Qytaydaghy mәdeniyet tónkerisinen keyin-aq myndaghan qazaq otbasylary atamekenge qaray bet alghan-dy. Al elge qaytugha úran tastalghaly, kósh keruen tipti kóbeygen. Qazir Qytayda 1,5 milliongha juyq qazaq bar. Beyresmy mәlimetterge sýiensek, aspan asty elindegi alty alashtyng úrpaghy 2 milliongha tayaghan kórinedi. Ile, Barkól, Aqsay qazaq avtonomiyasyndaghy qazaqtardyng qonystanghan jeri -  Tәnir tauynyng (Tyani-Shani) soltýstigindegi Erenqabyrgha, Altay, Tarbaghatay taulary, Ile óniri. Kil tabighaty tamasha mekender. Qytaydaghy demografiyalyq sayasatqa qaramastan, ondaghy qazaqtardyng ósimi 1 jylda 25 myngha jetetin kórinedi. Al Qazaqstannyng bólingen kvota jylyna 1000 adamdy kóshirip alugha ghana berilip otyr.   Alayda býginde atajúrtqa saghyshypen jetkenderding arasynda saly sugha ketip keri kóship jatqandary da bar. Beyresmy derekter boyynsha songhy jyldary 101 200-den asa qazaq syrtqa kóship ketken kórinedi.   Óitkeni elge kelgenmen etegine sýrinip, qújat jinay almay, kóbi talay esikting tabaldyryghyn tozdyryp, sharshaghan. «Aryq atqa qamshy auyr» degendey onyng ýstine otangha oralghanmen, qúshaq jayghan ýkimetting әreketi kónil quanta qoymaydy. Al Qytayda qalay?   

Qytaydaghy mәdeniyet tónkerisinen keyin-aq myndaghan qazaq otbasylary atamekenge qaray bet alghan-dy. Al elge qaytugha úran tastalghaly, kósh keruen tipti kóbeygen. Qazir Qytayda 1,5 milliongha juyq qazaq bar. Beyresmy mәlimetterge sýiensek, aspan asty elindegi alty alashtyng úrpaghy 2 milliongha tayaghan kórinedi. Ile, Barkól, Aqsay qazaq avtonomiyasyndaghy qazaqtardyng qonystanghan jeri -  Tәnir tauynyng (Tyani-Shani) soltýstigindegi Erenqabyrgha, Altay, Tarbaghatay taulary, Ile óniri. Kil tabighaty tamasha mekender. Qytaydaghy demografiyalyq sayasatqa qaramastan, ondaghy qazaqtardyng ósimi 1 jylda 25 myngha jetetin kórinedi. Al Qazaqstannyng bólingen kvota jylyna 1000 adamdy kóshirip alugha ghana berilip otyr.   Alayda býginde atajúrtqa saghyshypen jetkenderding arasynda saly sugha ketip keri kóship jatqandary da bar. Beyresmy derekter boyynsha songhy jyldary 101 200-den asa qazaq syrtqa kóship ketken kórinedi.   Óitkeni elge kelgenmen etegine sýrinip, qújat jinay almay, kóbi talay esikting tabaldyryghyn tozdyryp, sharshaghan. «Aryq atqa qamshy auyr» degendey onyng ýstine otangha oralghanmen, qúshaq jayghan ýkimetting әreketi kónil quanta qoymaydy. Al Qytayda qalay?   
Qytay ýkimeti eshqashan aighaygha, qatygezdikke barghan emes. Bәrin jymysqy sayasatpen jónge saluda. Mәselen, qytaydaghy qazaqtar ýshin tәuligine 24 saghat qazaqsha 2 telearna, 18 saghat qazaqsha habar taratatyn radio berilgen. Oghan qosa, tóte jazumen jaryq kóretin jiyrmagha juyq gazet-jurnal taghy bar. Onyng ber jaghynda, ýi-jaymen, kiyim-keshek, azyq-týlikpen  qamtamasyz etuge Qytay ýkimeti barynsha jaghday jasaghan. Eger memlekettik qyzmetker bolsanyz, bar shyghyn ýkimetting moynynda. Tipti em-dom qabyldaytyn dәri-dәrmeginizge deyin satyp alyp beruge dayyn. Biraq «almaqtyng da salmaghy bar». Osy arqyly Qytay az últtardy asqan jyldamdyqpen assmliyasiyalau sayasatyn astyrtyn jýrgizude. Derekter boyynsha Qytayda mynnan asa qazaq mektebi bolsa, songhy uaqytta onyng qaq jartysy qytay mektebine ainalyp, 25 payyzy aralas mektep qamytyn kiygen. Oghan qosa qazaqtar qalyng shoghyrlanghan ortalyqtargha hanzu últy lek-legimen qonys audaruda. Búryn siyrek kezdeskenmen, býginde hanzu últyna túrmysqa shyghyp nemese ýilenip jatqan qazaqtyng qyz-jigitteri kóbeygen. Sondyqtan aldaghy 15-20 jylda ondaghy qazaq ózining últtyq keskin-kelbetinen airylyp qaluy qaupi bar.
Songhy uaqytta Beyjinde, Astanada ýkimettik delgasiyalar bir emes, birneshe ret kezdesu ótkizip jýr. Alayda osy kezdesulerde kóshi-qon turaly kelisim shart qaralmaydy. Ózining «mәngilik dosyna»  qazaq memleketi mәselening shetin shygharyp, bazyna aitqan emes. Qytay ýkimeti de jabuly qazandy jabuly kýiinde qaldyryp  keledi.
«Barmasan, kelmeseng jat bolasyn» deydi qazaq. Eger Altaydan jyl sayyn keletin 1000 otbasyn qanaghat tútyp, basqasyna bas auytrpasaq kýni erteng o jaqtaghy qandasymyzdyng qytaylyq bolyp shygha kelmesine kim kepil?! Kósh keruenning búidasy ýziler tús osy bolmaq.
Kezinde aghylshynnyng bir sayasatkeri «Aghylshynnyng mәngilik dosy da, mәngili qasy da joq, tek mәngilik mýddesi bar» depti. Qazaqtyng da mәngilik mýddesi bar. Ol - últty saqtap qalu. Edeshe, jer betindegi  qazaq týgel jinalmay tәuelsizdik bayandy bolmaq emes.

«Núr Astana» aptalyghy.