Úqsastyqtary men aiyrmashylyqtary qanday?

2009 jyly EQYÚ Parlamenttik assambleyasy stalinizmdi fashistik nasizmmen tenestirgen qarar qabyldaghan. Qos rejim de әlemdik biylikke úmtyldy. Nasister adamdardy últtyq belgisine (evrey bolsa), al bolishevikter әleumettik jaghdayyna (bay bolsa) qarap qyrdy. Gitlershilder nemisterden basqa halyqtargha qysym kórsetse, kommunister óz halqyna qysym kórsetti. Mark Soloniyn, Viktor Suvorov siyaqty zertteushiler sovet-german soghysy, eki rejimning kósemderining úqsastyqtary men aiyrmashylyqtary turaly qúndy oilar aitqan eken. Solardy óndep sizderge úsynyp otyrmyn.

Gitler de Qyzyl jalau kóterdi, Stalin de Qyzyl jalau kóterdi.

Gitler júmysshy tabynyng atynan biylik jýrgizdi, ol óz partiyasyn Júmysshy partiyasy dep atady.

Stalin de júmysshy tabynyng atynan biylik jýrgizdi, ol ózining biylik jýiesin proletariat diktaturasy dep atady.

Gitler demokoratiyany jek kórdi әri onymen kýresti.

Stalin de demokratiyany jek kórdi әri onymen kýresti.

Gitler sosializmge úmtyldy, Stalin de sosializmge baghyt ústady.

Gitler ózining jolyn birden bir dúrys jol dep, qalghan joldyng bәrin adasushylyq dep eseptedi.

Stalin de sosializmge úmtylghan ózining jolyn birden bir dúrys jol dep, al qalghan joldyng bәrin basqy baghyttan auytqushylyq dep eseptedi.

Gitler men Stalin Ekinshi jahan soghysyn bastady.

Gitler 1939 jyly 1-qyrkýiekte Polishagha basyp kirdi. Stalin 1939 jyly 17-qyrkýiekte Polishagha basyp kirdi.

Ózining ainalasyndaghy Rem men onyng serikteri siyaqty dúrys joldan auytqyghandardy Gitler ayausyz joyyp otyrdy.

Stalin de ózi dúrys dep eseptegen baghyttan shyghyp ketkenderdi ayausyz jazalap otyrdy.

Gitlerde tórt jyldyq jospar bolsa, Stalinde besjyldyq jospar boldy.

Gitlerding túsynda biylikte bir partiya ghana boldy, qalghandary týrmege toghytyldy.

Stalinning túsynda da biylikte bir ghana partiya boldy, qalghandary aidauda jýrdi.

Gitlerding kezinde partiya memleketten joghary túrdy, eldi partiya kósemderi basqardy.

Stalinning kezinde de partiya memleketten joghary boldy, eldi partiyalyq kósemder basqardy.

Gitler partiya siezderin manyzy orasan oqighagha ainaldyratyn, Stalin de sóitti.

Stalinning imperiyasynda 1-mamyr, 7-8 qarasha basty merekeler boldy.

Gitlerding imperiyasynda da 1-mamyr, 7-8 qarasha basty merekeler boldy.

Gitlerde jas gitlershilder gitlerugend ataldy.

Stalinde jas stalinshilder komsomol ataldy.

Stalindi resmy týrde furer, al Gitlerdi kósem dep ataytyn. Keshirinizder, Stalindi kósem, Gitlerdi furer atady. Audarmasynda ekeui de birdey maghyna beredi.

Gitler alyp qúrylystardy jaqsy kóretin. Ol Berlinde әlemdegi eng ýlken ghimarat – Jiylystar ýiining irgetasyn qalatty. Joba boyynsha ghimarattyng tek kýmbezining diametri – 250 metr. Basqy zaly 150-180 myng adamgha arnaldy.

Stalin de alyp qúrylystardy únatty. Ol Mәskeude әlemdegi eng ýlken qúrylys – Sovetter Sarayyn saludy qolgha aldy. Onyng basqy zaly kishileu bolghanymen esesine óte biyik etip jobalandy. Biyiktigi 400 metrlik ghimarat postament rólin atqaryp, onyng ýstinde Leninning jýz metrlik statuyasy túrugha tiyis edi. Qúrylystyng jalpy biyiktigi 500 metr bolyp josparlandy.

Berlindegi Jiylystar ýii men Mәskeudegi Sovetter Sarayynyng jobalarymen júmys qatar jýrgizildi.

