Toqaevtyng joly qanday bolady?

Osydan onshaqty jyl búryn el-júrtqa esim-soyy belgili sayasattanushy Seydahmet Qúttyqadam «Qazaq dramasy» atty enbeginde jәne maqalalarynda qazirgi preziydent Qasym-Jomart Toqaevty múrager dep atap, onyng túsyndaghy Qazaqstan damyghan memleketke ainalady degen tújyrym jasaghan eken. Seydahmet Qúttyqadamnyng sol kezdegi segiz týrli boljamy býginde shyngha ainala bastaghanyn kózimiz kórude. Biylik tranziyti nýktelenip, elding sayasy arenasynda auys-týiister jalghasyp jatyr. Ári qaray ne bolmaq? Seydahmet myrza sol kezdegi eks-preziydent Nazarbaev pen onyng «múrageri» Toqaevqa turaly aitqan pikirlerinen ainyghan joq pa? Dalanews.kz portalynda azdy-kem súhbat jasaghan edik. Marhabat...

Nege Toqaev? Nege basqa emes?

– Agha, әngimemizdi әriyne, «Qazaq dramasynan» bastaymyz. Elde resmy biylik tranziyti turaly eshkim aitpaghan uaqta, siz Toqaevtyng taqty iyelenetinin jazdynyz…

– Búl turaly osydan 10-15 jyl búryn alghash bolyp aitqanmyn. Keyin qazirgi preziydent hatshysy Berik Uәliyding 31 arnadaghy baghdarlamasynda (11 jyl búryn): «Bizding qoghamdaghy, sayasy elita ishindegi múragerlikke eng qolaylysy – Toqaev», – dep aitqan edim.

«Qazaq dramasy» kitabyn oqysanyz, men kóp nәrseni boljap aitqanmyn. Nege Toqaev? Nege basqa emes? Sol enbegimde bәrin týsindirip jazdym. Mening oiymsha, solay bolghany da dúrys boldy.

Men maqalalarymda Qazaqstan tarihyn jazyp kelemin. Ár jyly, әr sәtte ne bolghanyn baghalap, sarap qylyp jazamyn. Mysaly, 1992 jyly «Optimizm horosho, realizm luchshe» degen maqalamdy shyghardym. Onda, tezirek tengeni engizu kerektigin aityp, dabyl qaqqanmyn. Oghan sol kezde eshkim qúlaq salghan joq. Eger sol kezde qúlaq assa, qazirgi jaghday mýlde basqasha bolar edi. Kóp aqsha kýiip ketti, inflyasiya boldy. Biz birinshi bolyp óz aqshamyzdy engizgende, rubli kerisinshe, Reseyge baratyn edi. Sonda bizding ekonomikamyz da asa auyr soqqydan aman qalar edi…

Nazarbaev kapitalynyng 80 payyzyn elge qaytaruy kerek

– Siz «Qazaq dramasynda»: «Toqaev Nazarbaevtyng imidjine núqsan keltirmeu ýshin bar kýshin salady. Sebebi, ol býgingi jetistigi ýshin Nazarbaevqa qaryzdar»,- deysiz. Siz aitqanday Toqaev múrager boldy, preziydenttikti qolyna aldy. Osyghan deyin Nazarbaevtyng imidjine núqsan keltirmeu ýshin kýshin saldy. Biraq osy qantar oqighasynan keyin ekeuining arasy alshaqtaghangha úqsaydy…

– Birinshiden, sol kitapty shygharudyng ózinde maghan qiyngha týsti. Tarihyn aityp bereyin. 2002 jyly «Mirajy y realiy» degen kitap shyghardym. Sonyng ýsh retki basylymyn KNB (ÚQK) órtep jiberdi. Onyng dәlelderi mende bar. Sosyn bir joly Bishkekte basyp shygharmaq boldyq. Sonyng ózin órtep jiberdi. Sondyqtan, osy joly men óte múqiyat qaradym. Qalay bolsa da shyghuym kerek boldy. Qazirgi kózben qaraghanda ol enbegimdegi aitylghan pikir júmsaqtau siyaqty, al sol kezdegi kózben qarasanyz óte ótkir edi.

