(Novella)

Ýsh kýngi qidalasqan qyzyl sýreng atys-ayqastan qansyrap, úly denesin jinay almay talyqsyp ketken shaghyn qala tang bozynan taghy da óksip oyandy. Tang deydi-au, tang ba, týs pe - aiyryp bolghysyz. Úly Ýstirtting kýn kórmegenine býgin ýshinshi tәulik. Qúdanyng qúdyreti, jendet qolyndaghy kóksauyr avtomat alghash ret shanq etip ajal qúsqanda shoshyp oyanyp zarlay jónelgen jel ekpindep, úitqyp, alasúra yshqynyp, aqyry súrapyl dauylgha úlasqan. Sodan beri әli jaghy semgen joq. Ýilerding shatyryn júlyp, qausaghan talay qamys qora-qopsyny tónkerip tastady. Qyrbaq qar jym-jylas. Shyt-shyt jarylyp yrsighan jerdi tyrnalap topyraq suyrghan dauyldan qara aspan shayqalady. Asau Ýstirt mónky jóneler besti aighyrdyng sauyrynday qalsh-qalsh dirildep, sús jiyp túr.

(Novella)

Ýsh kýngi qidalasqan qyzyl sýreng atys-ayqastan qansyrap, úly denesin jinay almay talyqsyp ketken shaghyn qala tang bozynan taghy da óksip oyandy. Tang deydi-au, tang ba, týs pe - aiyryp bolghysyz. Úly Ýstirtting kýn kórmegenine býgin ýshinshi tәulik. Qúdanyng qúdyreti, jendet qolyndaghy kóksauyr avtomat alghash ret shanq etip ajal qúsqanda shoshyp oyanyp zarlay jónelgen jel ekpindep, úitqyp, alasúra yshqynyp, aqyry súrapyl dauylgha úlasqan. Sodan beri әli jaghy semgen joq. Ýilerding shatyryn júlyp, qausaghan talay qamys qora-qopsyny tónkerip tastady. Qyrbaq qar jym-jylas. Shyt-shyt jarylyp yrsighan jerdi tyrnalap topyraq suyrghan dauyldan qara aspan shayqalady. Asau Ýstirt mónky jóneler besti aighyrdyng sauyrynday qalsh-qalsh dirildep, sús jiyp túr.

Jylap oyanghan qalanyng óksigi ýdey týsti. Ár tústan, kóshe-kósheni boylay lek-lek  bop biyik arqa tabyt kótergender kórindi. Bir tabyttyng artynan kózden aqqan jasy qonyshyna qúiylyp bir júdyryqtay qara bala «kóke, kóke!» dep shyrqyrap keledi; ekinshisining artynda belin kýldәrimen bughan jas kelinshek qara shashy jaylyp: «arysym-au, meni kimge tastap kettin!» dep bozdap ol keledi; kelesi tabyttyng artynda: «qúlynym-au, seni alghansha búl Qúday meni nege almaydy!» dep bir keyuana eki jaghyna kezek tenselip anyrap keledi. Odan keyingi... odan keyingi... barghan sayyn qarasy molayyp irkes-tirkes shúbaghan tabyttardyng әrqaysysynyng sonynda qos-qostan, bes-besten bozdaghan beybaqtar.Túnjyraghan qaraly top qan jútyp, eniregen jetim-jesirding kóz jasyn keship keledi. Kóshe-kósheden qosylyp  bir-birine úlasqan qaraly lek  úlan kóshke ainaldy. Qara ózennin  jalynda qaptaghan qara tabyt aghyp barady qaltalaqtap. Bozdaghan  úzyn-shúbaq kóshting etek-jeni jinalyp, qala syrtyndaghy eski sýrleuge týskende, aq tayaqqa sýiengen qariya aq saqalyn jel sabalap, ong qolyn kóterdi:

-       Jә, aghayyn, tyy jasyndy. Aday ólimge jylamaydy. Qatayyp, qashanda qayrat tapqan óz boyynan!..

