Juyrda Memleket basshysy Joldauynyng negizgi erejelerin Qazaqstan halqyna týsindiru boyynsha Respublikalyq aqparattyq nasihattau tobynyng halyqpen kezdesuinde Qarjy ministri Bolat Jәmishev Qazaqstandaghy 6 million adamnyng ipotekalyq nesiyemen pәter ala almaytyndyghyn aityp, aidy aspannan bir-aq  shyghardy.

Juyrda Memleket basshysy Joldauynyng negizgi erejelerin Qazaqstan halqyna týsindiru boyynsha Respublikalyq aqparattyq nasihattau tobynyng halyqpen kezdesuinde Qarjy ministri Bolat Jәmishev Qazaqstandaghy 6 million adamnyng ipotekalyq nesiyemen pәter ala almaytyndyghyn aityp, aidy aspannan bir-aq  shyghardy.
Olay demeske lajymyz joq, elimizdegi Statistika agenttigining 2012 jylghy tamyz aiyndaghy kórsetkishi boyynsha qazaqstandyqtardyng ortasha ailyghy 104 myng 546 tengeni qúrapty. Resmy mәlimetterge jýginsek, biz múnday kórsetkishpen kórshiles Aziya memleketterin әldeqashan shang qaptyryp, endigi Euroodaq elderimen qúiryq tistesip qalghan kórinemiz. Osyghan deyin eldegi ortasha jalaqy kólemi qalaysha 104 myndy qúrauy mýmkin dep eshkim Statistika agenttigining deregine dau tudyryp, kýmәn keltirip kórmepti. Bәlkim osy tonmoyyndyghymyz әli de jalghasa berer me edi, kim bilsin,  juyrda Bolat Jәmishev aiday  әlemge әlde әdeyi, әlde andamay aitqany belgisiz, elimizdegi ortasha jalaqy kórsetkishi 89 myng tengeni qúraytynyn әigiledi. «Al búl degenimiz, naqty jalaqy - satyp alu qabilettiligin esepke alghanda aiyna 53 myng tenge», - dep taghy nyghyzdap qoydy. Bas qarjygerding múnday oqys mәlimdemesine sener-senbesin bilmey, biraz júrttyng qapelimde antarylyp qalghany ras. Seneyin dese, elimizdegi «san-sifyrgha» jauapty bildey bir Statistika agenttigining keltirip otyrghan deregi anaday. Senbeyin dese, «eldegi qarjynyng esebin menen jaqsy biler eshkim joq» degendey senimdi sóilep otyrghan ministrding mәlimetteri auadan alynbaghany taghy anyq. Búl derekti bas qarjyger Statistika agenttigindegi әriptesterining esep-qisabyn joqqa shygharyp, enbegin esh qylayyn dep keltirgen joq, әriyne. Onyng aitpaghy mýldem basqa nәrse edi. «Eldegi ortasha jalaqy 89 myng tenge ekenin eskersek, enbekke jaramdy belsendi 8,5 million halyqtyng 6 mln-y ipotekalyq qaryz jaghdayynda túrghyn ýy satyp ala almaydy», - dedi ol mәselening mәnisin týsindirip. Qarjy mәselesining jiligin shaghyp, mayyn ishken Bókeng sózin odan әri ýstemeley kelip: «Elimizding kóptegen túrghyndary ipotekalyq nesie mindettemelerin orynday almaytyndyghyna kózi jete túra, kótere almaytyn shoqpardy beline baylap, qúrylys kompaniyalaryn da úyatqa qaldyrdy», - dedi ashynyp.
Ortasha ailyq tóniregindegi bas qarjygerding deregi әlgindey. Shamasy ol Statistika agenttigining resmy dere-gin bayqamay qaldy. Áytpese qos birdey qúzyrly organnyng eki týrli sóilep, eldi janylystyruyn qalay týsinemiz? Jә, Jәmishevting óz esebi ózinde degenning ózinde, eger Statistikalyq agenttikting esebin basshylyqqa alatyn bolsaq, onda elimizdegi ipotekalyq nesie ala alatyn túrghyndar sany ózinen-ózi kóbeyip shygha kelmey me? Senbeseniz Statistika agenttigining tómendegi kórsetkishterine kóz jýgirtip kóriniz. 