Ol kezde ol kisi qylt ete qalatyn adam boldy ghoy.

Degenmen Núrsúltangha: «Toqaev dayyn. Oghan senseng sening júmysyndy ilgeri jasaydy, saghan ziyan keltirmeydi», – degendi jetkizdim.

Al, qazir mýldem basqa jaghday.

Men eki ret maqala jazdym.

Nazarbaevtyng 80 jyldyq mereytoyy jaqyndaghan kezde: «Núrsúltan Nazarbaev otbasy, dostarymen birge ketsin», – dep jazdym. Sol kezde ketse, tynysh keter edi. Bәlkim, Týrkiyagha baryp, jatar ma edi? Biraq, ol sózime qúlaq asqan Núrekeng joq.

Sodan keyin 2020 jyly 20 tamyzda taghy bir kitap jazdym, «Otechestvo smertelinyy opasnosty iyz-za nepomernyy jadnosty dlya odnogo cheloveka», degen. Onyng ýzindisin «Dat» gazeti jariyalady. Qazaq tiline de audaryp shyghardyq. Ótirik, úrlyq, barlyghyn ashyq jazdym.

Sol maqalada men Toqaevqa batyldau qimyldau kerek ekenin de eskertken edim. «Jaltaqtay berseniz, eshtene shyqpaydy. Halyq Sizdi qoldaydy», – degenmin.

Ras, osy qantardan keyin ekeuining arasy tym alshaqtap ketti. Biraq, týsinikti bir nәrse bar: Nazarbaevtyng otbasy mýsheleri men onyng ainalasyndaghylar biylikti bergisi kelmedi. Sondyqtan, Toqaev biylikti tartyp aluyna tura keldi.

Qazir Toqaevtyng moynynda memlekettin, halyqtyng jýgi túr. «Bireuge sóz berdim ghoy», – degendi qoy kerek. Qazir eldi oilau kerek. Eldi shynymen oilaytyn basshylar búrynghy basshylaryna qarsy qimyl-әreketter jasaugha mәjbýr bolady. Bizde de solay bolady.

Nazarbaev sózinde túrmaytyn adam. Qonaevqa «sening balanmyn» dep jýrip, satyp ketti. Demek, onday adam ýshin berilgen sózding joyyluy týkke túrmaydy. Sondyqtan, Toqaev onyng otbasynyn, bala-shaghasy men olardyng dostarynyng ýptep ketken aqshalarynyng kemi 80 payyzyn elge qaytaruy tiyis.

«Núr Otannyn» keleshegi – «Kompartiyadan» qiyn bolady

– Siz: «Núr-Otan» Toqaevqa múragerlikke qalady. Ol partiyany tolyq týrlendirip, auys-týiis jasaydy. Zaman ýrdisine jauap beretin jana kózqarastaghy sayasy kýshke ainaldyrady»,- deysiz. Ótken jolghy «Núr-Otannyn» yldym-jyldym ótkizgen sezinen keyin partiyanyng tizgini Toqaevqa tiydi. Kópshilik ózgerister kýtti. Biraq, resmy ózgerister kórmedik…

– Bәribir mening aitqanym keldi ghoy. Partiya tizgini Toqaevtyng qolyna tiydi. Partiya basshylyghyn ózgertti. «Partiyanyng keleshegin qaraymyz. Men ketemin», – degendi ymdap aitty.

Demek búl partiyany Toqaev basqarmauy mýmkin. Ol basqa partiyalardyng qataryna qosylyp, ózining myqtylyghyn dәleldese ghana qalady. Dәleldemese partiya qúryp ketedi. Bәri mening aitqanyma say kelip túr, qazir.

