Qasiretti qantar oqighasynan keyin, tergeuge әketilip, azaptaugha úshyraghan jandar jayly týrli aqparattar әleumettik jelini dýr silkindirude. «Bauyrymdy alyp ketti», «әkemdi soqqygha jyghuda», «dosym joghaldy», «inim tergeuge ketkennen kelmedi» degen habarlama kóp. Tergeu izoliyatorynda úryp-soghyp, azaptaudyng san týri bolyp jatyqany da aityluda. 

Preziydent lankestermen kýresu kerektigin aitty. «Qasiretti qantarda» kóshege shyqqannyng bәri lankes, bәri bandiyt, bәri baskeser emes edi. Múny barlyghy jaqsy biledi.  IYә, el irgesin shayqaltyp, biylikti túghyrynan qúlatpaq bolghandar bolmady emes, boldy. Alayda sol kýni alanda bolghannyng bәri jau, sol kýni qalada jýrgenning bәri sodyr emes ekenin este ústau kerek!

Almaty qazir azaptau lageri ispettes. Halyqta ýrey bar, biraq ýreyden basym taghy bir sezim Almatyny kezip jýr. Ol jekkóru. Biylikti, kýshtik qúrylymdardy, polisiya jekkóru. Jekkóru sezimin tudyrghan Túrghymbaevtyng tergeu tәsilderi, jauap alu joldary. Polisiyanyng ozbyrlyghynan halyqtyng biylikke degen senim kapitaly sarqylyp barady. Osyghan qarap, ministr Túrghymbaev Preziydentke qarsy júmys istep otyr ma dep te oilaysyn…

1937-1938 jyldary NKVD jendetteri dәl búlay azaptamaghan bolar, sirә. 1986-da alangha shyqqan jastardy dәl búlay qudalau, qorlau bolmaghanyn jeltoqsandyqtar aituda. «Kenesten kórmegen qorlyqty qazaq qazaq polisiyasynan kórudemiz», - deydi olar.

Kýni keshe ghana súmdyq aqparat tarady. Taldyqorghan qalasynda Elbasy eskertkishin qúlatugha qatysqan degen Azamat Batyrbaevtyng adam tózgisiz azaptaugha úshyraghany jayly beynerolik shyqty.

«Polisiya qyzmetkerleri Azamat Batyrbaevty úryp-soghyp, denesin ýtikpen kýidirip ketken. Sonymen birge qúzyrly organdar ony emdeluine jәne sauyghyp ketuine qajetti, tiyisti kólemdegi medisinalyq kómek әli almaghan kezde, emdeu mekemesinen alyp ketip, emdeuge jәne qalpyna keltiruge jaghday jasalmaghan, tergeu izolyatoryna qamady», - deydi belsendi Dana Janay. Azamattyng býiregi zaqymdalyp, ezilip ketkeni de aityluda.

Órken Erzat esimdi azamattyng qamalghany jayly birneshe otandyq BAQ jazdy. Ol ózining esh kinәsi joqtyghyn, jazyqsyz japa shegip jatqanyn aitqan bolatyn. Órkenning әpkesi Ardaq Erzat tómendegidey jantebirenterlik jazba jazyp, jelige jariyalady:

«Osynday jaghdaydy tek kinodan ghana kórip edim. Men qoghamdyq qorghaushy retinde býgin bauyrymmen 15 kýnnen beri alghash ret kezdestim... Kezdestim emes, sóilestim deuge bolatyn shyghar. Sebebi, dauys ótkizbeytin aina bólip túrdy aramyzdy.

Alghashqy súraghym: «Úrdy ma, soqty ma, qysym boldy ma?», - dedim.
«Adi, uayymdama», - dep jauap berdi. Ishtey, aman bolghanyna sansyz shýkir dedim, jylap syqtamay, týr bermey shydap, jaqsy kónil-kýimen sóilestim. Ishim órtenip ketti. «Ata-apam aman ba, jiyentayymdy kimge qaldyrdyn», - dep bizdi uayymdap jatyr. Meyirimdi bauyrym menin.

