28 sәuir Dýnie jýzilik enbekti, enbekkerlerdi qorghau kýni eken. Dýnie jýzi elderining enbekkerlerining qúqyghyn qorghaytyn Halyqaralyq enbek úiymy degen arnayy mekeme bar (International Labour Organization, ILO). Mine, atalmysh úiymnyng bastamasymen әr jyldyng 28 sәuiri - Dýnie jýzilik enbekti qorghau kýni retinde atalyp ótiledi.

Alghash ret 2003 jyly bastalghan. Maqsaty da týsinikti. Ol – dýnie jýzi boyynsha enbekti, enbekkerlerding qúqyghyn qorghau, júmys oryndarynda jazatayym jaghdaylardyng nemese kәsiby aurulardyng aldyn alugha septesu, sonymen qatar, enbekti qorghau mәdeniyetin qalyptastyru.

Búl kýn – әueli aqparattyq-agitasiyalyq manyzgha iye. Atalmysh kýnning (Býkil әlemdik enbekti qorghau kýni) 1989 jyly Amerikandyq jәne Kanadalyq enbekkerler tarapynan bastalghan eken. AQSh jәne Kanada júmyskerleri 1989 jyly júmys oryndarynda jaraqat alghan, jarym-jan bolghan jәne qaza tapqan әriptesterin eske alu maqsatynda alghash ret osy sharany ótkizgen. Mine, sol bir eske alu kýninen bastalghan iydeya keyin kele býkilәlemdik sipatqa ie bolyp, 2003 jyldan bastap arnayy atalyp ótiletin bolghan.

Al 2020 jyly Dýnie jýzilik enbekti, enbekkerlerdi qorghau kýnining basty taqyryby - «Pandemiyany toqtatu: Júmystaghy qauipsizdik pen densaulyq adam ómirin saqtap qalady», - dep jariyalanghan.

Keshe, 27 sәuir kýni QR Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Birjan Núrymbetov elimizdegi júmys berushilerge, kәsipodaqtar men enbek újymdaryna ýndeu jasap, «Qauipsiz enbek» úranymen is-sharalar ótzkizuge shaqyrghan. Sonymen qatar, ministr Núrymbetov elimizdegi enbek újymdaryn «Vision Zero» nóldik jaraqattanu tújyrymdamasyna qosylugha shaqyrdy.

Dýnie jýzilik enbek úiymy әlem elderi boyynsha enbekti qorghau salasyndaghy auqymdy problemalardyng azaymay túrghanyn aitqan. Ondaghy derekterge sýiensek, jyl sayyn әlemde 2 millionnan astam adam júmys ornynda qaza tauyp, 270 million jazatayym jaraqat pen 160 million kәsiby aurular tirkeledi eken. Al TMD elderinde jyl sayyn 12 milliongha tarta adam óndiristegi jazatayym jaghdaylardyng qúrbany bolady eken. Búnyng basty sebebi – enbekti qorghau standarttarynyng dúrys saqtalmauy. Sonyng saldarynan,  jyl sayyn jahandyq ekonomikagha 4 payyz JIÓ kóleminde shyghyn kelude.

Qazaqstan kәsipodaqtary federasiyasynyng derekterine kóz jýgirtsek, Qazaqstanda kәsiporyndarda jyl sayyn 1300-den astam júmysker óndiristik jaraqat alady eken. Al byltyrghy jyldyng birinshi toqsanyndaghy mәlimet boyynsha, júmys oryndarynda óndiristik jaraqattar men týrli zalardardan zardep shekken enbekkerler sany 350 adamgha juyqtaghan.

2019 jylghy derek. Elimizde ziyandy jәne qauipti enbek jaghdayynda 370 mynnan asa adam júmys istegen. Sonyng ishinde: shu men diril quaty joghary jaghdayda - 45,9%, joghary gazdy jәne shandanuy joghary júmys oryndarynda - 32,6% adam júmys istegen. Búl elimizdegi júmyskerlerding әrbin ekinshisi degen sóz. Arnayy saualnamagha qatysqan 94 myngha juyq adamnyng 5,6%-y auyr dene enbegimen ainalysqan. Sonday-aq, ótken jyly elimiz boyynsha 676 myng júmysker ziyandy enbek jaghdayynda júmys istegeni ýshin 128 milliard tenge kóleminde ótemaqy alghan.

Óz ýndeuinde QR Enbek ministri Birjan Núrymbetov biyl elimiz boyynsha úzyn-sany 255 myng adamdy júmyspen qamtu josparlanyp otyrghanyn aitqan. Búl is 2020-2021 jyldargha arnalghan Júmyspen qamtudyng jol kartasy ayasynda jýzege asyrylatyn bolady.

«Ýkimette júmys oryndaryndaghy óndiristik jaraqattanudy, enbek jaghdaylaryndaghy ziyandy júmys oryndarynyng sanyn azaytu kózdelgen. Ýkimetting arnayy qaulysy bar. Ol ýshin 2019 jyly «Óndiristing jaraqattanudy jәne enbek jaghdaylary ziyandy júmys oryndaryn azaytu» turaly 2019-2023 jyldargha arnalghan jol kartasy bekitilgen.

Sonymen qatar, enbek újymdarynda enbekti qorghaudy basqaru jýiesin engizu de josparlanyp otyr. Atalmysh maqsatty qamtityn enbek mәseleleri jónindegi Zang jobasy Parlament Senatynyng qarauynda. Zang qabyldanghannan keyin, júmysshylardyng qauipsizdigi men densaulyghynyng saqtaluy, júmystaghy qauipti faktorlardyng әserin anyqtau ýshin olardan tuyndaytyn tәuekelderdi taldaugha negizdeletin enbekti qorghaudy basqaru tetigi engiziletin bolady», – deydi ministr Núrymbetov.

Abai.kz