Mýslim Myrzahmet. Ógiz ben qúl tolerantty. Sonda biz kimbiz?
Keyingi kezde bizding elde tolerant turaly kóp aitylatyn bolyp ketti. Memelekettik BAQ-tar «biz tolerantty elmiz, toleranttyq túraqtylyq kepili» dep jar salyp jýr.
Aldymen tolerant degen sózding maghynasyna ýnileyik. Tolerant «kónbis» degen maghyna bildiredi. Negizinde búl sóz maldargha, onan ishinde naqty ógizge aitylghan, keyin qúldargha da aitylatyn bolghan. Tolerant yaghny kónbis, ol mal siyaqty aidaghangha jýredi, aitqangha kónedi. Endi qarap kóriniz, jarty tonnalyq ýlken ógizderdi qarshaday bala qosaqtap qoyyp júmysqa shegedi. Ol olardy sabaydy, boqtaydy biraq ógizder mynq demeydi, óitken olar kónbis-tolerant bolyp alghan. Olardyng oilaytyny tek qana tamaq. Eger sol ógizder ókirip úmtylsa, qarshaday bala onyng qaraghayday mýiizining úshynda keter edi. Korrida alanyna shyghatyn ógizder de tura osy siyaqty ógizder, biraq olargha jolap kóriniz byt-shytynynyzdy shygharsyn, óitkeni olar tolerant emes.
Bizding bolashaq úrpaqtarymyzdyng qúlaghyna býgingi biylikting iydeologtary «atalaryng mal siyaqty bolghan, sender malsyndyr» dep kýnde qúiyp jatyr. Daniyar Áshimbaev siyaqty mәngýrtter de «ata-babamyz mal siyaqty bolghan, tәuelsizdik degendi tipti oilamaghan» dep sandyraqtaydy. Kezinde qyzyl kommunisterde «atalaryng sauatsyz, nadan, jabayy bolghan, jazu-syzudy bilmegen» dep qúlaghymyzgha qúyatyn edi. Biz oghan senetin edik.
Keyingi kezde bizding elde tolerant turaly kóp aitylatyn bolyp ketti. Memelekettik BAQ-tar «biz tolerantty elmiz, toleranttyq túraqtylyq kepili» dep jar salyp jýr.
Aldymen tolerant degen sózding maghynasyna ýnileyik. Tolerant «kónbis» degen maghyna bildiredi. Negizinde búl sóz maldargha, onan ishinde naqty ógizge aitylghan, keyin qúldargha da aitylatyn bolghan. Tolerant yaghny kónbis, ol mal siyaqty aidaghangha jýredi, aitqangha kónedi. Endi qarap kóriniz, jarty tonnalyq ýlken ógizderdi qarshaday bala qosaqtap qoyyp júmysqa shegedi. Ol olardy sabaydy, boqtaydy biraq ógizder mynq demeydi, óitken olar kónbis-tolerant bolyp alghan. Olardyng oilaytyny tek qana tamaq. Eger sol ógizder ókirip úmtylsa, qarshaday bala onyng qaraghayday mýiizining úshynda keter edi. Korrida alanyna shyghatyn ógizder de tura osy siyaqty ógizder, biraq olargha jolap kóriniz byt-shytynynyzdy shygharsyn, óitkeni olar tolerant emes.
Bizding bolashaq úrpaqtarymyzdyng qúlaghyna býgingi biylikting iydeologtary «atalaryng mal siyaqty bolghan, sender malsyndyr» dep kýnde qúiyp jatyr. Daniyar Áshimbaev siyaqty mәngýrtter de «ata-babamyz mal siyaqty bolghan, tәuelsizdik degendi tipti oilamaghan» dep sandyraqtaydy. Kezinde qyzyl kommunisterde «atalaryng sauatsyz, nadan, jabayy bolghan, jazu-syzudy bilmegen» dep qúlaghymyzgha qúyatyn edi. Biz oghan senetin edik.
Ata-babalarymyz mal siyaqty bolsa, osynshama úlan-ghayyr jerdi qorghap qalarma edi. Aqtaudan Altaygha deyin sozylyp jatqan ken-baytaq jerdi eshkim bizge kartasyn syzyp bere salghan joq. Osynau jerdi atalarymyz nayzanyng úshymen , bilekting kýshimen qorghan. Jan berip, jan alysqan.
Ata-babalarymyz mal siyaqty bolghan bolsa, keshegi «Qyzyl imperiyanyn» irgesin sókken kimder? Moskva týbinde nemisterding betin qaytarghan kimder? Reyhstagqa alghash tu tikken kim? Jarty әlemdi jaulaghan Makedonskiy kimnen qaymyqqan? Qytay qorghanyn qytaylar kimnen qorqyp týrghyzghan? Shyghystyng qos júldyzy Áliya men Mәshýk kim? Nemisterding ýreyin úshyrghan batyr úshqysh qyz Hiuaz kim?, t.b.
Keshegi ótken Ekinshi Dýniyejýzilik soghysta da atalarymyz ýlken erlik kórsetken. Biraq olardyng erlikteri kóbine baghalanbay qalghany tarihtan belgili. Talay slavyan qol basshylarly bizding atalarymyz turaly tanday qaghyp jazghan eken. «Qazaqtar soghysqa ynghayly halyq, әr nәrsege epti. Ásirese barlaugha óte sheber» dep bir slavyan qolbasshy jazsa, ekinshi bir slavyan qolbasshysy « Olar sonday tabandy, er jýrek, aibyndy halyq. Men Aziyada múnday halyqtyng ómir sýretinin bilmeppin» degen eken.
Biz Úly halyqpyz, iri halyqpyz, oiy da, ary da taza asyl halyqpyz. Jeti atagha tolmay qyz alyspaytyn tekti halyqpyz. Basynan sóz asyrmaytyn ór halyqpyz. Qúdayyna qaraghan imandy halyqpyz. «IYting jaman degende ólgenim ai» deytin namysshyl halyqpyz. Jylqy minezdi sergek halyqpyz.
El bolamyz desek, bolashaq úrpaqty osyghyn tәrbiyeleyik aghayyn. Mәngýrtterden úrpaghymyzdyghy qorghayyq. Qazaqty kónbis qylyp kórsetu kimderge ne ýshin tiyimdi ekenin bәrimiz jaqsy bilemiz. Biz eshqanday tolerant emespiz. Toleranttyqta túraqtylyq kepili emes, kerisinshe bizding bolashaghymyzgha tóngen qauip.
«Abay-aqparat»