Ótken júmanyn  dýisenbisinde, yaghny aqpannyng 11-i kýni Almaty qalasynyng irgesindegi Kensay ziratyna jinalghan júrt memleket jәne qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbaevtyng basyna baryp qúran oqydy. Artynan marqúmnyng ruhyna arnalyp as berildi. Asqa jinalghan qauym ashyna sóiledi. Asta  sóilegenderding biri jazushy Dulat Isabekov «Qazaqtyng batyry qayda? Batyryn qoldaytyn halqy qayda?» dedi jamaghatqa qarap. Jazushynyng auzynan shyqqan sózdi  búrynghy «Dat»  gazetining jobasy boyynsha jaryq kórip kele jatqan «Obshestvennaya pozisiya» aptalyghy jazyp alghan eken. Jariyalaudy jón kórdik.

Abai.kz

Mynanday qytymyr zamanda Altynbek siyaqty azamattardyng ómirining qysqa boluy «tiyis siyaqty» kórinedi maghan. Olardy úzaq ómir sýrgizip, qasynda ózderine pikirin aitqyzyp qoyatyn biylik joq.

Ótken júmanyn  dýisenbisinde, yaghny aqpannyng 11-i kýni Almaty qalasynyng irgesindegi Kensay ziratyna jinalghan júrt memleket jәne qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbaevtyng basyna baryp qúran oqydy. Artynan marqúmnyng ruhyna arnalyp as berildi. Asqa jinalghan qauym ashyna sóiledi. Asta  sóilegenderding biri jazushy Dulat Isabekov «Qazaqtyng batyry qayda? Batyryn qoldaytyn halqy qayda?» dedi jamaghatqa qarap. Jazushynyng auzynan shyqqan sózdi  búrynghy «Dat»  gazetining jobasy boyynsha jaryq kórip kele jatqan «Obshestvennaya pozisiya» aptalyghy jazyp alghan eken. Jariyalaudy jón kórdik.

Abai.kz

Mynanday qytymyr zamanda Altynbek siyaqty azamattardyng ómirining qysqa boluy «tiyis siyaqty» kórinedi maghan. Olardy úzaq ómir sýrgizip, qasynda ózderine pikirin aitqyzyp qoyatyn biylik joq.

Biraq shyndyqtyng beti ashylady deymiz ghoy, keyde men osyghan kýdikpen qaraymyn. Shyndyqtyng beti ashylmay kete berui mýmkin, qanshama tarihty bilemiz, erteng tarih óz ornyna qoyady degen, eshqaysysy da oryndalghan joq. Endi bir 40 - 50 jyl ótken son, shyndyq aitylghan kýnning ózinde, ol shyndyq - versiya bolyp qalayyn dep túr. Der kezinde ashylmaghannan keyin, «ash» dep, tapjylmay túryp alyp, talap qoyatyn halqymyz da momyn. Dәl osynday momyn halqy bar bizding biylikting de joly boldy. Múnday momyn halyqpen kez kelgen eksperiymentti jasaugha bolady. Bir adamdy ózin-ózi ýsh ret emes, on ret atty degenge kóne beretin bizding halyqtay halyq jer betinde joq. Ne aitsa de «qúp» deydi. Sonyng bәrin men keshegi ótken 1932 jylghy asharshylyqtan kóremin. 1932-1937 jylghy nәubet, soghys jyldaryndaghy qiyndyqty kórgen úrpaq әli aramyzda bar: «Qúdaygha tәuba, osy kýnimizge zar bolyp qalmayyq, әiteuir qarnymyz toq qoy!..» degen tym qanaghatshyldyq bar.

Álemde qanday oqighalar bolyp jatqanyn kórip otyrmyz: keshe preziydent Ispaniyagha baryp keldi. Ekonomikasy damyghan osy el kishkentay budjetke baylanysty kóshege shygha salady. Tipti Indiyanyng ózi bir qyzdyng zorlanyp, qaytys bolghany ýshin, milliardtaghan halyq kóshege shyqty. Marqúm Ánuar Álimjanov aghamyz aitushy edi: «Ýndilerding sany qytaydan asyp ketti, biraq qansha ekenin ózderi de bilmeydi», - dep. Ýndiler siyaqty eng momyn halyqtyng ózi bir qyzdyng ar-namysyn qorghap, kóshege shyghady. Biz qyrylyp jatsa da, eshtene jasamaymyz, halqymyzdyng sanynyng azdyghy ma, basynyng birikpeytini me? Men kóshege shyghugha shaqyryp jatqan joqpyn. Biraq últ ózining namysyn qorghay almay, azamatynyng namysyn qorghay almay jatsa, onday elden búdan keyin úly túlghalardyn, últynyng namysyn oilaytyn azamattardyng shyghu-shyqpauy ekitalay dep oilaymyn. Óitkeni sonynan eretin halqy mynau: «iyә-iyә» dep, tyndap qana kete beredi. As ýide otyryp alyp, bireuding istegenin jaqsy kóredi: «Oy, pәlenshe osylay da, osylay dep sóilegen edi, ústap әketipti», - dep, as ýide tyndaghandy jaqsy kóretin halqymyz bar. Azghantay ghana halyq ózi. Al endi sonday az halyqtan az ghana tughan qadau-qadau azamattardyng ózi qor bolyp, ústaghannyng qolynda, tistegenning auzynda jem bolyp ketti.

Sonday bizding arymyzgha tiyetin nәrselerge keyde mәn bere bermeymiz. Keyde osy men kýdiktenemin: ata-babamyz batyr boldy degenge. Qayda ol batyrlyq?! Sol batyrlardyng eshkimge kónbeytin shataq minezi qaluy kerek edi, tym bolmasa kórshi qyrghyzdar siyaqty. Sol batyrlardy oidan shygharghan joqpyz ba dep kýdiktenip qalamyn... Qúday keshirsin!

Al endi Altynbek sheyit ketti, últynyng qamyn oilap ketti. Osynday azamattar tua bersin! Solardy qoldaytyn azamattar kóbeysin! Artymyzdaghy eli ýshin, jeri ýshin, últy ýshin degen azamattardyng jolyn ongharsyn!

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 05 (181) ot 14 fevralya 2013 g.