Resey preziydenti Vladimir Putin «Úly imperiyany» qalpyna keltirgennen keyin qyzmetinen ketedi. Búl turaly ekonomist, Resey Preziydentining ekonomikalyq basqarmasy bastyghynyng búrynghy orynbasary Mihail Hazin aitypty.

«Putinnen keyin Resey qanday bolady: KSRO ma, әlde Resey imperiyasy ma?» atty maqalada spiyker Mihail Hazin deytin adam Putin «Úly imperiyany qalpyna keltirip, baryp qyzmetinen ketetinin» aiqan eken.

Onyng pikirinshe, Putin «óz mýmkindigin» preziydenttik nauqangha qayta qatysu ýshin qaldyrghan joq.

«Mening oiymsha, Putin oiyn oinady. Ol 9 mamyr kýni Qyzyl alanda, onyng ishinde AQSh preziydenti Djo Baydenge qarata, jauapkershilik aimaghynda bizding sheshim qabyldaytynymyzdy, tipti Reseyde emes, әlemde sheshim qabyldaytynymyzdy aitty. Búl shart edi jәne Jenevadaghy kezdesu ótkennen beri qabyldandy», - depti.

Sonymen, Mihail Hazin Resey men AQSh arasyndaghy kelisimderge qol jetkizilgenin, endi olardy jýzege asyru kerektigin aitqan.

«Mehanizm eski formatta, biraq jana erejelermen jәne jana akterlermen bolatyn siyaqty. Osydan keyin Putin ketip te qaluy mýmkin, óitkeni ol «Úly imperiyany» qalpyna keltiredi», - deydi eks-sheneunik.

Taghy bir Reseylik sarapshy Anatoliy Baranov Putinge imperiya iydeyasy únaytynyn aitqan eken.

«Leninshe jana tiptegi memleket iydeyasy, AQSh-qa úqsas prinsipke negizdelgenimen, onyng basyna syimady. Biraq Putinge AQSh qajet emes, oghan imperatory, kýshke tabynu kuliti, imperiyalyq últy bar klassikalyq imperiya qajet. Imperiyalar dәuiri ótse de, Putin múny sezbeydi. Ol kez kelgen nәrseni qalauy mýmkin, biraq Reseyde imperiya ýshin eshtene joq. Putin ózining barlyq aqyldylyghy men tapqyrlyghyna qaramastan múny týsinbeydi, dәlirek aitsaq, týsingisi de kelmeydi», - deydi sarapshy.

Ári qaray, sarapshy Anatoliy Baranov pen orys baspasózining arasyndaghy osy bir az-kem dialogqa kóz jýgirtiniz:

Súraq: Batys Putindi KSRO-ny, Resey imperiyasyn qayta qúrghysy keledi dep jii aiyptaydy. Búghan shynymen senetin adam bar ma?

Spiyker: Putin Kenes Odaghyn qalamaydy, ony týsinbeydi. Al Resey imperiyasyn qalpyna keltiru mýmkin emes.

Súraq: Biraq Reseyding halyqaralyq salmaghy 90-shy jyldarmen salystyrghanda Putin túsynda shynymen de ósti ghoy. Sizding oiynyzsha, Putin búghan qol jetkizdi me, әlde solay kórine me?

Jauap: Putinning naqty bir nәrsege qol jetkizuge tyrysqanyna senbeymin. Solay boldy. Halyqaralyq salmaq ósti, biraq teris jaghynan salmaq ósti. Mening oiymsha, Sobchak qazir kórinde aunap jatqan shyghar...

Súraq:  Hazin Putinning syrttan kómek alatyn keybir «ishki әzәzildermen» kýresip jýrgenin aitty. Búl qanshalyqty ras?

Jauap: Bilmeymin, eger ol Navalinyy turaly aityp jatsa, iyә, ol kýresip jatyr.  Jalpy, «әzәzilder» alghash ret Qadyrovtyng auzymen aitylghan.  Búl maghan birtýrli kórinedi.

