Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Aqmyltyq 4487 7 pikir 13 Qyrkýiek, 2021 saghat 14:03

Jat júrtta qazaq qalmasyn!

QR Premier-Ministri Asqar Mәminge!

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 8 qyrkýiek kýni birqatar memleketting elshilerinen senim gramotalaryn qabylu saltynda sóz sóilep, «Endi, biz Aughanstandaghy qazaq diasporasynyng mýshelerin, yaghny qandastarymyzdy elge qaytaru mәselesin qarastyryp jatyrmyz», - degen bolatyn.

Bir kýn óter-ótpesten Qazaqstan qaruly kýshterining arnayy úshaghy Aughanstannan 41 jolaushyny Almatyghy jetkizdi. Qazaqstan syrtqy ister ministrligi taratqan resmy aqparaty sol 41 jolaushynyng 35-i Aughanstanda túryp jatqan ózimizding qandastarymyz ekenin mәlimdedi.

Shynyn aitu kerek, búl bir tanghajayyp oqigha boldy. Qúdaygha shýkir, alghashqy seng qozghaldy, «Taliban qozghalysy» úiymynyng qúrsauynda qalyp, neshe kýnnen beri Qazaqstannan kómek súrap kóz jastaryn kóldetken etnikalyq qazaqtardyng ýmit oty janyp, armany oryndaldy. Ajaldyng apanynda qalghan qandastaryna Qazaqstan ózining shyn mәnindegi qamqorlyghyn kórsete aldy. Biz Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng búl tarihy sheshimine degen rizalyghymyzdy maqtanyshpen, ór dauyspen aita biluimiz kerek!

«Taliban qozghalysy» úiymy biylikti basyp alghan kýnnen bastap, Aughanstanda túratyn qandastarymyzdy elge jetkizu mәselesi birinshi kezekke shyqty. Jasyratyny joq, Syrtqy ister ministrligining ókili Aybek Smadiyarovtyn: «Songhy kýnderi Qazaqstan elshiligine ózderin qazaq dep tanystyratyn azamattardyn, týrli toptardyng jýginui jiyilep ketti. Biraq is jýzinde olardyng eshqanday dәleli joq. Qazaq tilinde sóiley almaydy, ata-babasynyng qonys audaru tarihy men ru-taypalyq baylanystary turaly aita almaydy», – degen sózi ol qazaqtardy ishke tartqannan góri, syrtqa tepkendey sezilgeni de ras.

Bir quanyshtysy, Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng tikeley tapsyrmasymen Aughanystandaghy qandastarymyzdyng alghashqy bir toby Almatygha oraldy. Memleketimiz qandastaryn dalagha tastamaytynyn taghy bir mәrte dәleldedi. Óz basym búl jetistikke qatty quandym. Biraq, búl júmys osymen bitti degendi bildirmeydi.

Biz Aughanstandaghy qandastarymyzdyng sany men olardyng últynyng qazaq ekenin anyqtau ýshin Tәuelsizdik jyldary Atajúrtqa oralghan tegi aughanstandyq qazaqtardy júmyldyrdyq. Olar ózderining Aughanstanda túryp jatqan tuys-tughan, qúda-júrattarynyng tizimdigin jasap, «Nur Otan» partiyasy men «Otandastar qoryna» joldauda. Biz olardy tirkep, Syrtqy ister ministrligine jiberip jatyrmyz. Taghy qaytalap aitayyn, Aghanstandaghy etnikalyq qazaqtardyng sany Syrtqy ister ministrligi aitqan 15-ke juyq qazaq otbasydan nemese 200-ge juyq etnikalyq qazaqtan әldeqayda artyq.

Syrtqy ister ministrliginen ol ótinishterding resmy jauaby da kelip jetti.

QR Syrtqy ister ministrligi Konsuldyq qyzmet departamenti diyrektorynyng orynbasary U.Sәrsembekov qol qoyghan sol jauapta: «Departament osy  mәseleni pysyqtau ýshin Qazaqstan Respublikasynyng Aughanstandaghy  Elshiligine (búdan әri -Elshilik) tiyisti tapsyrma jiberdi. Búl rette  qazirgi uaqytta Sizding tuystarynyz (Aughanstan azamattary) kóshirip әkeluge tolyq kólemde jәrdem kórsetuge mýmkindik bermeytin  Aughanstandaghy qalyptasqan kýrdeli ishki-sayasy jaghdaydy eskerudi súraymyz...», - depti.

Áriyne, Aughanstandaghy qalyptasqan kýrdeli ishki-sayasy jaghdaydy bәrimiz BAQ arqyly bilip otyrmyz.

Biraq, soghan qaramastan, Qazaqstan qaruly kýshteri arnayy úshaghynyng Kabul әuejayyna baryp qonyp, ondaghy 41 jolaushyny aman-esen alyp shyghyp ketui – birinshiden, ýlken erlik bolsa, ekinshiden, aldaghy jerde de Aughanstandaghy qandastarymyzdy qaldyrmay, elge oraltugha mýmkindikting bar ekenin kórsetip berdi.

Búl – óte quanyshty jaghday!

Endi úzaq jyldan beri kóshi-qon sayasatymen arnayy ainalysyp kele jatqan maman jәne osy Aughanstandaghy qandastarymyzdy elge oraltu mәselesin alghashqylardan bolyp kóterip, sonyng basy-qasynda jýrgen adam retinde, apatty aimaqtan qandastarymyzdyng alghashqy legining Otanyna oraluy baylanysymen, osy maqalany jazudy jón kórdim.

Menshe, Qazaqstangha qonys audaru ótinishin bergen birde-bir qazaq balasy  Aughanstanda qalmauy kerek!

Men Aughan jerindegi jәne Tәuelsizdik jyldary Qazaqstangha kóship kelgen tegi aughanstandyq qandastarymyzdyng birazymen tyghyz baylanystamyn, telefon arqyly kýnde sóilesip otyrmyn. Olardyng Otangha oraludyng sәt-saghatyn kýtip, ótinish jasap otyrghandary neshe myndap sanalady. Sonday-aq, tuystaryn kóshirip alugha kómek súrap jatqan qazaqtar da az emes.

Men alghashqy lekte oralghan 35 qandasymyzdyng qanday tәrtippen alynyp kelgenin bilmeymin. Mýmkin, olardyng qújattary tolyq, últynyng qazaq ekini anyq bolghandyqtan viza berilip, әkelingen shyghar. Jәne olar Kabul qalasynda nemese qalagha jaqyn jerde ornalasqan azamattar boluy da mýmkin.

Demek, búlar – baqytty qazaqtar. Al, «baqytsyz» qazaqtar turaly әngime tipten bólek jәne kýrdeli.

Aughan qazaghyn elge oraltu júmysy barysynda tuyndaghan súraqtardy negizge ala otyryp, olardy Qazaqstangha týgel oraltu ýshin Qazaq ýkimetining Basshysy Asqar Úzaqbayúlynan myna mәselelerdi alghashqy adymda tezdetip sheshudi ótinemin.

Birinshi, Tәjiriybe kórsetkendey, shettegi qandastarymyzdyng basyna osynday qiyn jaghday tuyndaghanda, olardyng mýddesin qoghaytyn Zandyq negiz ben mәrtebesi zanmen bekitilgen bir organnyng qajet ekeni belgili boldy. Sol ýshin, «Sheteldegi qandastarymyzdy qoldau turaly»  arnayy zang qabyldap, etnikalyq qazaqtarmen arnayy júmys jasaytyn «Otandastar qory» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamyna mәrtebe beru qajet.

Ekinshi, «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine halyqtyng júmyspen qamtyluy jәne kóshi-qon mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Zanynyng jobasyn dayyndap, qatysty zannamalargha qújatyna últynyng kim ekeni jazylmaghan qandastarymyzdyng últyn komissiya arqyly anyqtaytyn norma engizu kerek.

Eger, últyn komissiya arqyly anyqtaytyn norma zandassa, Tәuelsizdik jyldary Atajúrtyna kóship kelgen qandastarymyzgha sýiene otyryp, olardyng últyn anyqtap, túraqtandyru jenil, tiyimdi jәne senimdi bolmaq.

Reti kelip túrghanda aita keteyin, osy Aughanstan, Pakistan, Iran jәne Saud Arabiyasynda túratyn qazaqtardyng Atajúrtyna kóptep keship keluine basty kedergi jasaghan – ózimizding Preziydent әkimshiligi ekenin úmytpayyq. Songhy jyldary Kóshi-qongha qatysty Zang jobasy Parlamentte qaralghan kezde osy últyn anyqtaytyn normany Zangha engizudi úsynbadyq emes, úsyndyq. Biraq, Preziydent Ákimshiligi ýnemi syzyp tastap otyrdy. Parlament te dәrmensizdik tanytty. Sóitip, últqa zor qiyanat jasaldy. Búl – keshirilmes kemshilik! Mine, endi sony týzetetin sәt tudy. Endi keshiktiruge mýlde bolmaydy!