– Qazir әleumettik jelide «Preziydent Toqaev eshqanday partiyagha mýshe bolmauy kerek. Ásirese, «Núr-Otangha» elding senim krediyti әbden tausylghan. Taratyluy kerek. Nemese biyliktegi dominant partiyalyqtan týsu kerek», – degen pikirler aitylyp jatyr. Sizdinshe «Núr-Otanda» bolashaq bar ma?

– «Núr-Otannyn» bolashaghy joq. Erten, aitalyq, Toqaev partiyadan ketkennen keyin, partiya ydyray bastaydy.

Birinshiden, oghan budjetten aqsha bóludi toqtatady. Toqtatuy kerek! Sodan keyin, mayly shelpek jep ýirengender aqshadan aiyrylady. Aqshasy joq partiya eshkimge keregi de joq. Ózderi-aq, tarap ketedi. Ony basqa partiyalar jenedi. Tipti, janadan basqa partiya payda bolady. Olardy halyq qoldaydy, kýsh jinaydy. Sonymen «Otan» partiyasy qúrdymgha ketedi. Búl qashan bolatyny belgisiz.

Anau Reseyde de «Kompartiya» saqtalyp qaldy ghoy. Biraq, eshbir kýshi joq. Bizde, «Núr Otannyn» jaghdayy odan qiyn bolady. Reseydegi sol «Kompartiya» biylikte bolghan uaqta halyqtyng jaghdayyn jasady, derjava qúryp, ony qorghady. Halyq ta sol partiyany qoldady.

Al bizdegi «Núr Otangha» degen halyqtyng qoldauy joq. «Núr Otan» qanshama jyldar boyy halyqtyng nanyn tartyp jep keldi. Partiyanyng qúrdymgha keter uaghy әri ketse, eki jyl shyghar…

Jana partiyalar Parlamentte 60 payyz alady

– Siz «Toqaevtyng túsynda oppozisiyany túnshyqtyru degen týsinik bolmaydy, oppozisiya ókilderi parlamentten oryn alady», – dep aitasyz. Qazir bizde Parlamentke barady degen oppozisiya bar ma? Jekelegen adamdar bar, biraq, bir koalisiya, top bar ma?  

– Men ózi Qazaqstan tarihyn óte jaqsy bilem. Nazarbaev tek qana oppozisiya, oppozisiyalyq partiyalar emes, jeke túlghalardyng sonyna týsip, qúrtty ghoy. Qansha myqty azamattar: Ózbekәli Jәnibekov, Erkin Áuelbekov, Marat Ospanov, Mihail Esenәliyev, Erik Asanbaev siyaqty keremet sayasatkerler boldy. Sonyng bәrin qudalap, joq qyldy. Mýlde oppozisiyalyq partiya qalghan joq. Oppozisiyalyq basylym da qalghan joq. Tek qana «Dat» saqtalyp qaldy. Onda da, amaldyng joghynan saqtap otyr. Álemdik qúqyq qorghaushy úiymdardyng qaharynan qorqady.

Sol sebepti bәrin janadan bastau kerek. Aytalyq, Kenes odaghy qiraghan kezde bizde KPSS-ten basqa eshqanday partiya bolghan joq. Bir jyldyng ishinde qanshama partiya payda boldy?..

Olar kýsh jinap, birinshi, ekinshi Parlamentke bardy. Toqaev eshkimdi qudalamasa, jaghday jasasa, elding arasynda әri ketkende eki jyldyng ishinde keremet partiyalar payda bolady. Tipti, osy bir jyldyng ishinde keleshek partiyalardyng negizi qúryla bastaydy. Olar, әriyne, Parlamentten kóp oryn ala qoymas, barlyghy jinalghanda 15 payyzday dauys alsa da jaman emes. Biraq, onan keyingi saylauda janadan búl jana partiyalar Parlamentting 60 payyzyn iyelenetin bolady. Demek, olardyng keleshegi bar.

