Júma, 22 Qarasha 2024
46 - sóz 3299 4 pikir 30 Tamyz, 2021 saghat 15:33

Semey poligony: Sovet qylmysyn úmytpaghan jón

Biyl Semey yadrolyq poligonynyng jabylghanyna 30 jyl toldy. HH ghasyrda Qazaqtyng basyna týsken zor qasiret qoldan jasalghan edi. Adam ómiri men tabighatqa keltirilgen ziyannyng auqymyn elestetuding ózi qorqynyshty.

Jalpy alghanda 1948-1991 jyldar aralyghynda búnda 500-ge juyq synaq jýrgizilgen. Olardyng әrqaysynyng quaty Ekinshi dýniyejýzilik soghys kezinde Hirosima men Nagasakiyge tastalghan atom bombasynan on tipti jýz ese joyqyn boldy. Sondaghysy alghashqy jyldary Sovet basshylyghy yadrolyq jarylystar turaly jergilikti halyqqa mýlde eskertpegen. Al 1953 jyldan bastap adamdar men mal radioaktivti zattardyng taralu aimaghynan uaqytsha ghana kóshirildi. Alayda sonda da jarylystan keyingi uly zattardyng zardaby turaly aqparat berilmedi. Osynyng bәri tútas aimaq halqynyng densaulyghyna, ekologiyagha ólsheusiz jәne úzaq merzimdi núqsan keltirdi.

Sondyqtan qolynan qan tamghan Sovet biyligine qarsy shyghyp Semey synaq alanyn jabu turaly talap 1980-jyldar ayaghynda jalpyúlttyq Nevada-Semey qozghalysyna úlasty. Nәtiyjesinde Mәskeuding sesine qaramastan Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng poligondy jabu turaly jarlyghy tәuelsizdigin әli almaghan Qazaq elining derbes sheshimi boldy. Búl qadam ýlken halyqaralyq mәnge de ie boldy - әlem elderi tajal qarudyng synaqtaryna birinen keyin biri moratoriyler jariyalap jatty. Álbette 40 jyldan astam merzimde jasalghan jarylystardyng saldary әli kýnge sheyin seziledi. Búl rette tiyisti zalalsyzdandyru sharalary әli de alda. Kompensasiya, aiyqtyru men osy iske halyqaralyq әleuetti júmyldyru óz aldyna kýn tәrtibinde túr. Dese de osydan 30 jyl búryn qabyldanghan sheshimning manyzyn, sonday-aq Semey poligony syndy ozbyr Sovet imperiyasynyng qylmystaryn eshqashan úmytpaghan jón.

Rasul Júmaly

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1462
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3229
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5299