Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 2672 12 pikir 20 Mamyr, 2022 saghat 15:12

Referendumgha qarsylyqtyng artynda әuletting ókilderi túr

Mausymnyng 5-i kýni referendum arqyly Konstitusiyagha engeli otyrghan ózgeristerdi – “Konstitusiyalyq tónkeris” dese bolady! Nege? Qaranyz.

Mәselen:

1. 2016 jyly jalpyúlttyq Jer mitingisindegi basty talap: “Jer halyqtyng menshigi! Jer – Anany satpaymyz, jatqa jalgha bermeymiz!” dedik.

Búl sony revolusiyagha anyq alyp keletin bastama edi.

Endi halyqtyng osy talaby:

“Jer jәne onyng qoynauy, su kózderi, ósimdikter men januarlar dýniyesi, basqa da tabighy resurstar halyqqa tiyesili. Halyq atynan menshik qúqyghyn memleket jýzege asyrady” dep, 6-shy baptyn, 3-shi tarmaghy bolyp Jana Konstitusiyagha enetin boldy.

Ata Zanymyzgha jazylatyn osy bir ghana sózding qúdiretinen eshkim, tipti Preziydentterding ózi de, keleshekte qazaqtyng alaqanday da jerin sata almaydy. Týsinesiz be? Býkil halyqtyng rúqsaty kerek.

2. Endi kez kezgen halyq qoldauyna shynayy ie adam (majoritarlyq jýiemen) Mәjiliske de, Mәslihatqa da deputat bola alatyn jaghday tuady. Al audan, auyldyq kólemde barlyq deputat búrynghyday partiyalyq emes, tek qana majoritarlyq (túrghyndar tandaghan!) jýiemen saylanatyn bolady. Konstitusiya boyynsha.

Endeshe, búrynghyday emes, óz uәdesin oryndamaghan deputatty halyq qayta “keri shaqyryp” alyp, mandatynan aiyrugha da bolady: 50-bap, 3-tarmaq; 52-bap, 5-tarmaq, 3-punkt.

3. Bizdi 30 jyl boyy sorlatqan, bir-ekeu emes, býkil, jappay últtyng qanyn ishken Preziydent tuystary, tipti “jeti atasy bir” jandar da ne biylikke, ne kvazibiylikke jolamaytyn bolady: “43-bap 3 jәne 4-tarmaqtary”.

4. Konstitusiyalyq Sottyng “qaytqanynyn” ózi ne túrady? (23-bap, 2-tarmaq.) Endigi jerde qúqyghy taptalghan kez kelgen adam Konstitusiyalyq Sotqa jýgine alady.
….

Toqtayyn. Bolmasa, osylay úzaq kete beruge bolady. Konstitusiyagha enetin barlyq ózgeristing tereng mәni, sayasy baghasy bar.

Endi qaranyzdarshy, búrynghy Sovetten shyqqan, tipti bir emes, birneshe ret tónkeris jasaghan memleketterding ózi múnday iygi ózgeristerge jete alghan joq. Qane, kim aita alady, myna memleket jete aldy dep? Bolsa, aitsyn.

El bolamyz desek, әr nәrsening baghasyna jete bileyik, aghayyn. Búl jerde eshteneni asyra siltep otyrghan joqpyn. Tek aqty – aq, qarany – qara dep otyrmyn.

Sebebi songhy uaqytta jelide referendumgha baylanysty pәrmendi qarsylyqtar boy kórsete bastady.

Búl “kryshasynan” aiyrylghan – “núrklan” men Kremliding tabanyn jalap bayyghan toptyng isi. Búl “armiya” ózderining birneshe generalynan aiyrylghanymen, bas qolbasshysysy – Kremli men bizding biyliktegi orta-tómen buyn shendileri din aman, múrty búzylghan joq. “Qantar qasireti” osylardyng isi!

Qazir sheteldegi barlyq oppozisiyasy ókilderi men Nazarbaevtyng tuysqandary: Dubayda jatqany, elde jýrgeni bar, bәri derlik birigip ketken.

Maqsattary – biylikti qayta basyp alyp, qazaqty – qúl, ózderi – Kýn bolghan bayaghy patshalyq dәuirlerin taghy ornatu. Qoghamdaghy qazirgi kóptegen “qayshylyqtardy” qoldan úiymdastyryp otyrghan – osylar.

Sondyqtan qazaqqa qazir saq bolmasa, óte qiyn. Qazaq әulet ókilderining arnayy taratyp jatqan el kýireter joyqyn feyk aqparattaryna “toyyp” alyp, jarqyn bolashaqqa jasalynar iygi qadamyn ózderi qyrqyp almauy tiyis.

Jarqyn bolashaq – ózgeriste. Halyqty 30 jyl boyy tyrp etkizbegen “temir qalyp” qoldanystaghy Konstitusiyany ózgertu – shyn mәnindegi, jana Qazaqstandy qúrudyng birden-bir mýmkindigi.

Engeli túrghan barlyq, týgeldey derlik (!) ózgeristerding bәri halyqqa óte tiyimdi. Múny búrys degen adam bolsa, әdepten ozbay, jaqsy pikir almasugha shaqyramyn.

Geroyhan Qastaubaev

Abai.kz

12 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3601