Biylghy tamyz aiyndaghy kórsetkish boyynsha qazaqstandyqtardyng ortasha ailyghy ótken jyldyng sәikes merzimimen salystyrghanda 12,3 payyzgha artqan kórinedi.
Salalyq qúrylymdardy salystyrghanda eng kóp jalaqy alatyndar tau-ken ónerkәsibindegiler. Olardyng jalaqysy 204,9 myng tengeni qúraydy. Kәsibi, ghylymy jәne tehnikalyq saladaghylar 196,2 myng tenge, qarjy jәne saqtandyru qyzmetkerleri - 180,5 myng tenge alady. Eng tómengi jalaqy auyl sharuashylyghy, orman jәne balyq sha-ruashylyghy enbekkerlerining ýlesine tiyedi. Olar respublikalyq ortasha jalaqydan 47,5 payyzgha tómen ailyq alyp, 54,9 myng tengeni mise tútady.
Aymaqtardyng ishinde múnayly Atyrau ónirindegi ortasha jalaqy 199,4 myng tenge, soltýstik qazaqstandyqtar 71 myng tengeni talghajau etedi. Ontýstik oblystar jóninde mәlimetterdi tolyghymen saraptap shygharugha statistikalyq agenttik qúlyqsyz. Sebebi, ol ónirde: «aylyq jalaqygha qarap, qatyp-semip qal!», - degen, jek kóretin adamyna ghana aitylatyn, jaman qarghystyng týri bar. Búl qarghystyng anyq-qanyghyn keyin anghardym. Birde Ádilet ministrligining jastary futbol oinaytyn bolyp, sony jazugha redaksiya tapsyrmasymen bardym. Departament diyrektorymen әngimelesip túryp, qarapayym qyzmetkerlerding jalaqysy 23 myn, bólim bastyghynyng jalaqysy 32 myng tenge ekendigin súrap bildim. Sol kezdegi Ádilet ministri Zaghipa Baliyevanyng qúlaghyna jetetindey etip problemalyq maqala jazayyn dep oqtaldym. Ángimemizdi múqiyat tyndap túrghan futbol bapkeri maghan  ym qaghyp, iyegimen  sheneunikterding mashinasy jaqty núsqady. Qyzmetine ornalasqanyna birer jyl ghana bolghan qarapayym qyzmetkerler kemi 35 myng dollar túratyn suday jana bir-bir «Toyota Kamriyge» ayaq artyp jatyr. Nómirleri jeke iyeliktiki. Tanghaldym. 
Kenes dәuirinde mynaday anekdot boldy. Memleket basyna kelgen Hrushevke Brejnev: «qatty qinalghanynda, ash», - dep, ýsh hat tapsyrypty. Birde әbden qajyghan Nikita hatty ashyp qarasa:  «sharuashylyqtaghy bar jamanatty maghan jaba ber», - depti. Taghy birde qatty qinalghanda kelesi hatty ashypty. Onda: «alys bolashaqqa arnalghan tәtti armangha toly, baghdarlama qabylda», - depti. Odan da qatty qinalghanda ýshinshi hatty ashypty. Onda «ózinnen keyingige osynday hat tapsyr da, ornyndy bosat!», - depti. 
Sondaghy ekinshi núsqa sekildi Qarjy ministri Bolat Jәmishev qazaqstandyqtar «Qoljetimdi túrghyn ýi-2020» baghdarlamasy ayasynda 10 million sharshy metrge deyin túrghyn ýy salady, bәrimiz qarq bolamyz degen pikirde. Ortasha ailyq kólemi 89 myng tengeni qúrasa, ol qalay qoljetimdi baspana bolmaq? Álde Statistika agenttigining búdan góri tәuirleu deregine senip jýre bergenimiz dúrys pa?..
Eskendir ERTAY

"Halyq sózi" gazeti