«100 mәsele 100 týitkilge» ainalyp bara jatqanday
Aragha jútqynshaghy ken, jalaqtaghan sheneunikterding enip ketuinen, jauapty bolghan mekemelerding óz isine jýrdim-bardym qarauy kesirinen «100 mektep, 100 auruhana» memlekettik baghdarlamasy «100 mәsele 100 týitkilge» ainalyp bara jatqanday. Elbasynyng el iltipatyna ie bolghan iygi iydeyasynyng qazirgi jýzege asuyna kónili kónshimegen Premier Kәrim Mәsimov Ministrler Kabiynetining barlyq mýshelerine sauyn aityp, osy mәselege arnap, keshe jeke Ýkimet otyrysyn jyidy. Otyrysta preziydenttik baghdarlamagha basymen jauapty qos túlgha - Densaulyq saqtau men Bilim jәne ghylym salalarynyng basshylaryna bar shyndyqty esh býkpesiz, ashyq jayyp salugha tura kelgen. Estigen kóp jayt Kәrim Qajymqanúlyn eriksiz bas shayqaugha mәjbýr etti...
Aragha jútqynshaghy ken, jalaqtaghan sheneunikterding enip ketuinen, jauapty bolghan mekemelerding óz isine jýrdim-bardym qarauy kesirinen «100 mektep, 100 auruhana» memlekettik baghdarlamasy «100 mәsele 100 týitkilge» ainalyp bara jatqanday. Elbasynyng el iltipatyna ie bolghan iygi iydeyasynyng qazirgi jýzege asuyna kónili kónshimegen Premier Kәrim Mәsimov Ministrler Kabiynetining barlyq mýshelerine sauyn aityp, osy mәselege arnap, keshe jeke Ýkimet otyrysyn jyidy. Otyrysta preziydenttik baghdarlamagha basymen jauapty qos túlgha - Densaulyq saqtau men Bilim jәne ghylym salalarynyng basshylaryna bar shyndyqty esh býkpesiz, ashyq jayyp salugha tura kelgen. Estigen kóp jayt Kәrim Qajymqanúlyn eriksiz bas shayqaugha mәjbýr etti...
Búghan qalay jol berilgeni beymәlim, biraq shendiler Elbasynyng izgi bastamasyn iske asyrugha dep bólingen qarjyny da talan-taraj etipti. «Ministrlikting bólimshesinde qúrylys mәseleleri boyynsha mamandardyng joqtyghyna qaramastan, әldeneshe mәrte tekseruler jýrgizdik. Olardyng nәtiyjeleri qúqyq qorghau organdaryna baghyttaldy. Qazirgi uaqytta qarjy polisiyasy mektepterding qúrylysy mәselesi boyynsha 16 qylmystyq is qozghady» dep mәlimdedi Bilim jәne ghylym ministri J.Týimebaev. Ekonomikalyq qylmyspen jәne sybaylas jemqorlyqpen kýres agenttigining mәlimetinshe, «biylghy jyldyng bes aiynda ghana «100 mektep, 100 auruhana» baghdarlamasyn jýzege asyru barysynda memleketke shamamen 800 million tenge shyghyn keltirilgen». Bilim sheneunikterinen «aq halatty» shendiler de qalysatyn emes. Qarjy polisiyasy preziydenttik baghdarlama ayasynda boy kóteruge tiyisti auruhanalar qúrylysy boyynsha da 3 qylmystyq is qozghaghan. Ekonomikalyq qylmyspen jәne sybaylas jemqorlyqpen kýres agenttigi endigi 6 qylmystyq isti sotqa tapsyrghan. Olar boyynsha el qazynasynan talan-taraj bolghan qarajat kólemi - 781 million 400 tenge. Qúzyrly organ jemqorlardan qansha qarjyny "qústyra" alady, әzirge belgisiz.
Áriyne, isti bolghan shendilerding aiyby әrtýrli "baghalanady": 6 qylmystyq is, mәselen, memlekettik baghdarlamany iske asyrugha jauapty jergilikti mansaptylardyng óz lauazymdyq ókilettilikterin asyra paydalanuyna qatysty bolyp otyr. El qarjysyn eshkimnen taysalmay, ashyqtan-ashyq iyemdenip, óz qalauynsha shyghyndaghan shendiler de anyqtaldy, olargha qatysty qazir 4 qylmystyq is bar. Sosyn týn jamylyp, betperde kiymegenderimen, әlgi mansap iyelerindey ashyq úrlaudan iymenip, halyq qarjysyn alayaqtyq jolymen alyp ketuge talpynghan merdiger úiymdardyng basshylary da ústalyp otyr. Qarjy polisiyasy organdary olardyng qarau niyetterin "sipattaugha" 4 qylmystyq isti arnapty. Búghan qosa, Elbasynyng iydeyasyna ómirge joldama beruge jauapty birqatar biyik lauazymdy túlghalardyng kózboyaushylyq jasap, jalghan qújat jasaugha (slujebnyy podlog) barghandyghy әshkerelengen. Múnday derekter boyynsha 2 qylmystyq is qozghalypty.
Áriyne, jýzdegen million halyq qarjysy qúmgha singen suday, jemqorlardyng jútqynshaghyna qúiylyp ketip jatqan son, baghdarlamany iske asyrugha qarajattyng jetispeui týsinikti jayt siyaqty.
Mýmkindikti óz orayyna paydalanghan Bilim jәne ghylym ministri Janseyit Týimebaev pen Densaulyq saqtau ministri Jaqsylyq Dosqaliyev biyik minberden Ýkimetke "100 mektep, 100 auruhana" baghdarlamasyn iske asyrugha qosymsha qarjy bólu turaly ótinishpen qayyryldy.
Janseyit Týimebaev "100 mektep" baghdarlamasy ayasynda biyl tapsyryluy tiyis mektepterding qúrylysyn biyl ayaqtaymyz desek, qosymsha qarjy beru qajet degenge keltirdi. Búlar búghan deyin biylghy "Bilim kýnine", yaghny qyrkýiekting 1-ine deyin elimiz boyynsha 22 mektepti paydalanugha beruge uәde etken bolatyn. "Biraq qúrylys salasyndaghy qymbatshylyq pen qúrylys júmystarynyng bayau jýrgizilui saldarynan osy nysandar uaqytynda tapsyrylmauy mýmkin. Qazirgi kezde atalghan mektepterding 19-nyng qúrylysy boyynsha Bilim jәne ghylym ministrligine 5 milliard 908 million tenge qajet. Osyghan oray biz Ýkimetten qosymsha qarjy bólip, jergilikti biylik oryndaryna osy qúrylystargha belsendi týrde atsalysuyn tapsyrudy súraymyz" - dedi J.Týimebaev. Tútastay alghanda, bilim jәne ghylym salasynyng basshysy óz ministrligining 41 bilim beru obektisi boyynsha jalpy somasy 12,2 milliard tenge qosymsha qarajat bóludi súratqanyn habarlady.
Al Jaqsylyq Dosqaliyev ózderi jauapty "100 auruhana" baghdarlamasyn jýzege asyruda birqatar problema barlyghyn atap kórsetti. "Atap aitqanda, búlar - aimaqtardyng 12 obektining qúrylysynda jónsizdikterge jol beru faktileri, sonday-aq 2009 jyly ayaqtalatyn 3 obektining qúrylys-montajdau júmystarynyng 961 million tenge somasynda qymbattauyna baylanysty birlesip qarjylandyrugha, sosyn 7 obektining qúnyn jobalyq-smetalyq qújattamagha sәikes keltiru ýshin 2 milliard 65 million tenge somasynda birlesip qarjylandyrugha qatysty mәseleler" - dedi ol. Óziniz bayqaghanynyzday, búl saladaghy bar mәsele de sayyp kelgende, aqshagha tireledi! Ministrding mәlimetinshe, obektilerding qúnyn jobalyq-smetalyq qújattamagha sәikes keltiruge jәne qymbattaushylyqqa oray budjettik qarajattargha degen qosymsha qajettilik "100 auruhana" baghdarlamasy boyynsha ghana 145,8 milliard tengeni qúraydy! Ol - ol ma, Jaqsylyq Dosqaliyevtyng aituynsha, 2010-2012 jyldary "obektilerding qúnyn jobalyq-smetalyq qújattamagha sәikes keltiru" ýshin taghy da 38,5 milliard tenge kóleminde "budjettik qarajattargha degen qosymsha qajettilik" tuyndamaq. "Qúrylys jәne túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy isteri jónindegi Agenttikke әkimdermen birlese otyryp, әzirlengen jobalyq-smetalyq qújattamalardyng somasyn arttyru mәselelerin qarastyru qajet!" - dedi Ýkimet basshysyna qayyrylghan J.Dosqaliyev.
Qos ministrdi qabaghynan qar jaua tyndaghan K.Mәsimov osy tústa emosiyasyn jasyra almay qaldy. "Qarjylyq daghdarys jaghdayynda búl ne qylghan "qymbatshylyq" ózi?! Búl mýlde týsiniksiz!" - dedi ol. Sosyn "jii jón bilip otyrmasam, bolmas" degen baylamgha kelip, "100 mektep, 100 auruhana" baghdarlamasy boyynsha 17 tamyzda qaytadan arnayy selektorlyq kenes ótkizu jónindegi sheshim shyghardy. Oghan deyin Bilim jәne ghylym, Densaulyq saqtau, Ekonomika jәne budjettik josparlau, Qarjy ministrleri men Qúrylys jәne túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy isteri jónindegi agenttik basshysy barlyq oblystardyn, Astana men Almaty qalalarynyng әkimderimen birlesip, ýsh aptalyq merzim ishinde Elbasynyng tapsyrmasymen týzilgen "100 mektep, 100 auruhana" baghdarlamasyn jýzege asyrugha qatysty barlyq kedergi keltirip túrghan týitkilderdi tarqatugha tiyis. "Sol selektorlyq keneste biz bәrine "nýkte" qoyamyz!" dep shart týidi Kәrim Mәsimov. Al aitylghan sóz aitylghan jerde qalmauyn, әlgi atalghan jauapty túlghalar shyndap birlesip júmys jasauyn baqylau viyse-premier Erbol Orynbaevqa jýkteldi. "Men senderge ýsh apta beremin, Memleket basshysy bergen tapsyrma oryndalatyn bolsyn. Qazirgi daghdarys jaghdayynda qymbatshylyqtyng qalaysha oryn alyp otyrghandyghy tipten týsiniksiz. Búl jerde jana Agenttikke óte múqiyat qarau qajet, al Ekonomika jәne budjettik josparlau ministrligi onyng barlyghyn eseptep shyqsyn!" - dep týidi Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimov.
Ayhan ShÁRIP,
«Ayqyn» gazeti, 29.07.2009