Qazir bizde populizm myqty bop túr. Erinbegen әrkim oiyna kelgenin aita beredi. Bizge konstruktivti partiyalar kerek. Olardyng elding bolashaghyna baghyttalghan baghdarlamalary boluy kerek. Eldi oilaytyn azamattar basqaruy kerek. Olar ózderining pozisiyasyn halyqqa mindetti týrde dәleldeui kerek. Ras, bas kezinde onay bolmaydy.

Birinshi saylauda әrtýrli jaghdaylar boluy mýmkin. Rushyldyq, jershildik kórinis tabuy ghajap emes. biraq, kósh jýre týzeledi. 3-4 jyldan keyin partiyalar da tazarady. Aqyryn-aqyryn, demokratiyagha, ósu jolyna bet alady. Al Toqaevtyng mindeti – sol partiyalargha jaghday jasau!

Qazir halyq pen biylikting arasy tym alshaqtap ketken. Halyq biylik ýshin emes, biylik halyq ýshin qyzmet qyluy kerek. Ekeuining arasynda senim bolsa, 3-4 jylda elde shynayy ózgerister oryn alady.

– «Qazaq dramasynda»: «Bizneske beyim bәseke orta qalyptastyryp, barlyghyna teng mýmkindik beredi. Biznestegi barymta-sarymta Toqaevtyng túsynda sap tyiylady», – dediniz.

Ótken joly preziydent Toqaev biznes ókilderin jinap aldy. Elding baylyghy 162 adamnyng qolynda ekenin aitty. 2018 jylghy sol bir statistikany aityp, bizdegi oligopoliyany túqyrtyp alghanday boldy. Sizding taghy bir boljamynyz osyghan qatysty.

«Kýni keshege deyin salyqtan bosap kelgen, bilgenin istep kelgen oligarhtyq klandar Toqaevtyng talabyna kónuge mәjbýr bolady, qarjy klandary Toqaevtyng bir jaghyna shyghysyp, sonyng tónireginde jýruge tyrysady», – deysiz. Osy oiynyz ózgergen joq pa?

– Bir kýnde júmaq ornata almaysyn, oghan uaqyt kerek. Eng negizgi mәsele – baghyt. Baghyt dúrys bolsa, shynayy bolsa bәrin ózgertuge bolady.

Jalpy mening aitqanym – Toqaevtyng joly. Onay bolmaydy, oligopoliya oghan qarsy shyghady. Sebebi, Núrsúltannyng ózinde (qyzdaryn, tuystaryn sanamaghanda) 200 mlrd dollar bar. Bizding әlemge últtyq qaryzymyz 160-170 mldr dolloar. Sonda býkil qaryzymyz Nazarbaevtyng aqshasyna jetpeydi. Bizde qanshama zauyt-fabrikalar boldy, bәrin qiratty. Tek qana qazba baylyqqa qarap qaldyq.

Toqaevtyng tehnika mamandaryn kótereyik degen sózi – zauyttar salayyq, fabrika salayyq degeni bolsa kerek. Meninshe, búl dúrys. Bizding tәjiriybede bylay, kim basshy bolsa, soghan bәri birte-birte beyimdelip ketedi. Sodan ómir boyy biylik ózining aitqanyn jasap keledi. Sol biylik jeke basyn oilasa el qiraydy. Biylik eldi oilasa el gýldeydi…

Toqaev Stalin men Shynghys hannyng mysalyn eskerui kerek

– Segizdi týgeldesek: «Alghashqyda Nazarbaevtyng sýrleuinen auytqymaydy. Keyin kele óz strategiyasyn saylap, eldegi iri degen sayasy partiyalardyng sózine qúlaq týredi», – deysiz. Rasynda solay boldy. Toqaev әr sózinde Nazarbaevty ýlgi etumen boldy. Kerek deseniz, Toqaevtyng ózi sol Nazarbaevtyng túsynda biylikke kelgen kadr.

