, kiyiz ýy dep úsaqtalmay-aq, jer dauyn bir-aq qozghady. Nardan jyghylghysy kelgen ghoy. Sabazyng ótkendi oilap qabyrghasy qayysatynyn, әsirese «kezdeysoq Qazaqstannyng menshigine ótip ketken» Oral qalasynyng jaghdayyn oilasa jany bayyz tappaytynyn aitypty jurnalda. Anau-mynau auyldyng qazaghy emes, ylghy yghay-syghay ghana minetin úshaqtaghy bort jurnalynda jaryq kórgen maqalagha sol «yghay-syghayynnyn» biri de selt etpedi. Shyr-pyr bolghan taghy da qazaq baspasózi, qazaq últshyldary, alashshyl azamattar ghana. Biylik te, oppoziyasiya da sanyrau bola qaldy. Óitkeni, Artem Rusakovichke olardyng qay-qaysysynyng da tisi batpaydy. Artem arsalandap, adyran-edireng etip, aman-esen jýrip jatyr.
Nikolay Jiviylev. Kәsipker. Almatydaghy qan bazardyng qaq ortasynan oiyp túryp, oryn alghan «Gloriya sauda» ýiining qojayyny. Onyng aty shyghuyna qarshaday qazaq qyzymen tartysy sebep. Bazardaghy birneshe sauda konteynerining iyesi bolyp tabylatyn jeke kәsipker - qazaq qyzyn últjandylyghy ýshin, Qaraqalpaqstannan kelgendigi ýshin jek kóretin Jiviylev bir oghan emes, býkil qazaqqa qaratyp bylay dedi: «Qazaqtar, sender bәring de mening belimnen tómensinder, men bәrindi satyp alamyn». Múnan ótken qorlyq bolmas. Osy bir auyz sózi ýshin ony qidalap tastaugha, tipti bolmasa jer audaryp jiberuge bolar edi. Áriyne, ol satyp alamyn dep sot, prokuror, polisiya sekildi qúqyq qorghau oryndaryn menzegenin týsinemiz. Jiviylevpen taghy da tek qazaqtildi basylymdar ghana tartysty. Aytyldy, aityldy, jerde qaldy. Álgi kәsipker kelinshekpen aradaghy daudy sottyng Jiviylevting paydasyna sheship bergenine ózimiz kuә boldyq.
Múnday mysaldar kóp. Astanadaghy №32 mektepting diyrektory, Groder degen mekteptegi qazaq synyptaryn jauyp, ashqyzbay qoyghan. Ata-analar ulap-shulap, biraz mekemening esigin qaqqandarymen esh qayyr bolmay, aqyry balalaryn alysta ornalasqan №38 mektepke tasyp jýr. Mektepting dәl janynda Astana qalalyq mәdeniyet basqarmasynyng bes qabatty jataqhanasy bar. Sonymen qatar Qorghanys ministrligining 6-7 túrghyn ýii de osy jerde. Bәri de budjettik mekeme qyzmetkerleri. Qatty aita almaydy. Basqa salghangha kónip, qazaqsha oqytu ýshin balalaryn qinap, alysqa aparady. Qanshama uaqyttaryn sarp etedi. Qansha mәrte júmystan qalyp sóz estiydi. Al Groder degen geróiine qazaq balalarynyng taghdyry bes tiyn ba?
Aytpaqshy, tek basshylar ghana emes, qosshylar da óz qúqyqtaryn keremet qorghaydy. Mәselen, Almaty qalasyndaghy №11 balalar muzyka mektebining diyrektory Búlbúl Ospanova oqu ornynda is-qaghazdaryn qazaq tiline kóshirip, qazaq balalaryna bilikti ústazdardy shaqyryp, bilim bergizgeni ýshin birneshe mekemege baryp jauap beruine tura keldi. Óitkeni, ol orystildi múghalimderding qúqyghyn ayaqqa taptapty. Qúdaygha shýkir, Áuezov audandyq bilim basqarmasy últjandy basshynyng ýstinen týsirgen aryzdy qanaghattandyrmay tastady. Alayda, Búlbúl tolyq jeniske jetti dep aitugha bolmaydy. Analar da ýmitsiz emes.
Mine, kórdiniz be, Igori Vinyavskiy kim ýshin kýresip jýr? Ol «bizding memleketimizding tútastyghy ýshin bir is tyndyrdy» degenge nanbaymyn. Men ony jaqsy tanityn bolghandyqtan, bir jerde júmys istep, jaqynnan kórip-bilip, minez-qúlqyn andaghandyqtan, osylay batyl, senimmen aita alamyn. Eshbir qazaq oghan óz taghdyryn, elining jayyn, memleketining sayasatyn, últynyng bolashaghyn senip tapsyryp amanat qylghan emes.
Pavlodar qalasyndaghy «Irbiys» telearnasynda bas menedjer bolyp istegen kezinde, onyng qazaqqa, qazaq tiline degen kózqarasy ashyq kórindi. Qazaq tilinde tek janalyqtargha ghana 5-10 minut efir beretin. Onyng ózinde qazaq jurnalisteri orystildi jurnalisterding sujetterin audaryp berumen ghana shekteledi. Sebebi, qazaqtildi jurnalisterge operator bermeytin. Qazaq tilinde baghdarlamalar ashu turaly úsynystardy ylghy da ayaqasty etetin.
Shyn mәninde, Igori Vinyavskiy elge túlgha, oppozisiyagha serke bolatynday parasat iyesi emes. Minezi jenil, syn kótermeydi. Igori Vinyavskiy bilimi, biligi, parasaty arqyly emes, oppozisiyany aitaqtaytyn syrtqy yqpaldy kýshterding arnayy dayyndauymen ósip shyqqan túlgha. Ol qyzmet istegen barlyq basylymdardyng ar jaghynda sol toptar túrghandyqtan, eshqashan elimiz turaly jaqsy lebiz bildirip kórgen emes. Ol aqty aq, qarany qara dep aitpaydy, bәrin biraq qaralaydy. Onyng pendelik isterin, jeke basyna qatysty shym-shytyryq hikayalaryn aityp, oqyrmannyng basyn auyrtqymyz kelmeydi. Tek qazaqqa qatysty ústanymyn ghana jetkizdik. 
Igori Vinyavskiy tek jogharyda bizder mysalgha alghan adamdardyng qúqyqtary men bostandyqtary ýshin kýresedi. Olar bolsa, endi ony qorghau ýshin shulap jatyr. Olargha iyek artqan oppozisiya búlay opa tappaydy. Onday oppozisiya qazaqqa kerek emes.

Ardabek SOLDATBAY,
jurnalist

«Jas qazaq» gazeti