Aqparattyq qauipsizdik tehnologiyalyq damudyng qarqyn aluymen kókeykesti mәselege ainaldy. Álemning bir nýktesinde otyryp-aq ekinshi bir jerdegi ahualgha sanany jaulau jolymen yqpal etuge bolady. Ózining últtyq qauipsizdigin oilaytyn kez kelgen el aqparattyq kenistikting jay-kýiine bey-jay qaramasy anyq. Oidy oy qualap, qolgha qalam aluyma bir jaghday týrtki boldy.

Qazaqstannyng ontýstik ónirleri kórshiles Ózbekstannyng aqparattyq yqpalynda otyr. Oghan Maqtaaral, Saryaghash audandarynda Qazaqstan, Habar siyaqty telearnalar ghana tartyp, Ózbekstannyng ongha juyq telearnasy aqparat taratatyny mysal bola alady. Radioda da jaghday osynday. Osy jazda bir sharuamen Saryaghashqa jolym týsti. Shymkent shaharynan 30-40 shaqyrym úzap shyqqannan keyin qazaqsha radio tyndaudan qaldyq. Esesine ózbekshe sayraghan, әn salghan dauystar basymdyq aldy. Saryaghashqa kelgende arnalardyng bәrin ózbek arnalary basyp aldy. Búl bizdegi aqparattyq qauipsizdikting syn kótermeytin túsyn kórsetse kerek. Ónirding halqy da ózbeksheni qazaq tilinen kem bilmeydi.

Aqparattyq qauipsizdik tehnologiyalyq damudyng qarqyn aluymen kókeykesti mәselege ainaldy. Álemning bir nýktesinde otyryp-aq ekinshi bir jerdegi ahualgha sanany jaulau jolymen yqpal etuge bolady. Ózining últtyq qauipsizdigin oilaytyn kez kelgen el aqparattyq kenistikting jay-kýiine bey-jay qaramasy anyq. Oidy oy qualap, qolgha qalam aluyma bir jaghday týrtki boldy.

Qazaqstannyng ontýstik ónirleri kórshiles Ózbekstannyng aqparattyq yqpalynda otyr. Oghan Maqtaaral, Saryaghash audandarynda Qazaqstan, Habar siyaqty telearnalar ghana tartyp, Ózbekstannyng ongha juyq telearnasy aqparat taratatyny mysal bola alady. Radioda da jaghday osynday. Osy jazda bir sharuamen Saryaghashqa jolym týsti. Shymkent shaharynan 30-40 shaqyrym úzap shyqqannan keyin qazaqsha radio tyndaudan qaldyq. Esesine ózbekshe sayraghan, әn salghan dauystar basymdyq aldy. Saryaghashqa kelgende arnalardyng bәrin ózbek arnalary basyp aldy. Búl bizdegi aqparattyq qauipsizdikting syn kótermeytin túsyn kórsetse kerek. Ónirding halqy da ózbeksheni qazaq tilinen kem bilmeydi.

Jaqyn bir dosymnan jetisaylyq bir jas baladan «preziydent kim?» degende «Kәrimov» dep jauap bergenin estigende tóbemnen jay týskendey bolghan. Shynynda da telearna men radiodan tek IY.Kәrimovtyng preziydenttik qyzmetin atqaruy turaly aqparatty estigen jas bala qanday elde otyrghanyn qaydan bilsin?! Búl bizdegi jauapty mekemelerding jedel is-qimylyn qajet etetindey. Atalghan elde otyryp-aq dini, últtyq, sayasy t.b. iydeyalarmen qazaqstandyqtardyng sanasyna neshe týrli aqparat siniruge bolady.

Bizdegi aqparattyq qauipsizdikting kenje qaluyn ghalamtordaghy teris pighyldy sayttardy jabudaghy is-qimylymyzdan da kóruge bolady. Kez kelgen saytty jabu ýshin úzaq prosess (sotqa beru, sarapshylardyng quattaghan pikirin alu, sot sheshimining shyghuy t.b.) qajet etiledi. Búl kezde atalghan iydeyamen talay azamat qarulanyp ýlgeredi. Úzaq prosesten keyin sayt jabylghanymen jana bir sayt ashu qiyn emes (Mәselen, oppozisiyalyq guljan.org sayty ekstremistik dep tanylghannan keyin qúzyrly organdar tarapynan jabylghan bolatyn. Alayda sayt iyesi kóp uaqyt ótpesten guljan.info degen jana sayt ashyp, búrynghy júmysyn qayta jalghastyrdy. Búl saytty jabu ýshin de biraz uaqyt qajet. Kezekti ret sot sheshimi shyqqanymen taghy birin ashyp aludyng jarasy jenil...). Sondyqtan óz qauipsizdigi men damuy ýshin memleket te tehnologiyalyq progresten qalyp qoymauy tiyis.

Kórshiles Reseyde sayt mәselesin retteuding tiyimdi bir mehanizmi bar eken. Arnayy mamandar internet sayttaryna taldau jasaumen ainalysady. Qanday da bir saytta elding zannamalaryna qayshy keletin nemese azamattar arasynda dini, sayasi, últtyq t.b. arazdyq qozdyratyn iydeyalar bolsa sol sәtte sayt әkimshiligine hat jazylady. Hatta atalghan iydeyalardyng últtyq qauipsizdikke qayshy keletin tústary kórsetilip, atalghan maqalany alyp tastauy tiyistigi, әitpese sayttyng memleket territoriyasynda taraluyna tyiym salynatyny habarlanady. Talap oryndalmasa tiyisti sharalar qabyldanady. Saytty sot sheshimimen jabu osyday keyin de jalghasa beredi. Múnday sharalar bizding elge de qajet siyaqty. Osy arqyly kóptegen teris iydeyalardyng jolyn kesuge bolady. Búl sharalar aqparattyq qauipsizdikti týbegeyli qamtamasyz etpese de, jaghdaydyng jaqsaruyna septigin tiygizer edi.

«Abai.kz»