Biraq, qantar oqighasynan keyin jasaghan mәlimdemelerinde Nazarbaevty ýlgi etu, Elbasy sózin qoldanu azaydy. Azayghany ne, tipti «Elbasynyng kezinde bayyghandar» degen aiyptaular aityla bastady. Toqaev ózining jolyn tapty ma?

– Qay kezde de reformatorlar toby sol búrynghy biylikten shyghady. Ispaniya, Portugaliya, Japoniyada da biylikke kelgender aspannan týsken joq. Sol sebepten, Toqaev ta sol jerden shyqqany belgili, biraq ol ózgere bastaydy. Birinshiden, onyng qolyna biylik tiydi. Endi óz oilaghanyn jasaydy. Ol bilimdi azamat. Diplomatiyany jaqsy biledi. Resey, Qytaymen, Amerikamen de jaqsy. Soghan qaray sayasatyn jasaydy. Mýldem basqasha sayasat bolady.

Biraq, Toqaev eng birinshi jana adamdardy tartuy kerek. Kezinde alayaqtardy ministr qoyyp, bilimdi azamattardy jolatpady. Bilimdi azamattar yghysyp jýrip, biylikke analiz jasady, al jemisin ózderi paydalandy.

Kezindegi Stalinning «kadry reshangt vse» degen lozungi keremet sóz bolghan. Sol sózdi eskerip, Qytay, Japoniya, Ontýstik Koreya osy jolmen kele jatyr. Sol kadrlardy janartu kerek.

Sәule Omarova degen qazaq sәl bolghanda Amerikanyng Qarjy ministri bola jazdady. Sony nege bizding qarjy ministri qoymasqa?..

Bolmasa, Múhtar Jәkishev keremet maman. Men ony jeke tanymaymyn. Biraq, sózderin tyndap jýrmin. Memleketshil, halyqty oilaytyn azamat. Ony qasyna kenesshi qylyp alsa, kәne?..

Ol kezinde anau «kinder surpriyz» degen topqa kirdi. Ol Toqaevqa únamaytyn shyghar.

Biraq, sayasattyng bir erekshelegi bar:

Biz shaghyn ghana elmiz. Men Ly Kuan Yu-ding kenesin berer edim. Onyng 3 toby bolghan. Altyn, kýmis, qola jýzdik. Eng keremet azamattardy altyn jýzdikke qosyp, bәrin ózi qadaghalap túrghan. Solar óspey qalsa, nelikten óspey qaldy dep, kedergi jasaghandar bolsa, solardy qúrtqan. Demek «kadry reshayt vse» eng negizgi mәsele boluy kerek.

– Osyghan qatysty súraq. Qazir Toqaevtyng komandasy birte-birte jasaqtalyp kele jatyr. Biraq, óziniz aitqanday, barlyghy Nazarbaevtyng kadrlary. Toqaevtyng janynda boluy kerek degen 4-5 adamnyng atyn atay alasyz ba?

– Sәule Omarova, Múhtar Jәkishev, Aydar Alibaev, Ualihan Qaysarov, Ghany Qaliyev degen azamattar bar. Osynday azamattardy tartu kerek. Búrynghy kadrlardan bilimdi azamattardy ministrlikterge kenesshi etip alghan jón dep oilaymyn. Qazir jasyna qaramau kerek. Bireuler 25 jasynda ministr bolady. Ol ne tәjiriybesi joq, ne adam tanymaydy. Búrynghy kadrlardy kenesshi retinde, kómekshi retinde aluy kerek.  Alyp jýre almasa, onda jónine qoya beru kerek. Biraq, bilimin paydalanu kerek. Qazir bir adam bolsa da esepte.

Biraq, mening kezindegi maqalamda jazylghan, Toqaev qanshama lauazymdy qyzmetterde boldy. Sol jýrgen jerlerinde bolashaq komandasyna kerek kadrlardy qarap jýrui kerek edi. Sóitken bolsa, qazir kadrler kóbeyetin edi. Áli de kesh emes…

Toqaev bilimdi azamattardan qoryqpauy kerek!

– Osy aitylghan júmystardy oryndau ýshin Toqaevqa qansha uaqyt kerek? Ol ózi eki merzimnen artyq otyrmaytynyn aitty.  

– Qazir jaghday erekshe. Toqaev qiyn jaghdaygha týsti. Qazir әlemde daghdarys. Qarjy, mәdeniyet, BAQ salasy ýlken daghdarysqa tap keldi. Batystyng ózinde búrynghyday Cherchili, Ruzvelit, Sharli de Goli degen siyaqty basshylar joq. Euraziya odaghynda daghdarys. Kenes odaghynan bólingen memleketting bәri ildebaylap әreng kele jatyr. Núrsúltannan keyin elding jaghdayy mýmdem nasharlaghan.

Nazarbaev bizdegi eng keremet sportshy, eng keremet әnshi, eng keremet kompozitor t.b. boldy. Bәrinen birinshi bolghysy keldi. Ol degen úyat nәrse. Toqaev myqty bolsa – qabiletti, bilimdi azamattardy qoryqpay ósirui kerek.

Kezinde Napoleon eshkim bilmeytin azamattardan elita jasady. Qolbasshy, gersog, knyazi degen ataqtar berip, sodan Fransiya ýlken dengeyge kóterildi. Úly Petr da eshkim bilmeytin adamdardy biylikke shaqyryp, talanttaryn paydalanyp, Reseydi joghary dengeyge kóterdi.

Toqaev ta bilimdi azamattardy shaqyruy kerek. Sonday azamattar jinalsa el tez-aq, damyp ketedi.

– Endi әri qaray ne isteu kerek? Sizding «Qazaq dramasynda» aitqan Toqaevqa qatysty pikirleriniz býginde ózgergen joq pa?

– Búryn tynbay әr mәselege baylansty pikirimdi aityp jýrdim. Qazir men jay qarap otyrmyn. Toqaevtyng joly qanday, sayasaty qanday? Qayda búryp bara jatyr?.. Ázirge pikirimdi anyq bilmeyinshe, aitpay jýrmin. Anyq kózim jetkende pikir aitamyn. Halyq meni tyndaydy. Qadap túryp maqala jazghanda, maghan eshkim qarsy pikir aitpady. Sebebi, Núrsúltan daryndy azamattardan qoryqty. Biraq, jalpy Toqaevqa senimim bar. Keybireuler « quu kerek, ketiru kerek», – dep jýr. Áy, ainalayyn bizde basqa kim bar? Eshkim joq qoy. Toqaevty qazir ketirse, onda qyrghyn bolady. Qazir qaltaly azamattar kóp. Jershildik, jikshildik degen bolady.

– Toqaevtyng sayasatta týgi joq. Áldekimmen әmpey-jәmpey bolugha tyryspaydy, ne bir sayasy qúrylymnyng jetekshisi emes, әkimshil-әmirshil klandardan aulaq jýredi. Qarjylyq bazasy da bolghan emes, aitqanyna kónip, aidauyna jýretin mass-mediasy da bolghan emes. Biylikke es-aqylsyz úmtylmaydy. Sayasy opponentterin jer betinen joq qylyp jiberetin minezi taghy joq. Populist emes»,- deysiz. Qazir she?

– Sol kezde solay boldy. Osy arqyly әdeyi minezin kórsetpeui kerek ekenin bildi. Sebebi, Núrsúltan daryndy azamattardy qorqytty. Ózindik minezi, sayasaty bar azamattardy túqyrtty.

Eger ol óz pozisiyasyn әu, basta kórsetse, býgingidey biylikke kele almas edi. Áytpese, kez kelgen adamnyng ózindik maqsat-múrattary bolady ghoy. Ol memleket qayratkeri sanatyndaghy adam. Onyng da jospar-jobalary, arman-tilekteri boldy. Sol arman-maqsattaryn,oy-josparlaryn endi ashyp kórsetui kerek. Sosyn, janyna myqty azamattardy jinau kerek.