Ýshinshi, Aughanstannan bizge habarlasyp jatqan qandastarymyzdyng kóbi Kabuldan shalghay ónirlerde túratynyn, ólip-talyp Qazaqstan Elshiligine jetkenderining mardymdy jauap ala almay, qinalyp jatqanyn aituda. Sol ýshin, Aughanystandaghy Qazaqstan Elshiligi qasynan nemese Qazaqstan Syrtqy ister ministrligi Konsuldyq departamenti janynan Aughanstandaghy qandastarymyzgha arnalghan arnayy baylanys ortalyghyn (call center) ashuy tiyis.

Tórtinshi, Aughanstanda tuyndaghan sayasy jaghdaygha baylanysty, bizge Pakistan, Iran jәne Saud Arbiya memleketterinen qazaqtar qabarlasyp, olar da ózderin Qazaqstangha kóshirip aludy tynbay ótinip jatyr. Ózderining aitysyna qaraghanda, olardyng bәri Aughanstan qazaqtary eken. Týrli jaghdaylargha baylanysty atalghan elderge qonys audarypty. Bir ókinishtisi, osy ýsh memleketting ýsheui de olardyng ózge bir memleketke shyghyp ketui ýshin viza bermeytin kórinedi. Tek, Aughanstangha qaytuyna rúhsat etetin sekildi. Al, ol qazaqtar Aughanstangha barudan qorqady...

Endeshe, osy qazaqtardy da Qazaqstangha oraltu jaghyn birden qolgha alghan dúrys.

Besinshi, jasyratyny joq, Aughanstannan habarlasqan qandastarymyzdan jeng úshynan jalghasqan jemqorlyq turaly da sybystar estip qaldyq. Áriyne, naqty fakt bolmaghan son, onday mәselege olardyng kónil audarmauyn eskerttik.

Qazaqta «Býlingennen býldirge alma!» degen kiyeli sóz bar. Osynau azyp-tózghan júrttan aqsha dәmetu – arsyzdyq. Bizding qoghamdy jaylaghan jemqorlyq dertining konsuldyqtarymyzda bar ne joq ekenine eshkim jauap bere almasy taghy belgili. Óz basym, Alla bizding diplomattarymyzgha nysap bersin dep tileymin. Eger, osynday jaghday bolyp jatsa, jamandyq jerde qalmaydy, erteng ol ashyqqa shyghady. Qúday onyng betin ary qylsyn dep tileyik!

Sayyp kelgende, Aughanstandaghy qandastarymyzdy Otangha oraltu – abyroyly júmys.

Tәuelsizdik alghannan beri Atajúrtqa bir jarym milliongha juyq qazaq keldi. Sol bir jarym million qazaq ózining ystyq peyili men yqylasyn ala keldi. Qazaqstannyng toqyrau kezeninen tez serpilip shyghyp ketui sol peyil men yqylastyng arqasy.

Demek, Qazaqstangha shettegi qazaq keldi degen sóz - qút pen bereke oraldy degen sóz! Biz shyn mәnindegi Últtyq memleket bolamyz desek, osy ystyq yqylas pen appaq peyilge suyq su seppeuimiz kerek! Qazaqstannyng Orta Aziyadaghy kóshbasshy memleket degen biyigin saqtap qaluynyng eng negizgi bir sharty – osy shettegi qazaqty Atajúrtyna oraltuy bolyp esepteledi. Memleket ózge elde joq dýniyeni jasay alsang nemese bar nәrseni odan asyra orynday bilseng ghana kóshbasshylyq mәrtebege ie bola alady.

Kóshbasshylyqqa jetu ýshin, eng aldymen Preziydent tapsyrghan sharua eshqashan ayaqsyz qalmay, abyroymen oryndaluy shart!

Men Memleketim men Preziydentimning әlem júrty men tughan halqynyng aldynda abyroyynyng arta beruin tileymin!

Jat júrtta qazaq qalmasyn!

Auyt Múqiybek

Abai.kz

7 pikir