-       Aday da adam! - dedi  paluan deneli tórtpaq sary qariyanyng sózin

kiymelep. - Et pen sýiekten jaralghan pende. Onyng da jýregi bar. Ákesi ólse, nege jylamaydy?  Qúday qosqan qosaghy ólse,  nege egilmeydi? Balasy ólse, nege qabyrghasy sógilmeydi? Jyla, halqym! Kóz jasyng sarqylghansha bozda. Osy qasyretindi úmytpa, aghayyn!

Azaly sheru ary qaray jyljydy. Qarsydan soqqan dauyldy qaq jaryp, tau bókterindegi Baba beyitke qaray órlegen. Úrpaghynyng sher men zarynan aruaghy kýnirengen ýsh jýz alpys әulie qabirinen túryp, aq kebini sýiretilip, aq saqalynyng úshynan jas tamshylap qaraly topqa qarsy jýrdi. Kenet dauyl sap tiylyp, aspandy torghynday aqsha búlt torlap aldy. Jeltoqsannyng bet jalaghan yzgharynda aqsha búlttyng bauyrynan sorghalap jyly janbyr sirkiredi. Aqsha búlt jer betine jaqyndap tónip keldi de, ilki sәt әuliyeler  әppaq saqalyna tabyttardy orap kókke qaray ilip ala jóneldi. Jaratqannyng hikmatyna tan-tamasha bolghan qalyng júrt shu ete týsti. Kókke qoldaryn jayghan kýii: «Qúdyreti kýshti Jappar iyem,!.. Ua, aruaq!.. Pir Beket!..» desip, japa-tarmaghay jerge tizerley ketip, Allagha minajat qyldy. Aqsha búlt barghan sayyn biyiktep, biyiktegen sayyn kishireyip túnghiyqqa jútyla berdi. Aqqayrannyng qúiryghynday búlt etip songhy sәule kóz úshynan ýzilgende qabarghan kenistikti týn basty.  Qara dauyl qayta qaharyna mingen.

h  h   h

Sýiinghaly býgin balasynyng ýshin bermekshi. Doly jel qasiretke zar qosyp qara shanyraqta qobyz oinap túr.  Azaty biyl jiyrmagha tolyp edi. Túlaboyy túnghyshy. El azat bolghanda tughan song quanyp atyn Azat qoyyp edi, ómiri múnday qysqa bolar ma? Qasarysqan dúshpanyng emes, bezireyip túryp óz bauyryng ózindi atty ghoy. Bәrinen sol kýiik.

Qalanyng ortasynda mal ústau qiyn. Aynalang siniri shyqqan ónkey kedey. Úyat-imannan bezgen, kózing taysa boldy, qaghyp ketedi. Sýiinghalidyng auyzdaryn aqqa tiygizip otyrghan jalghyz  qonyr siyry bar. Tughansha sauylatyn jyldym. Biyl jaz boyy ereuilde jýrip, kýilegen kezde  búqagha aparyp qosa almay qysyr qaldy. Qaraly ýide malgha qara hal bar ma, sudyng ózi auzyna bir kýn tiyse, bir kýn tiymey, qorany basyna kóterip azan-qazan úlyp túr, mine. Tanerteng Sýiinghalidyng inisi Ybrash pyshaghyn qayrap otyryp:

- Kóke, mynau jiligi tatymaytyn aryq qoy, obal emes pe?.. - degen mingirlep. Sýiinghaly kózi aqshiyp aqyryp tastady:

- Obal bolsa, meni soyayyn dep pe en? Ózim de pyshaqqa týskim kep otyr. Joqty jonasyn ba, ottamay jyldamdat!..