2019 jyldyng qantaryndaghy Toqaev – bir adam,  nauryzyndaghy Toqaev – ekinshi adam. Darighany Senattan quyp jibergende – ýshinshi Toqaevty kórdik. Al, qazirgi Toqaev mýlde basqa adam. Sebebi qolynda biylik bar. Onyng qolynda qazaqtyng keleshegi túr. Ol sony týsinui kerek!

– Siz sol «Qazaq dramasynda» Toqaevpen alghash 1992 jyly tanysqanynyzdy aitypsyz. Qytaygha birge barghan ekensizder. Ol kezde Toqaev SIM orynbasary edi…

– IYә, Qytaydyng Tyananimen degen alanynda qydyrdyq. Bizge rúqsat bergen joq. Biz ózimiz bardyq. Sol kezde kóp qyzyq әngime aitty. Ekeuimizding dengeyimiz teng ghoy. Qayta mening Toqaevqa qaraghanda jasym ýlkendeu. Ol ini retinde, tyndap, kóp nәrse kórsetti. Ol kezde Qytaylar súrausyz bir jerge barghandy jaqtyrmaydy. Bizge rúqsat bergen, biz ózimiz bardyq. Sol kezde men Qasym-Jomarttan keremet әser aldym. Bilimdi, kónili ashyq, qaljyny keremet. Ol kezde qazaqsha onsha sóiley almaytyn. Biraq, keyin tez ýirenip aldy.

Qantar aiynda bir-eki qate boldy.

Eng manyzdy mәsele, eng ýlken qate – qatelikti moyyndamau. Erlan Túrghymbaev qarauyndaghy poliyseyler asyrasilteu jasap jatyr. Qylmyskerlermen birge kinәsiz adamdardy kósheden ústap, týrmege qamap, qinap jatyr. Ony toqtatu kerek!

Halyq tilegi – Núrsúltannyng atyndaghy Astanany, oblystardaghy kóshelerdi, mekemelerdi auystyru, onyng eskertkishterin alyp tastau. Mening oiymsha, osy tilekterdi oryndau kerek.

Ol endi moyyndauy kerek. Halyq tez keshiredi ghoy. Batyldau jýrui kerek. Qazir qorqatyn jaghday emes. Ne Qytay, ne Resey aralaspaydy, bizge. Olargha biz qarym-qatynasta kerekpiz…

– Toqaevpen songhy ret qashan jolyqtynyz?

– Últtyq senim kenesi qúrylghan jyly. Meni soghan qosqan, alghashqylardyng biri bolyp, eki adamdy qabyldady. Onyng biri men. 40 minuttay sóilestik. Óte jaqsy qabyldady. Elding jaghdayyn, Ortalyq Aziyanyng jaghdayyn aittym. Búl 3 jyl búryn bolatyn…

– Siz «Qazaq dramasynda»: «Nazarbaev múragerimen maqtanatyn bolady», – deysiz. Týiinin osymen qoysaq, qazir endi Nazarbaev múrageri Qasym-Jomart Toqaevpen maqtana ma? Maqtanuy kerek pe?

– Birinshiden, tarihta bolmaghan jaghday boldy. Qantar oqighasy eshkim kýtpegen jaghday boldy. Ekinshiden, qalay bolghannyng ózinde Nazarbaev Toqaevqa riza boluy kerek! Sebebi, janyn saqtap qaldy.

Meninshe, sony eskerip, Toqaev Nazarbaevtar әuletining aqshasyn 100 payyz qaytarmasa da, 80 payyzyn qaytarugha tiyis. Nazarbaev sonyng ózine riza bolatyny aidan anyq!

– Ángimenizge raqmet!

Súhbattasqan Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz