Abay úrpaqtary qalay qudalandy?
Sovet ýkimeti Abay úrpaqtarynyng keybirin sottap, qudalady. Keybiri qysymgha úshyrap, әrtýrli jaghdayda ómirden ozdy.
Sekseninshi jyldary elden ketken úrpaghynan әzirge habar-oshar joq. Abay әuletinen ekinshi dýniyejýzilik soghysqa barghan on shaqty adamnan ekeui ghana qaytyp oralghan. Olardan úrpaq qalmaghan.
Abay úrpaqtarynan erkek kindiktiden býginge jetkeni Aqylbay tarmaghy ghana. Aqylbaydyng Álimqúlynan tughan Baghyfúr da qughyn-sýrginge úshyraghan. Onyng nemeresi Daniyar Aydarúly 2011 jyly Azattyqqa bergen súhbatynda bylay dedi:
- Mening atam Baghyfúr sol kezdegi "erejege say" sayasy túrghyda aiyptalyp, repressiyagha úshyrap, stalindik lagerilerde otyrghan. Ákem kishkentay kezinde atammen birge Almatyda kele jatsa, olargha qaray aq týsti saltanatty kiyim kiygen milisioner betteydi. Onyng formasy NKVD-nyng kiyimine úqsaydy eken. Sonda atamnyng "instinki oyanyp", úlyn jetektegen kýii kóshening arghy betine ótip ketipti.
Osyny aitqan Daniyardyng әkesi Aydar qazir Manghystau oblysynda múnay salasynda júmys isteydi. Daniyar Almatyda túrady.
Ghazal Jaghyparqyzy kózi tirisinde Azattyq tilshisine myna derekterdi aitqan bolatyn: Álimqúldyng balasy Baghyfúrdan Aydardan basqa Ernest pen Bauer tuady. Bauerden bala joq. Al Ernesten qalghan Aydostyng qayda jýrgenin әzirge eshkim bilmeydi.
Sovet ýkimeti Abay úrpaqtarynyng keybirin sottap, qudalady. Keybiri qysymgha úshyrap, әrtýrli jaghdayda ómirden ozdy.
Sekseninshi jyldary elden ketken úrpaghynan әzirge habar-oshar joq. Abay әuletinen ekinshi dýniyejýzilik soghysqa barghan on shaqty adamnan ekeui ghana qaytyp oralghan. Olardan úrpaq qalmaghan.
Abay úrpaqtarynan erkek kindiktiden býginge jetkeni Aqylbay tarmaghy ghana. Aqylbaydyng Álimqúlynan tughan Baghyfúr da qughyn-sýrginge úshyraghan. Onyng nemeresi Daniyar Aydarúly 2011 jyly Azattyqqa bergen súhbatynda bylay dedi:
- Mening atam Baghyfúr sol kezdegi "erejege say" sayasy túrghyda aiyptalyp, repressiyagha úshyrap, stalindik lagerilerde otyrghan. Ákem kishkentay kezinde atammen birge Almatyda kele jatsa, olargha qaray aq týsti saltanatty kiyim kiygen milisioner betteydi. Onyng formasy NKVD-nyng kiyimine úqsaydy eken. Sonda atamnyng "instinki oyanyp", úlyn jetektegen kýii kóshening arghy betine ótip ketipti.
Osyny aitqan Daniyardyng әkesi Aydar qazir Manghystau oblysynda múnay salasynda júmys isteydi. Daniyar Almatyda túrady.
Ghazal Jaghyparqyzy kózi tirisinde Azattyq tilshisine myna derekterdi aitqan bolatyn: Álimqúldyng balasy Baghyfúrdan Aydardan basqa Ernest pen Bauer tuady. Bauerden bala joq. Al Ernesten qalghan Aydostyng qayda jýrgenin әzirge eshkim bilmeydi.
Ishaghy Jaghyparqyzynyng aituynsha, sekseninshi jyldardyng ishinde Ukrainada әskerde bolghan Aydos әskerden kelgen son, qaytadan sol jaqqa kóship ketken. Sodan beri habar-oshar joq. Azattyq radiosy osy rette Aydos Aqylbaev turaly Qazaqstannyng Ukrainadaghy elshiligine súrau saldy. Konsuldyq onyng songhy túrghan adresi tabylsa, Ukraina jaghymen birlesip izdeytinin aityp, jauap bergen. Alayda Aydostyng songhy adresin tuystary bilmeytin bolyp shyqty. Daniyar Aqylbaev ta tuysyna internet arqyly izdeu salghanymen, әzirge tappaghan. Ol Azattyq tilshisine Aydospen әskerde birge bolghan qyzmettesin ghana tapqanyn aitty. - Ol kisi Aydosty Krivoy Rogta kórgenin, endi kórse, habarlasatynyn aitqanymen, әzirge jauap bolmay túr, - dedi Daniyar.
Tuystarynyng aituynsha, Aydos Aqylbaev aviasiya salasynda júmys istegen. Aqylbaydyng taghy bir úly Áubәkir turaly Qayym Múhamethanov bylay dep jazady: "Býlinip jatqan óz elinde túra almaytyn halge jetken Áubәkir 1931 jyly bas saughalap Ýrjar audanyna ketedi". Ol keyin Shymkentke baryp, 1934 jyly 53 jasynda qaytys bolghan. Onyng Ghabdisәlam, Álihan degen eki úly maydanda qaza tapty degen Qayym Múhamethanov "Áubәkirden qalghan úrpaq joq" dep jazady.Aqylbaydyng taghy bir balasy Israildy Ishaghy Jaghyparqyzy Semey poligonyndaghy jarylys saldarynan dýniyeden ozdy deydi.
- Kózi kórmey qaldy. Poligonda synaq jýrip jatqan kezde qaytys boldy, - deydi Ishaghy Jaghyparqyzy. Baltabek Ersәlimúlynyng jazuynsha, Israil "ishki jaqta úzaq jyl qashyp jýrip, tek bertinde zaman týzelgende elge oralghan". 1959 jyly dýnie salghan Israil turaly shejireshi Moldabek Janbolatov onyng Jiydebaydaghy Abay múrajayynda júmys istegendigin aitsa, Ishaghy apa Israil "kompozitor" edi deydi. Israildyng eki qyzy bar. - Qyzdarynyng ózi seksenning ishine kirdi. Israil dombyra, skripka tartyp, әn aitatyn, - deydi Moldabek Janbolatov.
Jiydebaydaghy Abay múrajayynyng mengerushisi Qayyrjan Kýzembaev "habarlasyp túrady" degen Kýlzipa apa - osy Israilding qyzy.
Mәken Túraghúlqyzy men Ishaghy Jaghyparqyzynyng jazuynsha, Abaydyng eki әielinen Aqylbay, Ákimbay, Ábdirahman, Maghauiya, Túraghúl, Mekayil, Izkayil degen úldary, Rayhan, Gýlbadan, Kenjesh degen qyzdary bolghan. Ákimbay jeti jasynda qaytqan. Aqylbay men Maghauiya әkesimen bir jyly - 1904 jyly qaytys bolghan. Ábdirahman 1895 jyly dýniyeden ozsa, qalghan úldary otyzynshy jyldary qughyn-sýrgin kezinde әrtýrli jaghdayda opat bolghan. Rayhan erterek, Gýlbadan 1932 jyly baqilyq bolghan. Kenjesh turaly aitylmaydy. Ábdirahmannyng qyzdan taraghan úrpaghy bar.
Qadirli oqyrman, eki maqala da qatty qysqaryp ketti. Abaydyng búrynnan belgili úrpaqtary turaly mәlimetter alynyp tastaldy. Búl shyqqany - maqalanyng ekinshi jartysy. Tolyq núsqalaryn azattyq.org saytynan oqyp, pikir bildire alasyz.
«Jas Alash» gazeti
