Qazirgi tanda balalardy qalay tәrbiyelegen dúrys? Jahandanu prosesi kýn sayyn qarqynyna enip, adam basyndaghy shekaralardy joyyp, últ týsinigin túmandy etken sәtte jas úrpaqtyng boyyna últtyq qúndylyqty siniruding joly bar ma? Balanyng bolashaghyn jarqyn eter mamandyqty qalay tandauyn ýirete alamyz? Búl qazir óte ózekti súraqtyng biri. Sebebi әr ata-anany alandatatyn basty saualdardyng qataryna jatady. Ata-ana úrpaghy ýshin alandaydy. Ár azamat ózining úrpaghy zaman talabyna say ómir sýrip, babalar enbegi men jolyn da úmytpaghanyn ansaydy. Búl tәrbie dep atalatyn ýlken úghymnyng bir bólshegi. Osy saualdardyng jauabyn tauyp, naqty baghyt pen baghdar silteytin jobalar jasaluda. Ony «Ruhany janghyru» baghdarlamasy ayasynda iske asyru josparlanyp otyr.

«Býgingi adam geosayasi, tehnologiyalyq ózgeristerge say kelui tiyis. Jahandanudyng talaptary osynday. Alayda osy talaptardy orynday otyra qalay últtyq biregeylikti, últtyq qúndylyqty, otbasylyq tәrbiyeni joghaltyp almaugha bolady. Keleshek úrpaq ózgeristerge say kelui tiyis. Yaghny onyng sanasy ashyq, pragmatikalyq negizde oilay alatyn, bәsekege qabyletti, evolusiyalyq ózgeristerge jauap bere alatynday boluy shart. Sonymen qatar bizding úrpaghymyz, qazaqstandyqtar ózining tarihyn, qúndylyqtaryn bilip, úrpaqtan úrpaqqa jetkizip otyruy kerek. Qazaq otbasynda bala tәrbiyesine ýlken mәn berilgenin aitugha tiyispiz», — dedi «Ruhany janghyru» ortalyghynyng diyrektory Janar Bukanova.

Rasymen de tarihtyng tereng túnghiyqtaryna qaray otyryp, qazaq halqy bala tәrbiyesine mәn berip, úrpaghynyng bolashaghy qanday bolaryna alandaushylyq bildirip, salt pen dәstýrding onyng ómirinde oinaytyn róli jayly oigha batqan. Qazaqtyng tereng tarihy men dәstýri ata-babamyz ýshin manyzdy bolghan. Óitkeni salt pen dәstýr tek qana ótkendi úmytpau ýshin emes, adamnyng dúrys baghytta ghúmyr keshui ýshin de manyzdy.

«Búl qúndylyqtar atalarymyz ben apalarymyz arqyly, әke-sheshelerimiz arqyly berilip, qalyptasyp otyrdy. Býgin otbasy qúramy ýlken ózgeriske úshyrady. Býgingi kýni jas otbasylar kóbine ata-anasynan bólek, jeke túrady. Eger birneshe jyl artqa qaytatyn bolsaq, onda әr jas otbasynyng әke-sheshesimen, tipti ata-apasymen birge túrghan sәtterine kuә bolar edik. Olar óz tәjiriybeleri arqyly qalay ómir sýru kerektigin kórsetip otyratyn. Býgin sol dәstýr ýzilip barady. Jas otbasylargha endi shanyraq qúrghan sәtte jaqsy qatynas qúryp, bala tәrbiyesine ortaq kónil bóluge, salt pen dәstýrdi ýiretuge qiyndyqtar tuyndap jatady. Ótken úrpaqtyng tәjiriybesi jas úrpaqta joq», — dedi Janar Bukanova.

Býgingi tanda «Ruhany janghyru» instituty jas otbasylardyng shanyraghy berik boluy ýshin júmystardy bastamaq. Biyl aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligimen birlese otyryp institut arnayy jas ata-analar men jas otbasylargha arnalghan «Últtyq tәrbiye» platformasyn iske qosady. Ol birneshe aidar men bólimsheden túrady. «Ruhany janghyru» ortalyghynyng diyrektory Janar Bukanova búl turaly bylay deydi: «Biz asa bilikti degen mamandardy, psihologtardy, pedagogtardy shaqyramyz. Ata-analar ýshin viydeodәrister dayyndaymyz. Onda kelesidey súraqtar kóteriletin bolady: balany qalay dúrys tәrbiyeleu kerek, balany enbekti sýnge qalay ýiretken abzal, bala boyyndaghy pragmatikalyq qasiyetterdi qalay oyatamyz. Eng manyzdysy adam boyyndaghy eng iygi qasiyetterdi, adamgershilik, otansýigishtik, qayyrymdylyq, izgilikti ýiretu». Endi tek qana IQ emes, adamnyng emosiyalyq kórsetkishin esepteytin EQ esepteu jýiesi de manyzdy bolmaq.

«Ata-analar balalaryn qalay tәrbiyeleudi bilip, olardy qalay baghyttap otyrudy úghynghany manyzdy. Eger biz Germaniya nemese ózge de Europa elderining tәjiriybesin alatyn bolsaq, onda olardyng 3-4 jastaghy balalargha: «sen kim bolghyng keledi?» degen súraqty qoyatynyn kóre alamyz. Búl súraqty europalyqtar balalaryna ómirining әr kezeninde qoyyp otyrady. Áriyne bala jauaby ózgerip otyruy mýmkin. Sebebi ol ómirdi kóredi, jan-jaghyndaghy adamdargha qaraydy, tәjiriybelerin eskeredi, solaysha sheshim shygharady », — dedi ol. Sonymen qatar endi jastar arasyndaghy qarym-qatynasqa da kónil bólinbek. Olargha otbasylyq tatulyqtyn, qarym-qatynastyng manyzdylyghy týsindiriledi. Balalar ýiindegi tәrbiyelenushileri men mektep oqushylary de nazardan tys qalmaydy. Olargha arnap arnayy baghdarlama jasaldy.

Qyrkýiek aiynan bastap «Kemel bolashaq» atty platforma iske qosylady. Onda óskeleng úrpaqty «Ruhany janghyru» prinsipterine ýiretetin bolady. Jastar bәsekege qabilettilikti, oqugha qúshtarlyqty keninen ýirenetin bolady.

«Ruhany janghyru» baghdarlamasy Elbasynyng úsynysymen qabyldanghan edi. Baghdarlamanyng manyzdylyghy sol, qazaq halqy ghasyrlar boyy otarlyq ezgide joghaltqan tilin, úmytqan tarihyn qayta týlete bastady. Qazaq tiline әlemdik kitaptar audarylyp, tarih salasynda zertteuler jasaluda. Qazaq tili latyn әlipbiyine kóshu ýstinde. Memleketting damuyna ýles qosyp jýrgen jastardy úlyqtau, tanytu boyynsha «100 jana esim» jobasy iske asyp keledi. Búl «Ruhany janghyrudyn» bir bóligi ghana.

Abai.kz