Mine, endi qaqyra astyndaghy tayqazanda qonyr siyrdyng kókjasyq shandyr eti býlk-býlk qaynap jatyr. Elding aldy kele bastady. Ishtegi zarlaghan әielderding joqtauyn taqtay esikting qisayghan auzy ashylyp-jabylghan sayyn ýzip-júlyp syrtqa aighaylap túr.

Suyqtan beti dombyghyp dirdek qaqqan qara bala ýige enip:

- Agha, sizge syrtta bireuler kelip túr, - dep estiler-estilmes sybyrlaghanda, Sýiinghaly ish jiyp, tiksinip qalghan. Jalma-jan qayyrma peshting moynynda jatqan mýiiz sap qaban pyshaqty shap berip, kerzi etikting qonshyna sýngitip jiberdi.  Poliyseyler ereuilge qatysqandardy ýilerine kep ústap jatyr degendi estigen. Tyqyr búghan da tayaghan-au, shamasy. Balasynyng qarasyn ótkizgenshe de shydamdary jetpegeni  ghoy. Olardyng qolyna týsip qor bolghansha Azatynan jany ayauly emes. Qany qarayyp shiyrshyq atqan Sýiinghaly tap qazir qarsy aldynan topty poliysey kezdesse de, jastyghyn ala jatugha tastýiin bekingen. Eki kózi qantalap qaqpa aldyna atyp shyqqanda, dónkiyip kóldeneng túrghan «Land Cruizter» kórdi.  Mólt qara djipting aldynghy esigi esiney ashylyp, búzau túmsyq qonyr bәtinkening tabany jerge tiygende, esikting qalqasynan qúndyz bórikting tóbesi әzer shalyndy. Tәpeltek sary jigit qúldyrandap, eki qolyn soza úmtyldy. Kompaniyanyng ókili. Kópten kóz tanys. Jaz boyy ereuilshilerding aldyna talay kelip, qytay bastyq pen búlardyng arasyna tilmash bolghan. Múnyng samarqau úsynghan qolyn qos uysyna sýngitip jiberip bosatpaghan kýii sәlemnen keyin:

- Jýriniz, agha! - dep mashinagha qaray jeteledi. - Sizge kompaniya bastyghy Ly Kuy myrzanyng ózi  kelip túr.

Áy-shaygha qaraugha shamasy kelmey jigitting jetegine erip algha attay bergen Sýiinghaly myna sózdi estigende qalt toqtay qaldy.

- Nemene, qúda týseyin dep pe eken? - dedi ajyrayyp.

- Oi, agha, qyzyqsyz. Sizge kónil aitpaqshy.

- Endeshe nege jerge týspeydi? Ýige jýrinder.

- Ýige kirmey-aq qoyayyq. Ly Kuy myrza túmau tiyip nauqastanyp otyr.

Sirkesi su kótermey túrghan Sýiinghly odan sayyn qityghyp qaldy. «Oy, anandy senin! - dedi ishinen tistenip. - Kónil aitqan týrin qara itting balasynyn. Azanyng ýstinde de әldeqanday bop shirenuin!..»

- Ana Húiyna ait, joly bolsyn. Qayyr!

- Agha, toqtanyz! - dedi tilmash jigit jenine jabysyp. - Myrzanyng búiymtayy bar.

- Ol ne búiymtay?

Jigit mashinanyng esigine basyn tyghyp au-jaydy týsindirip edi, anau әldene dep barq etti. Ile artqy esik ashylyp, ishten myrzanyng ózi sozalanday týsti. Bet-auzyn túmshalap maska taghyp alypty. Qúndyz bórkin basa kiyip, kózildirigi ghana jyltyraydy. Eki qolynyng úshyn týiistire mandayyna taqap, basyn ýsti-ýstine iydi. Kózin tómen salyp, maska astynan dausy túnshygha kýngir-kýngir birdene dep, tilmashtyng betine qaraghan.

- Ly Kuy myrza sizge kónil aitady. Qayghylarynyzdy estip, bizding de qabyrghamyz qayysty deydi.

Sýiinghalidyng ezuin mysqyl týrtti: «Atannyng basy, jaman qatty qayghyrghan shygharsyn!»

Myrza jarghaq tonynyng qaltasynan alyp, bir buma eki tengelik úsyndy.

- Búl ne? Jazdayghy bermegen ailyqtarynyng óteui me?

- Joq, sizge kórsetken jәrdemimiz.

- Maghan sadaqanyng keregi joq. Biz senderden jylu súradyq pa? Taban et, manday terimizding aq-adal aqysyn talap ettik. Osynsha qor bolatynday kimnen sorly edik? Mine, el men jerding iyesimin dep jýrgen men qandaymyn, sen qandaysyn? Tentirep kelip taltayyp túrsyn. Balamnyng aruaghyn aram aqshamen bylghamaymyn! - Úqpasa da sóz auanyn shamalap, janary kózәinekting tompaq shynysymen birdey bop alayyp shatynap bara jatqan Kuy myrzanyng betine qaray uysyndaghy aqshany shashyp kep jiberdi de jalt búrylyp, qaqpagha bettedi. Dýr etip ýrikken torghayday jelge úsha jónelgen aqshany terip ekeui eki jaqta tonqandap jýr. Ásirese, Ly Kuy myrza óz tilinde әldene dep baj-búj etip, әueley úshqan  kók qaghazdardy qualap alay bir, bylay bir jýgiredi dalbandap...

Nәzirge jinalghan elding sonyn ala Ospanqúl da tóbe kórsetken. Ayaghy tartpasa da, ózin zorlaghanday ghyp úyalghannan kelip edi. Sýiinghly ekeui bir synypta oqyghan, bala kezinen birge oinap, birge ósken  dos. Azatty óz balasynday kóretin. «Agha, siz siyaqty poliysey bolghym keledi!» deytin ýstindegi formasyna qyzygha qarap.  Grantqa týse almady, aqy tólep oqytugha әke-sheshening qoly qysqa. Áskerge baram dep tәuir-aq úmtylyp edi, komissariattaghylar keudesinen iyterdi. Ayaq-qoly balghaday jigitti anau dedi, mynau dedi,  qyryq týrli syltaumen jolatpady. Eki jyl sendelip jýrip-jýrip, biyl ghana múnay kompaniyasyna ornalasqan. Aqyry bylay boldy. Azat mert bolghaly Sýiinghaly ekeuining arasy qaradan-qarap kýrt suynyp ketti. Forma kiyip, qaru ústaghandardyng bәrine degen jekkórinish eriksiz búghan da salqynyn tiygizetindey, Sýiinghaly kórgen jerde týsin bermey tymyrayyp túrghany.  Búl da ózin onyng aldynda birtýrli kinәli sezinip, iymenshektey beretin ghadet tapty.  Mine, qazir de  Sýiinghaly úsynghan qolyn әzer alyp, kók tastay kógis tartqan beti yzghar býrkip teris ainaldy. Ong jaqtaghy әielder jayghasqan bólmede Ghaynijamal dauys salyp otyr. Qarlyqqan, әlsiz, zarly dauys. Ara-arasynda talyqsyp ketip, kózin ashqanda anyrap qoya beredi:

- Mandaygha simay kettin-au, qúlynym!.. Seni atqan jauyzdyng jetpis jeti úrpaghyn laghnet atsyn! Ýrim-bútaghy otalyp , dәl mendey zarlap qalsyn!..

Ospanqúldyng jýregi solq etip, qaltyrap ketti. Kózge shyqqan sýieldey bolmayyn dep, ýstindegi formasyn tastap jay sviyter kie salghan. Sonda da júrt jatyrqap, ton-torys syrtyn beretin siyaqty. Búrynghyday: «O, Oseke, jogharlatynyz!» degen biri joq. Jalt etip qaraghan oqty, zildi kózderding súsynan qysylyp, dónkiygen boyyn qalay jasyraryn bilmey, bosagha jaqtaghy bala-shaghanyng shetin ala tizerley ketti.

Tór jaqtaghy qyrma saqal әldebir ýzilip qalghan әngimening úshyn sabaqtady:

- ... Qanshama ay túrghanda, ózdering bilesinder, býldireyik, búzaqylyq jasayyq degen niyetimiz boldy ma? Bar bolghany - enbegimizding aqysyn talap ettik. Sol kýni әne bir qara kýrtke kiygenderding qaydan shygha kelgenderin bilmeymin... Endi bәrine kinәli biz bop otyrmyz!.. - Qyrma saqal týiilip tómen qarady. Ong tizesin basa otyrghan qaghylez, qara jigit jýzi qúbylyp, ornynan qozghalaqtap sózge aralasty:

- IYә, deymin-au, býldirgen sol qara kiyimdiler. Qúday biledi, eldi arandatu ýshin әdeyi jiberdi. Arasynan Tansyqbaydyng әlgi bandit balasyn bayqap qaldym. Ol neme sheshenderdi pyshaqtap tórt jylgha sottalyp kelmep pe edi?

- O, toba, búlardan bәri shyghady!.. - Múrnynyng aldyn  tanqityp qyryp tastaghan taqiyaly qariya qaba saqalyn uystap basyn shayqady.

- Qúreke, sizdi súraqqa shaqyrdy ma? - dedi qatpa qara qyrma saqalgha búrylyp.

- E, bardyq qoy... - Qúrekeng jaq eti shaqpaqtanyp, jútynyp aldy. - Osy eptiaumayt, melisadaghylardyng saudyng tamaghyn iship, aurudyng sózin sóileytini nesi? Maghan: «kóterilisti kim úiymdastyrdy, sony ait» deydi ottap. «Ony ana qara kiyimdilerden súra!» dedim.

- Mә, melisa demekshi, alaghay men búlaghayda úrty maylanghan solar! - dedi shegir kózdi jigitaghasy entelep. - «Qasqyrdyng auzy jese de - qan, jemese de - qan» demekshi, býlingenning bәrin ereuilshilerden kórip otyrghanymen, ózderining de onyp túrghany shamaly. Keshe mening jetinshide oqityn kenjem aityp keldi. Ana usheskavoy Ghibadollanyng manqa qyzy synypqa altyn shynjyrly alqa taghyp kelipti. Papam әkep berdi dep býkil synyptaghy qyzdargha maqtanyp kórsetipti!

Otyrghan el elendesip, oryndarynan qozghalaqtap ketti:

- Bireu toygha ainalsa, bireu qoygha ainalady degen osy-au!

- Biysen qasqa beker zarlamaydy eken ghoy. Ýptep jýrgen analardyng ózderi desenshi!

- Anasyn úrayyn, sol itting atyn atamashy. Kýnde tilvizrden miyaulap jylap midy shiritip bitti. Sudy syranyng qúnymen satyp, әbden esirgen joq pa. Sol sauap! Dýkenimen qosyp  ózin de órtep jiberu kerek edi!..

- Qara qasqada es bolsashy, tipti. El azamatynan airylyp enirep jatsa, ol malym dep mónireydi!..

Tórding basynda tik shanshylyp otyrghan súlu óndi, jasamys molla qalyng qabaghyn serpe ainalasyn bir sholyp ótti de tamaghyn kenedi:

- Jә, aghayyn, pәniyding әngimesin aita bersek tausylmaydy. Syrttan ton piship, kýnә arqalap qaytemiz. Kimning dúrys, kimning búrys ekeni bir Allahqa ghana ayan. Al, jinalyp bolsaq, aruaqqa baghyshlap hatym shygharayyq! - dep qyryq búrma hirakatyn keltire qúran maqamyn әuezdi qonyr dauyspen tolqyta sozdy...

As qayrylghannan keyin, ýzdik-sozdyq týregelgen kópting ortasyna ala Ospanqúl da syrtqa bettegen. Auyz shaymaq bop esik aldyndaghy qoljughyshqa kiymelegen ýlkenderge jol berip, shetke qaray yghysyp túrdy. Qoranyng qalqasyndaghy kir jayatyn jipte qan júqqan kókshil kurtka iluli túr eken. Kýlәparasy salbyrap jerge arly-berli terbeledi. «Mynau Azattyng kurtkasy ghoy. Oq dәl jýrek túsynan qadalypty...» dep eki-ýsh jigit sambyrlap, audaryp-tónkere bastaghan song búl da solay qaray jaqyndaghan. «Puma» degen arqasynda aqsighan jazuy bar kókshil kurtka. Atylghaly túrghan qabylannyng basyn qyzyl-kýren   qan jútyp qoyypty. Dәl ortasynda oqtyn orny týimedey bop qarayady. Ospanqúldyng jýregi múzdap qoya berdi. Buyn-buynnan әl ketip, shayqalaqtap qúlay jazdap baryp qoranyng qabyrghasyna sýiengen. Sol suret! Sonda búl!.. Ary qaray oilaudan jany týrshigip bezek qaqqanmen, sol bir súrapyl sәt bәribir kóz aldynda túryp aldy.

... Qala әp-sәtte qara týtinge qaqaldy. Esik-terezesinen jalyn laulaghan dýkender. Tónkerilip, gýrs-gýrs jarylghan mashinalar. Ayghaygha basyp elirip alghan qalyng nópir jolyndaghynyng bәrin jaypap entelep, ekpindep keledi. Qyzdyrmalatyp qyzyl otqa may qúiyp jýrgen qara kiyimdilerding qaghaberis-qaltarystarda jylystap qalyp jatqanyn bayqaghan eshkim joq. Múzday qarulanyp әkimat ýiining ainalasynda qatar-qatar shep qúrghan búlardy keudeley soghyp tyqsyra týsti. Plastmassa qalqangha siltengen tayaq, laqtyrghan tas-kesek qarday borady. Aqyrghan, aighaylaghan u-shu dauys qúlaq jarghanday. Kenet býiir tústan avtomat saqyldap qoya berdi de, nópirding aldy japyryla qúlady. Sonda ghana qara tasqyn keyin serpilgen. Birin biri basa janshyp shashyray shegindi.

- Atyndar! - dedi komandashy rupormen aighaylap. Jan-jaqqa bytyray qashqandardyng sonynan búlar quyp keledi; bytyrlatyp atyp keledi. Qualap jýrip kisi atqandy kim kórgen, ýreyden ne istep-ne qoyghanyn bilmey esengirep kele jatyp Ospanqúl da kózdesemten shýrippeni basyp qalghan. Anandayda serendep qashyp bara jatqan bireu túmsyghymen jer sýze múrttay  úshty. Eki ayaghymen jer teuip typyrlap jatyr. Janay jýgirip ótip bara jatyp kóz qiyghyn tastap edi, kók kurtkanyng arqasyndaghy qabylannyng kózinen qan atqaqtap jatyr eken...

Tang qaranghysy ma eken, әiteuir kýni boyghy úly sýrginnen túlaboyy salyghyp ýige kelgen beti sol eken deydi. Tabaldyryqtan attay bergende eki jyl búryn ólip qalghan әkesi shap berip alqymynan ala týskeni. Shyqshyttan bir perip súlatyp saldy da keudesine minip aldy. Basyn-kózing demey tópep jatyr. Jaghasynan qos qolday qysyp qylghyndyryp barady. Minezi úrt, qatal kisi edi. Ashu ýstinde qolyna týsseng ondyrmaytyn.

- Kóke-au, ne istedim?!! - dedi jandәrmen qyryldap.

- Ne istedim deuin! Bala-shaghannyng aldyna ne betinmen keldin? Atylyp óluing kerek edi!

- Ne ýshin?

- Azatty atqan kim?

- Men atqam joq... Atqyzdy.

- Kim?

Ospanqúl qoly dir-dir etip súq sausaghyn joghary kóterdi.

- Qúday ma? - dedi әkesi yzbarlanyp.

- Joq.... Odan da myqty... Mening bastyghym!

Sol eken alqymyndaghy jabysqan tas shengel sylq bosady.

- Endeshe sóz shyghyndamay-aq qoyayyn. Sening qúdayyng basqa eken!..

Ospanqúl ýrpiyip ornynan túram degenshe, esik ashylghan da, jabylghan da joq, әkesi jym-jylas ghayyp boldy. Ýsti-basy ýipe-týipe. Ong jaq iyghyndaghy pogony júlynyp qalypty. Tar dәliz alakóben. Qos býiirdegi esikterdi syqyrsyz kezek ashyp syghalady. Áyeli de, eki úly da qannen-qapersiz úiqyda. Ákesi ekeuining janaghy arpalysyp, aighaylasqan dauysynan da oyanbaghan-au, sirә. Ospanqúl kesh ýilengen. Eki úly әli jasóspirim. Esikti ashyp qaytadan qarady. Ýrlemeli keng matras ýstinde bir birine jabysyp jatqan balalaryn kórgende, Sýiinghaly men Ghaynijamal esine týsti. Jýregi shym etip uday ashyp qoya berdi. «Bisharalar ne kýide eken qazir? Búlay úiyqtau qayda endi olargha. Kýni de, týni de týnek qoy sorlylardyn. «Kóke» dep balasynday erkeleytin Azatty shynymen-aq atqany ma? Qaytip endi osynday qandyqol zúlymdyqtan keyin jer basyp jýrmek?» Áldeqaydan Ghaynijamaldyn zarly ýni qúlaghynda kýnirendi:      « ... Qúlynym-ay, seni atqan jauyzdyng jetpis jeti úrpaghyn laghnet atsyn!.. Ýrim-bútaghy otalyp, dәl mendey zarlap qalsyn!..» «Ana qarghysy - oq» degendi sәbiyinen estip ósken Ospanqúldyng jany yshqyndy. Ózek qaltyratqan ýreyden bir-aq sәtte býkil ómiri itke laqtyrghan sýiektey, mәnsiz, kereksiz birdenege ainalyp,  bәrinen jerinip, týnilgen qalypta mәngirip túr. «Bar  pәleket ózimmen ketsin. Bala-shaghamnan aulaq!..» Shalt qimylmen sauyryndaghy salbyraghan qoraptan tapanshasyn suyryp aldy da ong jaq samayyna tirep, oilanbastan shýrippeni basyp qaldy.Býkil denesi júdyryqtay nervke ainalyp, súrapyl sәtting azabyn kýtip qarysyp túr. Tapansha atylmady. Taghy da basty. Taghy da ýnsiz. Yza buyp sausaghyn ýshinshi ret shýrippege apara bergende, әldebir zildi dauys kekesinmen myrs etti:

- Onay qútyla salmaq ekensin, sabazym! Joq, onyng bola qoymas. Ólimnen de qorqynyshty ómir bar. Sening endigi enshing - sol iytqorlyq!..

- Joq, men ólem! Ólem!..

Ayghaylaghan dausynan ózi shoshyp oyandy. Baghanaghydan bergining bәri týsi eken. Jýregi atqaqtap keudesine siyar emes. Óneboyy malshynyp qara terge týsipti. «Qayda jatyrmyn, osy?» degenday tanyrqap ainalasyna qaraghan. Óz ýii, óleng tósegi. Sarghayyp atqan qysqy tannyn  sausaqtary qaltyrap qyrau basqan terezening suqaranghy kózderin sipalaqtap jýr. Shashy ýipe-týipe bop qasynda qoryldaghan әieli tenkiygen bóksesimen keruetting toryn solq etkizip teris qaray tónkerilip týsti:

- Týu, teke siyaqty baqyldap  týnimen úiqy bermeding ghoy kisige!