Gitler Berlindi sýrip tastap ornyna sikloptyq qúrylystardan (óndelgen alyp tastardan qalanghan) jana qala túrghyzudy josparlady.

Stalin de Mәskeudi sýrip tastap ornyna sikloptyq qúrylystardan jana qala saludy kózdedi.

Germaniya ýshin Gitler syrttan kelgen bógde adam bolatyn. Ol Avstriyada tughan, biylikke keler sәtine deyin german azamattyghynda joq edi.

Stalin de Resey ýshin bógde adam sanalatyn. Ol orys ta, tipti slavyan da emes edi.

Stalin óte siyrek bolsa da, keyde sheteldik qonaqtardy ózining kremlidik pәterine shaqyratyn. Olar bolsa pәterdegi jadaghay tirshilikke: jay ýstel, shkaf, temir kereuet, soldat jamylghysyna airan-asyr bolatyn.

Gitler bolsa baspasózde ózining túrghyn jayynyng suretin jariyalaudy tapsyrghan. Býkil әlem furerding tym qarapayym tirshiligine tang qalghan: jәy ýstel, shkaf, temir kereuet, soldat jamylghysy. Tek Stalinning súr odeyalynda qara jolaqtar, al Gitlerding súr odeyalynda aq jolaqtar bolypty.

Al Stekeng júrt kózinen onasha, tabighattyng ertegidey әdemi jerlerinde óte ynghayly, myqty kýzetilgen qorghan-reziydensiyalar saldyrtqan, onysy sopylyq tirshilikke mýlde úqsamaytyn.

Giytekeng de tabighaty ghajayyp onasha jerlerde eshkim túmsyq súgha almaytyn qorghan-bekinister saldy, granit pen mramordy ayaghan emes. Onysy da qúday degen qarapayym tirshilikke úqsamaytyn.

Gitlerding sýiikti әieli Gely Raubal odan 19 jas kishi edi. Stalinning sýiikti әieli Nadejda Allilueva odan 22 jas kishi boldy. Gely Raubal ózine ózi qol salghan. Nadejda Allilueva da sóitti.

Gely Raubal Gitlerding pistoletimen ózin ózi atyp óltirdi.

Nadejda Allilueva ózin ózi Stalinning pistoletimen atty.

Gely Raubaldyng ólimi qúpiya bolyp qaldy. Ony Gitler óltirdi degen túspal bar.

Nadejda Alliluevanyng ólimi de tolyq ashylghan joq. Ony Stalin óltirdi degen boljam bar.

Gitlerding sózi bir basqa, isi bir basqa bolatyn. Tura Stalin siyaqty.

Gitler ózining biyligin «Germaniya beybitshilikti qalaydy» degen úranmen bastady. Kóp úzamay ol jarty Europany basyp aldy.

Stalin bolsa elding kýshin de, qarajatyn da ayamay Europadaghy «újymdyq qauipsizdik» ýshin kýresti. Búdan keyin ol jarty Europany basyp aldy.

Gitlerde – gestapo, Stalinde – NKVD.

Gitlerde – Osvensiym, Buhenvalid, Dahau. Stalinde – GULAG, KARLAG, ALJIYR.

Gitlerde – Babiy Yar. Stalinde – Katyni.

Gitler adamdardy milliondap qyrsa, Stalin de adamdardy milliondap qyrdy.

Gitler qazaqtardy Shynghys han jasaqtarynyng úrpaghy dep jek kórdi.

Stalin de qazaqtardy Altyn Orda múragerleri dep únatpaytyn.

Gitler keudesine eshqashan orden taqpaytyn. Stalin de keudesine orden ilgen emes.

Gitler aiyrym belgisi joq, ýnemi jartylay әskery formamen jýretin.

Stalin de aiyrym belgisiz, ýnemi jartylay әskery formamen jýrudi únatatyn.

Stalin saqal qoymaytyn, biraq onyng әigili múrty boldy.

Gitler de saqalsyz, biraq onyng da múryn astynda әigili múrty boldy.

Sonda aiyrmashylyq nede?

Ayyrmashylyq sonda múrttarynyng formasynda ghana eken.

Eng bastysy nasizm de, stalinizm de qazaq halqyn qyrudan ayanghan joq. Gitlershilder soghysta jarty million qazaqty jer jastandyrsa, stalindik bolishevizm 10 mln qazaqty joyyp jiberdi.

Marat Bәidildaúly,

Jazushy-publisist

Abai.kz