Júma, 29 Nauryz 2024
Qauip etkennen aitamyn 10932 76 pikir 2 Nauryz, 2022 saghat 16:04

Dabyl: Reseylikter Qazaqstan azamattyghyn súrap jýr

Jelide: «Reseylikter japatarmaghay Qazaqstan azamattyghyn alugha tyrysyp jatyr», degen sóz tarady. Sebep te joq emes. Álem elderi (Batys pen AQSh jәne búl alyansqa kirmeytin ózge memleketter) Reseydi joyqyn sanksiyalardyng tópesine aluda. Reseyding Ortalyq bankinen bastap, iri-iri bankteri týgel derlik sanksiya astynda. Esepshottar bghattalghan. Álemdik iri brend iyeleri Resey naryghynan leg-legimen ketip jatyr. Sanksiyalar tek ekonomikalyq salalardy emes, mәdeniyet, sport, ghylym-bilim, aero-gharysh, ónerkәsip t.b. barlyq salalardy qamtuda. Qarapayym tilmen aitsaq, Resey birte-birte «oqshaudaghy elge» ainalyp keledi.

Endi jogharydaghy aqparatqa oralayyq. «Google Trends» jәne «Yandeks Wordstat» izdeu jýielerinde «Qazaqstan azamattyghyn qalay alugha bolady» degen súraq kóp izdelgen. Izdeushi auditoriya – Reseylikter.

Eger «Google Trendstin» «Resey» bólimin tandap,  «Qazaqstan azamattyghyn qalay alugha bolady» dep izdeseniz, búl súraudyng songhy kýnderi túraqty ósip, 27 aqpan keshinde 100 ballgha jetkenin kóresiz. Búl súranystyng eng joghary shegi bolyp sanalady. Izdeu salghandardyng eng kóbi Mәskeu jәne Sankt-Peterburg qalasynyng túrghyndary eken. Qazaqstangha qyzyghushylyq biyl qantar aiynda bastalyp, 3,8 mynnan astam súranys jasalghan. Búl songhy eki jyldaghy eng ýlken kórsetkish.

Resey azamattarynyng jappay Qazaqstangha qyzyghushylyq bildiruin kópshilik Batystyng Reseyge salghan sanksiyalarymen baylanystyrady.

Aqparattyng anyghyn teksergen  Factcheck.kz:  «Bir aptanyng ishin alyp qarasaq, әriyne «Qazaqstan azamattyghyn qalay alugha bolady» degen súraq shynymen joghary dengeyge jetken. Biraq, bir aptadan kóp uaqytty alyp qaraytyn bolsaq, Qazaqstangha degen múnday qyzyghushylyq búrynda da bolghan. Anda-sanda osynday joghary dengeyge jetip otyrghan, yaghni, dәl qazir ghana adamdar osy súraqty jappay qoyyp jatyr deu qatelik. Búl mәlimdening negizderi jetkiliksiz. Avtorlar sandar túzaghyna týsip qalghan siyaqty», - dep jauap bergen.

Degenmen avtor berilgen aqparattyng shynayy ekenin aitady. Tek múnday súraular ara-túra bolyp túratynyn eskertken. Resey Ukrainagha basyp kirgennen son, reseylikterding óz ishinde dýrbeleng bastaldy. Reseyde myndaghan adam soghysqa qarsy ekenin aityp, kóshege shyqqan bolatyn. Kremli narazylyq bildirgenderdi jappay qamaugha aldy. Osydan keyin Resey túrghyndarynyng basqa elderge ketuge әreket jasauy tanghalarlyq jaghday emes.

«Google Trendste» Qazaqstan azamattyghy turaly reseylikterding súrauy 2021 jylghy qarasha, jeltoqsan aiynda jәne 2022 jyldyng 15 aqpan aiynda qazirgidey eng joghary dengeyge jetip otyrghan.

Alayda, dәl qazir bolyp jatqan oqighalargha baylanysty songhy 12 aida Reseyde EO elderine azamattyq alu turaly súraulardan góri Qazaqstan azamattyghyn alu turaly súranys ósken.

Biz sayasatker Múhtar Tayjan men sayasattanushy Samat Núrtazanyng pikirlerinn talqygha úsynamyz...

Múhtar Tayjan:

- Álem elderining qatal sanksiyasyna úshyraghannan keyin, kóptegen Reseylik Qazaqstan azamattyghyn alugha tyrysady, men oghan senimdimin. Biz búghan jol bermeuimiz kerek. Búl bizding elimizding ishindegi «besinshi baghan» bolary anyq. Qazir bizden ketip qalghandardyng ózi qaytyp kelgisi keledi. Biraq, keshiriniz, olar óz tandauyn әldeqashan jasaghan. Endi óz biyleushileri Putinmen birge jauap beri tiyis. «Biz qaytalay alamyz», - dep shulaghandar qayda? Al, qaytalanyzdar, erik sizderde. Qazaqstan azamattyghy qazir «tartymdy» bolyp túrghanynyng sebebi bar. Bizde kóptegen qymbat medisinalyq operasiyalar tegin jasalady. Bizding azamattar sol ýshin salyq tóleydi. Múnday operasiyalargha tek óz azamattarymyz qol jetkizui kerek, kelimsekter emes.

Qysqasy  qazaq tilinen emtihan tapsyryp, qazaq tarihyn bilu kerek. Elimizde birneshe jyldar boyy túryp, tolyq adaldyghyn kórsetui kerek. Qazaqstan azamattyghyn alu ýshin osy aitylghandar negizgi shart boluy kerek. Áriyne, qandastar ýshin azamattyq jenildetilgen shema boyynsha qaluy tiyis. Sonday-aq, qos azamattyqqa baqylaudy kýsheytu kerek. Basqa elding azamattyghy barlar birden Qazaqstan azamattyghynan aiyryluy kerek.

Samat Núrtaza:

- Endi Resey azamattary Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn alugha tyrysady. Belarusi qauipti. Qyrghyzstan túraqsyz. Ózbek, Tәjik, Ázirbayjan, Týrkmenstan, Armeniya, Gruziya, Moldova elderinde orys tili óldi deuge bolady. Resey azamattary 250 jyl qúramynda bolghan elderding tilin ýirenuge tәkәpparlyghy jibermeydi. Sondyqtan búl elderdi Resey azamattary qarastyrmaydy. Baltyq elderi turaly auyz ashpay-aq, qoyayyn. Europanyng týri belgili. Qytaydyng tili auyr.

Tandau tek Qazaqstangha týsedi. Nege? Qazaqstanda qazaq tilin bilmey ómir sýruge bolady.  Qazaqstanda qazaq tilin bilmeytin oblys, qala, audan әkimderi bar. Qazaqstanda qazaq tilin bilmeytin ministrler bar. Qazaqstanda qazaq tilin bilmey biznes ashyp, baigha bolady.

Sondyqtan qysylghan Resey azamattary Qazaqstan azamattyghyn alugha tyrysady.

Ayjan Temirhan

Abai.kz

76 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3602