Myng súraq miymda maza berer emes, bolashaghynan ýmit kýttiretin kenjetayymyz, jalghyz bauyrymnyng endigi jaghdayy ne bolmaq?! Aqiqat qashan oryn alady, bauyrym qashan myna kýdikten arylyp ortamyzgha oralady?!

Bauyrym әdilettilikten әli de ýmiti baryn aitty. Barlyghy jaqsy jaghynan ong sheshimmen bolar. Men shydaymyn әri barlyghy әdil bolyp, mening kinәsiz ekenim dәleldenedi dep senim bildirip: «MEN AQPYN, MEN ÝShIN ÚYaLMANDAR», - DEDI.

Áriyne, botam, biz әrqashan ózinmen maqtanamyz. Búl kýnderde óter, әdiletti sot ókilderine senim bildiremiz. Men bauyryma kýsh beremin be dep oilap edim, qayta maghan bauyrym kýsh berdi...

Qúrmetti prokuratura qyzmetkerleri, tergeushi prokuror, aiyptaushy, komissiya mýsheleri, qoghamnyng belsendi mýsheleri sizderden ótinerim, bauyrym Erzat Órkenge (28.01.2022j) istemegen isi ýshin kýdikti retinde qaramay, tezirek onyng kinәsizdigin anyqtap, bosatularynyzdy súraymyn.
Uayymdap jatqan barsha jaqyndaryna, dostaryna, tanystaryna amandyghyn jetkizudi aitty», - dedi ol.

Qazirgi uaqytta polisiyanyng zansyz әreketin әshkere etu maqsatynda, Túrghymbaevtyng gestapolyq әdisine qarsy týrli aqparattar shyghuda. 12 polisiya qyzmetkerine qylmystyq is qozghaluda. Olargha «azaptau faktisin jasaghan» degen aiyp taghylghan. Arnayy «Amanat» qoghamdyq komissiyasy qúryldy, onda belgili zangerler men qogham belsendileri qyzmet etude. Olardyng maqsaty jazyqsyz ústalghandardy bosatu. Komissiya qúramynda zanger Abzal Qúspan da bar.

«Ústalghandardyng basym bóligi – qatysushylar. Biz olarmen júmys isteymiz, óitkeni kóptegen adamdar basqa adamdardyng arandatushylyqtaryna kóndi dep esepteymiz. Auruhanadan ústalghan jaralylardyng barlyghy shygharyldy. Keshe týnde 9 adamdy bosatyp aldyq, bәri de jaraly, baldaqpen әreng qozghalady. Búl adamdar biz bosatqan 34 adamnyng ishinde bolsa kerek», - deydi Abzal Qúspan.

«Biz tergeu izolyatoryna barghan kezde kameralardy aralap, tútqyndalghan әrbir adammen jeke sóilestik. Olar ózderine qarsy zansyz tergeu әdisteri qoldanylghanyn, úryp-soqqanyn, azaptaular bolghanyn habarlady. Komissiya búl turaly Bas Prokurorgha nazar audaryp, polisiya organdaryn qylmystyq jauapkershilikke tartu boyynsha prokurordyng әreketine naqty sharalar qabyldauy ýshin úsynys joldady. Almatyda azaptau faktileri boyynsha 12 qylmystyq is qozghaldy, olardyng barlyghyn «Antikor Almaty» mekemesi tergep jatyr», - dedi Qúspan.

Jazyqsyzdy kinәli etu nauqany qashan toqtaytyny belgisiz. Túrghymbaevtyng búl әdisi biylik pen halyq arasynan tipti suytyp, halyqaralyq shenberde sanksiya salqynyn jaqyndata týsetinin esti adamnyng bәri bilip otyr. Sonda Túrghymbaevtyng kózdegeni ne?

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz