Ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin Korey elining ekonomikasy adam kórgisiz qúldyrady. Tipti әlemdegi eng kedey mem­le­ketterding qataryna qosyldy. 1962 jyl­­ghy damu kórsetkishi boyynsha Ontýs­tik Koreya Aziya elderining ishinde sonynan sa­naghanda Ýndistannan keyin ekinshi oryn­da túrdy.

Halqynyng qamys shaqay men shiyden toqylghan dóngelek qalpaqtan basqa ilip alar kiyimi bolmady. Osy tústa eldi múnday kýiden qútqaratyn tek últtyq iydeologiya ekenin týsingen bir ziyalylar el basynda otyrghan túlghalargha baryp, «korey halqy tauyqtan jaqsy ma, әlde jaman ma?» degen jalghyz súraq boyynsha býkilhalyqtyq saualdama jýr­gizuge ýgitteydi. Saualdama jýrgiziledi. Áriy­ne, el túrghyndary týgeldey «Korey adamy tauyqtan jaqsy» degen jauapqa toqtaydy. Olay bolsa, deydi jogharydaghy ziya­lylar: «Árbir korey tauyqtan búryn oyanyp, iske kirissin» dep ýndeu tastaydy. Osy bir qara­payym ghana saualdama kýlli halyqty erte tú­ryp, enbekke júmyldyra alghan. Búl – bir.

Ekinshiden, elding ekonomikalyq әleuetin kóterip, óndiris oryndaryn ashu ýshin asa qo­maqty qarjy kerek bolady. Ony qaydan tappaq? El aghalary aqyldasa kele Ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin qaq jarylghan nemis júrtynyng bir bóligi Germaniya Fede­rativtik Respublikasynan qaryzgha qar­jy súrap elshi attandyrdy. Ol tústa nemis­ter qandy soghysta qirap qalghan óndiris oshaq­taryn jandandyru ýshin jantalasyp jatqan. Auyr júmys atqaratyn shahtalar men emhanalarda tazalyqshylar jetispeytin. Koreyler osy eki júmysty ózderi atqaryp, alghan qaryzdy júmysshylardyng enbek aqysy arqyly tóleuge kelisip, 140 million marka nesie alady.

Sóitip ýkimet kýlli korey jastaryna saugha salady. «Korey halqynyng bolashaghy ýshin jas janyn pida etip, shetelge aqysy az júmysqa kim barady?». Qolma-qol 46 myng qyz-jigit bilek sybanyp shyghady. Kóbi orta mektepting joghary synyp oqushylary. «Elimning erteni ýshin – enbegim sadaqa». Osylay dep Kempu әuejayynan úshaqqa otyrghan jankeshti jas­tar Germaniyany betke alady. Jas qyzdar adam ayaghy jetpey­tin qiyrdaghy auyldyq emhanalargha jiberi­ledi. Olardyng isteytin júmysy – ólgen adam­dardyng mýrdesin tazalap, juu. Buyny qatyp, beli bekimegen boyjetken ýshin tan­nan keshke deyin mәiitpen birge bolu qanday qiyn. Biraq olar tózdi. Birde-biri keri qayt­qan joq.

Al 1000 metrlik tereng shahtanyng astyna týskender she?! Tar qapasta túnshyghyp kó­mir qazdy. Nemister 8 saghat júmys istese, korey­lerding kýndik normasy – 10 saghat. Sebebi belgili. Alghashynda dalanyng jaby jylqysynday tapaltory koreylerge kýle qaraghan jergilikti jigitter keshikpey olar­dyng shydam-tózimine bas shayqady.

Sóitip 1963 jyl tughanda Federativtik Germaniya basshysynyng shaqyrtuymen Ontýs­tik Koreya preziydenti Pak Jon Hy elding astanasy Bonngha keldi. Korey elining basshysy Ger­maniya kanslerimen birge eli­ning erteni ýshin «qúrbandyq toqtysyna» ai­nalghan jastarmen jýzdesuge barady. Korey basshysyn jerlesterimen jýzdestiru ýshin 500 oryndyq zal dayyndalypty. Zalgha kirip kelgen Pak Jon Hy qarsy aldynda qara­qojalaq kýielesh kurtka kiygen júmys­shy jastardy kóredi. Barlyghynyng bet-әlpeti qara qoydyng ýiitilgen basynday kýreng qosh­qyl. Bauyrlastarynyng jýzin kórgen preziy­dent enirep qoya beripti. Tipti óz elining әnúrany shyrqalghan kezde de kóz jasyn tyya almapty.

Sondaghy jylap túryp aitqany: «Ua, mening qyrandarym, sender korey halqynyng jarqyn bolashaghy ýshin myng metrdegi jan balasy shydamaytyn tar qapasta enbek etip jatyrsyndar. Ua, boyjetken arular, sen­der artta qalghan ash-jalanash bauyr­laryndy tamaqqa toydyryp, kiyimge kenel­tu ýshin jat jerde ólgen adamnyng mәi­itin juyp jýrsinder. Senderding osy bir jan­keshti isterindi korey halqy mәngi úmyt­paydy». Preziydentining eniregen týrin kórgen jankeshti jastar da jylap túryp: «Biz eshqashan alghan betten qaytpaymyz», degen eken.

Qyzyq bolghanda, múnday oqighany kózi kórip, tiridey kuә bolghan Germaniya kans­leri Ludvig Edhardtyng ózi shyday almay, kózinen mon­shaq-monshaq jas ýzipti. Óitkeni korey pre­ziydenti qonaq ýide de, kólik ishinde otyryp ta, resmy kezdesu kezinde de tek jylaumen bolghan eken.

Resmy kezdesuding ýshinshi kýni joghary palata deputattary aldynda sóz sóilegen Pak: «Sizderden ótinerim, bizge senip nesie berinizder, biz de sizder siyaqty kórkeyeyik. Korey halqy uәdesin oryndaydy. Qaryzdy qaytaramyz» deydi. Nәtiyjesinde, asa kóp mólsherde kómek alady. Osy qarjynyng arqasynda 1965 jyldan bastap Ontýstik Koreya Respublikasy әlem naryghyna tauar eksporttaugha qol jetkizdi. Qazirgi qal-ahualyn ózderiniz kórip otyrsyzdar.

Alma Týsipbekova

Abai.kz