Bilim jәne ghylym ministrligi oqushylardy jappay «aghylshyndandyrudy» bastamaq! Jaqynda ghana ayaqtalghan Últtyq birynghay testileuden esengirep shyghyp jatqan mektep týlekteri pәnder tapsyrmalarynyng qiyndatylghanyna, matematikalyq teneulerdi jәne basqalaryn sheship otyrugha az uaqyt bólingenine shaghymdanghany esinizde shyghar. Biraq naghyz «quyrdaqtyng kókesi» alda eken! Álgi «midy ashytatyn» pәnderdi endi aghylshyn tilinde tapsyrugha tura kelui ghajap emes: óitkeni olardy oqytudy ministrlik aghylshyn tiline kóshiruding qamyna kirisipti.

Bilim jәne ghylym ministrligi oqushylardy jappay «aghylshyndandyrudy» bastamaq! Jaqynda ghana ayaqtalghan Últtyq birynghay testileuden esengirep shyghyp jatqan mektep týlekteri pәnder tapsyrmalarynyng qiyndatylghanyna, matematikalyq teneulerdi jәne basqalaryn sheship otyrugha az uaqyt bólingenine shaghymdanghany esinizde shyghar. Biraq naghyz «quyrdaqtyng kókesi» alda eken! Álgi «midy ashytatyn» pәnderdi endi aghylshyn tilinde tapsyrugha tura kelui ghajap emes: óitkeni olardy oqytudy ministrlik aghylshyn tiline kóshiruding qamyna kirisipti.

Atynan at ýrketin ýsh әrip - «ÚBT»-nyng qorytyndylaryn jariya etip, ótkir saualdargha jauap beru ýshin keshe, Parlament mәjilisindegi «Ýkimet saghatyna» Bilim jәne ghylym ministri B.Júmaghúlov shaqyryldy. Jiyndy jýrgizgen viyse-spiyker bayandamagha 20 minut uaqyt kesilgenin eskertken bolatyn. «Bildey ministrge 20 minut azdyq etedi» dep jauap qatty ministr. Sosyn tóge jóneldi.
- Ýsh tilde oqytudy engizu mәselesi óte-óte manyzdy, - Baqytjan Túrsynúly, - Memlekettik tildi ýirenuge basymdyq beriledi. Qazaq tili - últymyzdyng ruhy, ruhany baylyghy! Ony bilu - әr qazaqstandyq azamattyng boryshy dep bilemiz. Elbasy «2020 jyly barlyq mektep bitirushiler memlekettik tildi 100 payyz biluge tiyis» degen mindet qoydy. Bilim beru jýiesining maqsaty - osy mindetke qol jetkizudi qamtamasyz etu.
Ras, búl jerde ministr qazaq tilining órisin keneyter qanday sharalar iske asyrylatyndyghyn taratyp aitpady. Ile-shala «Orys tili - bizding ortaq baylyghymyz. Ony joghaltpauymyz kerek» dep, bir nyqtap qoydy. Sosyn «innovasiya, ghylymgha, tehnologiya men bizneske jol ashatyn» aghylshyn tilining jayyna kóshti: «Ony oqyp, ýirenuimiz qajet. Qazirding ózinde 33 mektepte birinshi synyptan bastap, aghylshyn tili oqytylady. Kelesi jylghy qyrkýiekten bastap, búl tәjiriybe Qazaqstannyng barlyq mektepterine engiziletin bolady! Kezen-kezenmen keybir pәnderdi aghylshyn tilinde oqytu bastalady» dep mәlimdedi B.Júmaghúlov. Múny estip, O.Asanqazy syndy qalaulylar mektep bitirushilerding әli kóbi memlekettik tilde «men bilmes» bolyp túrghanda, «aghylshynnyng soyylyn soghudyn» qajeti joqtyghyn bildirip, narazylyqtaryn aitty. Biraq búl Baqytjan Júmaghúlovtyng arynyn toqtata almaytyngha úqsaydy.
Ministr Mayra Aysinanyng súraghyna da tosylmady. Deputat hanym «ÚBT ótkizu aldynda Seyfullin atyndaghy agrarlyq uniyversiytette mektep bitirushilerdi, әsirese, qyz balalardy qolaysyz tekseru faktileri» turaly súraghan. Keybir ata-analar osy testileu tapsyru qosynynda qyz balalardy sheshindiru, kókirekshesining astyna ýnilu syndy oqighalar bolghandyghyn aitqan eken. Bilim jәne ghylym ministrligining basshysy derekterdi moyyndady.
- Búl endi aqparat qúraldarynyng birinshi betinde shyqqan mәseleler, - dedi ol. - Qazaqta jaqsy maqal bar: «bir qúmalaq bir qaryn maydy shiritedi» degen. Búl - agrarlyq uniyversiytette bolghan biregey jaghday, ýsh-tórt balany qaraudy Saryarqa audanynyng ishki ister qyzmetkerleri «shash al dese, bas al» jaghdaygha ainaldyrghan. 150-dey ortalyqta testileu ótti, basqalarynda múnday jaghday bolghan emes.
Baqytjan Júmaghúlov óz vedomstvosyn­daghy búghan jol bergender endigi jazalanghandyghyn habarlady: «Búl kelensizdikke oray mening orynbasarymnan bastap, komiytet tóraghasy Irsaliyev, taghy basqa azamattardyng bәrine sógis jariyalandy. Sol ÚBT tapsyru punktining basshysy júmysynan bosatyldy. Sodan keyin men óz kollegama, Ishki ister ministrine «Osynday jaghday boldy, sizder de qaranyzdar!» dep hat jazyp jiberdim»
Áytkenmen ministrding jurnalisterge ókpesi «qara qazanday» kórinedi: «Búl jaghdaydy myna aqparat qúraldary ilip alyp, jalpy qoghamda: «Qazaqstan balalarynyng bәrin timiskilep jatyr!» degen tolqu tughyzdy. Búl óte dúrys oy emes! Búl bir kez bolghan nәrse. Ony týzettik. Ony aita bergen dúrys bolmaydy» dep renjidi ministr.

