Preziydenttik basqaru týzimi ózining artyqshylyghyn da,  kemshiligin de dәleldey bastady. Men sonyng qaysibirine toqtalyp kóreyin:  keybir elderde preziydent túraqty bolady, eshkim biylikke talasa almaydy. Sol ýshin basqa biylik qúmarlar tek ghana jaghampazdyq jolmen preziydentke únay qalsa boldy ósedi. Al ósken song sol oryndy saqtap túru ýshin ólip-talyp preziydentke jaqsy attanu kerek. Preziydent neni únatsa sony týsinip oryndau kerek, tipti ol namysy taptalsada da qyzmette qalt-qúlt etip jýre berui kerek. Preziydentte biylik sheksiz. Zanda sol ýshin júmys jasaydy, al sol preziydent ýshin júmys jasaytyn zandy anau jaghympazdar ózderi jasap úsynyp,  preziydentting ózine qol qoydyrady. Preziydentten basqa joghary qyzymetterding basshylaryn preziydent tike nemese úsynuymen taghayyndaytyndyqtan preziydentten tómengilerding tiriligi tek jaghymsu, jaghympazdanu bolyp qalady.   Bizde de mysaly,  biylik jýiesi toptasa otyryp preziydentke jaghu ýshin josparly týrde júmys jasap, sol tirilikterin bizneske ainaldyruda.

Preziydenttik basqaru týzimi ózining artyqshylyghyn da,  kemshiligin de dәleldey bastady. Men sonyng qaysibirine toqtalyp kóreyin:  keybir elderde preziydent túraqty bolady, eshkim biylikke talasa almaydy. Sol ýshin basqa biylik qúmarlar tek ghana jaghampazdyq jolmen preziydentke únay qalsa boldy ósedi. Al ósken song sol oryndy saqtap túru ýshin ólip-talyp preziydentke jaqsy attanu kerek. Preziydent neni únatsa sony týsinip oryndau kerek, tipti ol namysy taptalsada da qyzmette qalt-qúlt etip jýre berui kerek. Preziydentte biylik sheksiz. Zanda sol ýshin júmys jasaydy, al sol preziydent ýshin júmys jasaytyn zandy anau jaghympazdar ózderi jasap úsynyp,  preziydentting ózine qol qoydyrady. Preziydentten basqa joghary qyzymetterding basshylaryn preziydent tike nemese úsynuymen taghayyndaytyndyqtan preziydentten tómengilerding tiriligi tek jaghymsu, jaghympazdanu bolyp qalady.   Bizde de mysaly,  biylik jýiesi toptasa otyryp preziydentke jaghu ýshin josparly týrde júmys jasap, sol tirilikterin bizneske ainaldyruda.

Key kezderde qanshama myqty mamandardy preziydentke kezdestirmeuding jolyn jasap jatqanyn da bayqaysyn. Bәz bireulerding qylmysyn ashyp tastau nemese ashqyzbau ýshin preziydentke kezdesuding jolyn bógeydi. Taghdyryn tәlkekke salady.  Osynyng bәri jekelegen  toptardyng mýddesin eseleu ýshin jasaluda. Búl óte qauipti qúbylys, óitkeni bir ghana top ómir boyy preziydentke yqpal etip otyratyn kýshke ainaluy mýmkin. Tipti  әrtýrli tәsildermen  jolyn kesip otyruy da yqtimal. Búl tura Músa payghambar zamanyndaghy Lút qauymyn eske týsiredi. Perghauyn manayyndaghy jandayshaptar men jaghympazdar Perghauyndy maqtap, jaghampazdanyp aqyry pendeshilik pen kýpirshilikke boy úrghan Perghauyn nәpsisin  tyya almaghany sonday, ózin Qúday sezine bastaydi. Tipti jaghampazdar Perghauyngha «Sen - Q údaysyn» -deydi. Sóitip Qúdayyn úmytqan Perghauyn endi ózin Qúday sanamaytyndardy ayausyz jazalaydy. Osynday bir jaza joryghynda Músa payghambar niyettesterimen birge Allanyng qúdyretimen tenizdi qaq jaryp qashqanda, Perghauyngha Allanyng qarghysy tiyip,  sudyng astyna kelip sәjde jasap jyghylghan kezde  Perghauynnyng auzyna qúm qúiylyp, tasqa ainalady.  Sonda asa meyrimdi, keshirimdi Alla perishtelerinen: «Ol(Perghauyn) kәlima aitpaqshy edi, nege auzyna qúm qúyasyndar?» - dep súraghanda, perishteler: «Ol kәlima aitugha layyqsyz» - dep jauap bergen.  Mine sol Lút qauymynyng tiriligin jasap jatqan jaghympazdar bizding elde de jetedi.