Taqyrypqa túzdyq:

Osydan birneshe jyl búryn (2019 jyly) Amerika sayasatkeri, «Órkeniyettar soqtyghysy» konsepsiyasynyng avtory Samuelem Hantington men amerikalyq diplomat Uorren Manshelider Karnegy Qorynyng demeushiligimen 1970 jyly birigip ashqan, shtab-pәteri AQSh astanasynda ornalasqan, taralymy 100 mynnan asatyn Foreign Policy jurnaly «Putin imperator bolghysy keledi, biraq Resey imperiyalyq qaghanat emes» atty saraptama maqala jariyalaghan. Aghylshyn tilindegi sol bir maqalany Abai.kz újymy qazaqshalap, oqyrman talqysyna úsynghan. Biz atalghan maqaladaghy birneshe tezisti oqyrman talqysyna qayta úsynbaqpyz. Qaranyz:

«Putin men onyng aldyndaghy Boris Elisin reimperializasiyany qolgha aldy. Elisin kezindegi reimperializasiya TMD orys emes elderindegi japa shegushi orystar men orys tildilerdi qorghau ayasynda «júmsaqtana» jýrgizildi. Biraq Elisin sonymen qatar postkenestik Reseydi ekonomikalyq kýiretuge basshylyq etip, qylmys pen sybaylasqan jemqorlyqqa qanat jayghyzdy. Putinge «Mergenning basuy, Qúlannyng qasuynyn» kezi tap keldi. Ol әueli premier-ministr, keyin preziydent bolghan shaghynda Resey ekonomikasy sauyghyp, әlem naryghyndaghy múnay-gaz baghasy aspandauy onyng biyligin «qoy ýstine boztorghay júmyrtqalghanday» etti. Búl onyng bedelin júrt aldynda kókke kóterdi».

***

«Batystyng strategiyalyq maqsaty ekspansionistik Reseyden bólek demokratiyamen ýilesip, resey ýstemshiligine qarsy túrugha qabiletti, Mәskeudi de, Batysty da dostyq әm ózara tiyimdi ekonomikalyq qarym-qatynasqa tartugha beyim orys emes republikalardy qúru. Tap osynday jaghdayda ghana Batys pen Reseyding kórshileri Putinning imperiyalyq ambisiyasynyng jigerin qúm ete alady».

***

«1918 jyly reseylik postimperiyalyq tin negizinde janadan orys emes memeleketter ómirge keldi. Reimperializasiya óte tez әm jyldam ótti. Býgin Resey aimaqtyq úly qaghanat retinde әli óz qúdiretin saqtap qalghanymen, naghyz Imperiya qúrugha taqymy әlsiz, tizgini bosan».

***

«Elining ekonomikasy jan-tәsilim ýstindegi Putinning jýgensiz ketken arany Afrika men Tayau Shyghysqa deyin ashylyp otyr. Búnday arany ashylghan imperiyalyq tәbetting dәureni úzaqqa sozylmaydy. Dәl qazir Putindik Resey Kenes Odaghyndaghy Leonid Brejnevting kezindegidey aldausyraghan ýmitting jeteginde jýrgen jayy bar».

***

«Bәrinen de eng bastysy Putin ortalyqtanghan, jemqorlanghan repressiyagha beyim, modernizasiyagha iykemsiz kvazifashistik memleke qúrdy. Ol osy memleketting dini bolyp tabylatyndyqtan, ol biylikten ketken son,  ol qúrghan jýiening әlsizdigi jariya bolyp, ne ambisiyaly elita, ne bolmasa, ashynghan qara halyq tik kóteriledi. Taghdyrdyng tәlkegimen, Putin Reseyding qas jauyna ainalyp otyr. Sebebi, ol Reseydi avtoritarlyq imperiyagha ainaldyrudy basty maqsatyna ainaldyrdy».

Aytpaqshy, Kremli manayyna toptasqan azshylyq top arasynda Resey preziydenti Vladimir Putindi «imperator» dep baghalaushylar qazir de bar eken. Putinning búrynghy kenesshisi Vladislav Surkov deytin adam biyl ete Financial Times gazetine súhbat berip, Putindi Rim imperatory Oktavian Avgustpen salystyrypty. «Putin de Oktavian Avgust sekildi jana tiptegi memleket qúra bildi», - dep sóilepti.

Qaysybir jyly Dumanyng deliqúly deputaty Vladimir Jirinovskiy Putindi «Imperator, Ámirshi, Knyazi», dep ataudy úsynghan.

Nazerke Altayqyzy

Abai.kz