Baqytjan Túrsynúly biyl 117 myng bala ÚBT-gha qatysqandyghyn, 70,9 payyzy ortasha ball jinaghanyn habarlady. Búl byltyrghygha qaraghanda, 16 payyzgha tómen. «Onyng sebebin súrasanyz, biyl úiymdastyru júmysy óte jaqsy jýrdi. Ekinshiden, biz jylda testilik tapsyrmalardy 30 payyzgha auystyryp, janartyp otyruymyz kerek. Ókinishke qaray, búl búghan deyin jasalmady. Sondyqtan biyl oqushylar ózderining «qaltasynda» joq súraqtardyng payda bolghanyna qatty tanghaldy! Biraq barlyq súraqtar - memlekettik standarttar ayasynda» dedi BGhM basshysy.
Ministr myrza biylghy ÚBT-nyng úiymdastyrushylyq dengeyi óte joghary bolghanyn shegeleumen birge, búghan deyingi ÚBT-larda «haltura» bolghandyghyn bildire ketti: «Men sizderge birneshe mysal keltireyin. Mәselen, daryndy balalar mektebi, fizikalyq-matematikalyq mektep bar. Almaty osy kórsetkish boyynsha ýnemi songhy derlik orynda. Al ÚBT-ny 450 adam ghana tapsyrghan shal­ghaydaghy eldi mekende ortasha ball 100, naqty ait­saq, 97 bolghan! Sonda bizde auyldyq jerde barlyq pәnderdi tórt pen beske biletin bolyp shyghady ghoy?!» dey kele, ol biyl «bәri ashyq, úiymdasty­rylghan týrde» ótkendigin, әri ÚBT-2012 nәtiyjeleri «oqushylardy oqytu tәsil­derin qayta qaraugha negiz beretindigin» aitty.
«Altyn belgiden» ýmitkerlerding qatary da jyl sanap ósude eken. «Biylghy jyly 5 myng 800 boldy. «Tabaldyryqtyq» mejeden 1 400-i ótti. Búl 20 payyzdan sәl astamy ghana» degen B.Júmaghúlov «ÚBT kórsetkishteri bar shyndyqty naqty kórsetti» degendi qaytalady.
Bilim jәne ghylym ministri ata-analargha da renjuli: «Men sizderge jergilikti jerlerde qansha jónsizdikter bolghanyn aitpay jýrgem, - dedi ol, - Mәselen, Ontýstik Qazaqstan oblysynda ata-analar, tuystary әinekterdi syndyryp tastaghan, saghat 12-den keshki 4-ke deyin óz balalarymen birge otyryp, ÚBT tapsyrmalaryn sheshken! Múnday jaghdaylar jyl sayyn qaytalanuda».
BGhM basshysyn múghalimderding tirligi de ashyntady eken: «Jergilikti mektepterding barlyq múghalimderi óz oqushylaryna jәrdemdesedi. Búryn ÚBT nәtiyjeleri mekteptin, audan men oblystyng reytingine kiretin. Ótken jyly sәuir aiynda el Preziydenti búl kórsetkishti reytingke qosugha týpkilikti týrde tyiym saldy. Soghan qaramastan, әrbir audan men oblys kez kelgen jolmen bitirushilerdi «tabaldyryqtan» alyp ótuge tyrysady» dep keyidi Baqytjan Túrsynúly.
- Sizder Agrarlyq uniyversiytettegi jalghyz jaghdaydy aita beresizder, al ata-analardyn, auyl múghalimderining zang búzuynyng әlgindey ondaghan-jýzdegen jaghdaylary audandarda boldy. Búl baqylausyz jýrdi, әsirese, Qyzylorda, Ontýstik Qazaqstan oblystarynda. Ótken jyly ata-analar kóshege shyghyp, «Mәskeu - Almaty» baghytyndaghy poyyzdyng jolyn jauyp tastaghan: temir jolgha jatyp alghan! Búl - naghyz betimen jiberushilik! Ótken jyly osynysy ýshin tórt adam әrtýrli týrmelik jazalargha kesildi» dedi B.Júmaghúlov.
Deputattar kolledj týlekterin de testileu tapsyrugha mindetteuding dúrystyghyna kýmәn keltirgen. Biraq búghan jauap retinde BGhM basshysy qazaqstandyq kolledjerding naryqty sapasyn mamandarmen toltyryp jatqandyghyn aityp, short kesti. «Ol ol ma, kolledjderge eng jaqsy balalar bara bermeydi!» dedi ministr.

Baqytjan Júmaghúlov búl shulardyng artynda ýlken lobby túrghandyghyna senimdi: «Búlardyng artynda orasan zor qarjy túr, men sizderge aitayyn. Mening opponentterim - negizinen, jaqsy qarajaty bar adamdar! Biz eng kem degende 21-22 milliard tenge mýddege tiyip kettik. Búlar - jeke menshik kolledjderi bar, ózining jeke uniyversiytetin ashyp alghan túlghalar!» dep mәlimdegen Baqytjan Júmaghúlov búl baghyttaghy júmysty, kolledjderding sapasyz maman qaptatuymen kýresti óristete beretindigin eskertti.
Eldos SENBAY

"Ayqyn" gazeti