Tapanshasyn jastyghynyng astyna tyghyp jatatyn. Ony da suyryp qolyna ústap alypty. Ong jaq shekesi auyrsynyp lyq-lyq etedi. Shynymen únghysyn tiregeni me? Saqtandyrghyshy aghytylghan. Jalma-jan  oqpanyn ashyp qarap edi,  eki oq túr. Qalay atylmaghan? Áli de týsting әserinen aiygha almay del-sal tenselip ornynan túrdy. Jatyn bólmening esigin syqyrsyz jauyp, dәlizdegi shamdy jaqty. Qabyrghadaghy sharaynadan ózin kórip tanymay qaldy. Beti bir jaghyna qisayyp ketkendey, sol jaq shyqshyty júdyryqtay shodyrayyp kólkildep túr. «Tósekting qyryna soghyp alghan shygharmyn» dep oilaghan. Aynala berip, edende jatqan pogondy kórgende denesi dir ete týsti. Ilgishektegi kurtkasynyng bir iyghy júlynyp qalypty. «Sonda qalay? Ákesining týnde kelip múny sabaghany, pogonyn júlyp alghany ras bolghany ma? Búl ne tylsym?» Óni qaysy, týsi qaysy - arajigin ajyrata almay mәngirgen kýii shayqalaqtap baryp eki qolyn tirey qabyrghagha sýiendi. Óni týsi siyaqty, týsi óni siyaqty, kýmәndi oidyng jelkeni qaltyldap әr jaghagha bir soghady.

Bir shamadan song kiyinip syrtqa shyqty. Ýiding yghynan attay bergende jaghy sembey úlyghan qara dauyl qara tóbettey ars etip etek-jeninen ala týsti. Tiygen jerin temirdey qaryp, osyp-osyp ótedi. Aynala jym-jyrt. Óli qala. Kóshe-kóshening qiylysynda únghylary sorayyp BTR-lar qarauytady. Ospanqúldy qara dauyl aldyna salyp iyen kóshemen quyp keledi. Suyqtan dirdektegen jalanash jer ayaq basqan sayyn dýrs-dýrs janghyryp, túnshygha ókirip jatqanday. Ospanqúldyng kabiyneti polisiya departamentining birinshi qabatynda. Taban astyndaghy jertóleden de keyde osynday shynghyrghan, ókirgen dauystar emis-emis estilip qalatyn. Departament qalanyng bir qiyrynda edi. Áudem jer tayaghanda bedireygen betonbet ýiding tóbesinde ýiirilip jýrgen aq búltty kórdi. Týsinde kórgen aqsha búlt. Jelding ótinde úshqyndap janbyr sirkirep túr. Jyp-jyly eki tamshy Ospanqúldyng eki kózine tamdy. Túlaboyy dir etip, sol-aq eken óz ózinen óksip kóz jasyna ie bola alsa kәne. Janbyrmen qosylyp ystyq jas betin judy. Ómiri býitip bosap kórmegen shyghar, ezilip, ýgitilip kókiregi qoparyla óksidi. Qystyqqan qúsa, zapyran, ishtegi barlyq kir  aghyl-tegil aqtarylyp jatqanday... Solyghyn basqanda, kóz jasyna shayylghan  ón-boyauy aiqyn basqasha әlemdi kórdi. Sús jiyp qatayyp aldy. Senimi nyq. Bir jaq shyqshyty shodyrayghan, bir jaq pogony júlynghan polisiya kapitany er jigitke tәn әldebir tәuekelmen qaryshtay basyp, kelesi sәtte  qaharly mekemening esiginen ekpindey enip kele jatty...

«Abay-aqparat»