قىتايداعى مادەنيەت توڭكەرىسىنەن كەيىن-اق مىڭداعان قازاق وتباسىلارى اتامەكەنگە قاراي بەت العان-دى. ال ەلگە قايتۋعا ۇران تاستالعالى، كوش كەرۋەن ءتىپتى كوبەيگەن. قازىر قىتايدا 1,5 ميلليونعا جۋىق قازاق بار. بەيرەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، اسپان استى ەلىندەگى التى الاشتىڭ ۇرپاعى 2 ميلليونعا تاياعان كورىنەدى. ىلە، باركول، اقساي قازاق اۆتونومياسىنداعى قازاقتاردىڭ قونىستانعان جەرى -  ءتاڭىر تاۋىنىڭ (تيان-شان) سولتۇستىگىندەگى ەرەنقابىرعا، التاي، تارباعاتاي تاۋلارى، ىلە ءوڭىرى. كىل تابيعاتى تاماشا مەكەندەر. قىتايداعى دەموگرافيالىق ساياساتقا قاراماستان، ونداعى قازاقتاردىڭ ءوسىمى 1 جىلدا 25 مىڭعا جەتەتىن كورىنەدى. ال قازاقستاننىڭ بولىنگەن كۆوتا جىلىنا 1000 ادامدى كوشىرىپ الۋعا عانا بەرىلىپ وتىر.   الايدا بۇگىندە اتاجۇرتقا ساعىشىپەن جەتكەندەردىڭ اراسىندا سالى سۋعا كەتىپ كەرى كوشىپ جاتقاندارى دا بار. بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا سوڭعى جىلدارى 101 200-دەن اسا قازاق سىرتقا كوشىپ كەتكەن كورىنەدى.   ويتكەنى ەلگە كەلگەنمەن ەتەگىنە ءسۇرىنىپ، قۇجات جيناي الماي، كوبى تالاي ەسىكتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرىپ، شارشاعان. «ارىق اتقا قامشى اۋىر» دەگەندەي ونىڭ ۇستىنە وتانعا ورالعانمەن، قۇشاق جايعان ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى كوڭىل قۋانتا قويمايدى. ال قىتايدا قالاي؟   

قىتايداعى مادەنيەت توڭكەرىسىنەن كەيىن-اق مىڭداعان قازاق وتباسىلارى اتامەكەنگە قاراي بەت العان-دى. ال ەلگە قايتۋعا ۇران تاستالعالى، كوش كەرۋەن ءتىپتى كوبەيگەن. قازىر قىتايدا 1,5 ميلليونعا جۋىق قازاق بار. بەيرەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، اسپان استى ەلىندەگى التى الاشتىڭ ۇرپاعى 2 ميلليونعا تاياعان كورىنەدى. ىلە، باركول، اقساي قازاق اۆتونومياسىنداعى قازاقتاردىڭ قونىستانعان جەرى -  ءتاڭىر تاۋىنىڭ (تيان-شان) سولتۇستىگىندەگى ەرەنقابىرعا، التاي، تارباعاتاي تاۋلارى، ىلە ءوڭىرى. كىل تابيعاتى تاماشا مەكەندەر. قىتايداعى دەموگرافيالىق ساياساتقا قاراماستان، ونداعى قازاقتاردىڭ ءوسىمى 1 جىلدا 25 مىڭعا جەتەتىن كورىنەدى. ال قازاقستاننىڭ بولىنگەن كۆوتا جىلىنا 1000 ادامدى كوشىرىپ الۋعا عانا بەرىلىپ وتىر.   الايدا بۇگىندە اتاجۇرتقا ساعىشىپەن جەتكەندەردىڭ اراسىندا سالى سۋعا كەتىپ كەرى كوشىپ جاتقاندارى دا بار. بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا سوڭعى جىلدارى 101 200-دەن اسا قازاق سىرتقا كوشىپ كەتكەن كورىنەدى.   ويتكەنى ەلگە كەلگەنمەن ەتەگىنە ءسۇرىنىپ، قۇجات جيناي الماي، كوبى تالاي ەسىكتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرىپ، شارشاعان. «ارىق اتقا قامشى اۋىر» دەگەندەي ونىڭ ۇستىنە وتانعا ورالعانمەن، قۇشاق جايعان ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى كوڭىل قۋانتا قويمايدى. ال قىتايدا قالاي؟   
قىتاي ۇكىمەتى ەشقاشان ايعايعا، قاتىگەزدىككە بارعان ەمەس. ءبارىن جىمىسقى ساياساتپەن جونگە سالۋدا. ماسەلەن، قىتايداعى قازاقتار ءۇشىن تاۋلىگىنە 24 ساعات قازاقشا 2 تەلەارنا، 18 ساعات قازاقشا حابار تاراتاتىن راديو بەرىلگەن. وعان قوسا، توتە جازۋمەن جارىق كورەتىن جيىرماعا جۋىق گازەت-جۋرنال تاعى بار. ونىڭ بەر جاعىندا، ءۇي-جايمەن، كيىم-كەشەك، ازىق-تۇلىكپەن  قامتاماسىز ەتۋگە قىتاي ۇكىمەتى بارىنشا جاعداي جاساعان. ەگەر مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولساڭىز، بار شىعىن ۇكىمەتتىڭ موينىندا. ءتىپتى ەم-دوم قابىلدايتىن ءدارى-دارمەگىڭىزگە دەيىن ساتىپ الىپ بەرۋگە دايىن. بىراق «الماقتىڭ دا سالماعى بار». وسى ارقىلى قىتاي از ۇلتتاردى اسقان جىلدامدىقپەن اسسملياتسيالاۋ ساياساتىن استىرتىن جۇرگىزۋدە. دەرەكتەر بويىنشا قىتايدا مىڭنان اسا قازاق مەكتەبi بولسا، سوڭعى ۋاقىتتا ونىڭ قاق جارتىسى قىتاي مەكتەبiنە اينالىپ، 25 پايىزى ارالاس مەكتەپ قامىتىن كيگەن. وعان قوسا قازاقتار قالىڭ شوعىرلانعان ورتالىقتارعا حانزۋ ۇلتى لەك-لەگىمەن قونىس اۋدارۋدا. بۇرىن سيرەك كەزدەسكەنمەن، بۇگىندە حانزۋ ۇلتىنا تۇرمىسقا شىعىپ نەمەسە ۇيلەنىپ جاتقان قازاقتىڭ قىز-جىگىتتەرى كوبەيگەن. سوندىقتان الداعى 15-20 جىلدا ونداعى قازاق ءوزىنىڭ ۇلتتىق كەسكىن-كەلبەتىنەن ايرىلىپ قالۋى قاۋپى بار.
سوڭعى ۋاقىتتا بەيجىڭدە، استانادا ۇكىمەتتىك دەلگاتسيالار ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت كەزدەسۋ وتكىزىپ ءجۇر. الايدا وسى كەزدەسۋلەردە كوشى-قون تۋرالى كەلىسىم شارت قارالمايدى. ءوزىنىڭ «ماڭگىلىك دوسىنا»  قازاق مەملەكەتى ماسەلەنىڭ شەتىن شىعارىپ، بازىنا ايتقان ەمەس. قىتاي ۇكىمەتى دە جابۋلى قازاندى جابۋلى كۇيىندە قالدىرىپ  كەلەدى.
«بارماساڭ، كەلمەسەڭ جات بولاسىڭ» دەيدى قازاق. ەگەر التايدان جىل سايىن كەلەتىن 1000 وتباسىن قاناعات تۇتىپ، باسقاسىنا باس اۋىترپاساق كۇنى ەرتەڭ و جاقتاعى قانداسىمىزدىڭ قىتايلىق بولىپ شىعا كەلمەسىنە كىم كەپىل؟! كوش كەرۋەننىڭ بۇيداسى ۇزىلەر تۇس وسى بولماق.
كەزىندە اعىلشىننىڭ ءبىر ساياساتكەرى «اعىلشىننىڭ ماڭگىلىك دوسى دا، ماڭگىلى قاسى دا جوق، تەك ماڭگىلىك مۇددەسى بار» دەپتى. قازاقتىڭ دا ماڭگىلىك مۇددەسى بار. ول - ۇلتتى ساقتاپ قالۋ. ەدەشە، جەر بەتىندەگى  قازاق تۇگەل جينالماي تاۋەلسىزدىك باياندى بولماق ەمەس.

«نۇر استانا» اپتالىعى.