Teginde maqtau men jaghympazdyqty kóterip jýru de onay emes shyghar. Búl turaly Ayaz biydin: «Ayaz, әlindi bil, qúmyrysqa jolyndy bil» -degen sózi bar. Ayaz bi  ózining qiynshylyq kezde kiygen ayaq kiyimin esikting mandayshasyna ilip qoyyp, soghan qarap tәubesine keletin bolghan.  «Maqtau jamandy úshyrady, jaqsyny pisiredi» degen - osy.

Halyqtyng da  baghyn baylap jýrmiz

Osynshama jaghympazdar men biylik qúmar toptardyng ortasynda jýrgen Qazaq preziydenti shynymen maqtaugha túrarlyq túlgha. Aghylshyndardy tandantyp, orystardy ornyna qoyyp, týrkilerdi tik túrghyzghan diplomatiyalyq sayasatyn  Evropa júrnalisteri  sayasy taktika retinde sanap, «Núrsúltan Nazarbaev - jana zamannyng jýgin aqyl-aylasymen kótergen ekinshi Shynghys han» - dep baghalapty. Búl maqalany myna siltemeden oqy alasyzdar: http://alekboyd.blogspot.fr/2012/09/kazakhstan-nazarbayev-genghis-khan.html

Preziydentting arqa tiregi - tepkini myqty halqy. Eger halqy tepkinsiz, beyshara bolsa, preziydenti jetim shalmen birdey. Preziydenttin  jalghyzdyghy, qasyndaghy biraz adamdardyng nasharlyghy, jigersizdigi men dogymagha qúmarlyghy, qu qúlqynnan aspaghan imansyzdardyn  újdansyzdyghy, jaghympazdardyng namyssyzdyghy, masondargha malay bolghandardyn  satqyndyghy   halyqtyng da  baghyn baylap túr.

Qazaq ýshin búl mәselelerdi qalay sheshken jón?

Qazaqstan ýshin preziydenttik biylik - sheksiz biylik. Ony tosu kerek.  Onyng joly bireu ghana, ol: prlamenttik basqaru týzimine kóshu jәne qaruly kýshterding bas qolbasshylyq qúzyretin jeke saqtap qalu. Oghan halyqtyng sayasy belesindiligin qosynyz. Sonda  biylik tórttaghandybolyp shyghady jәne preziydent pen parlament,ýkimet jәne qaruly kýshter ózara qúqyq bólisedi. Halyqpen sanaspaugha amaldary qalmaydy.Al zandy túraqtandyru kerek. Búnday týzim qazir Germaniya, Týrkiya, Qyrghyzstanda jýzege asqan.  Japoniya men Qytay biyligi de osy negizde.   Múnday jýide qabiletti  adamdardyng biylike jetuge mýmkindigi de, orayyda ósedi.  Mine búl  halyq aldynda bedel men dauys jinau ýshin biylikke úmtylatyn toptardyng arasynda ashyq bәseke tudyrady, әriyne ol bәsekeden halyq útpasa, útylmaydy.

2013 jyldan bastap auyl jәne  audan әkimderin jergilikti  halyq ózderi saylaytyn bolyp jatyr.  Osy jerde bir aita keterligi, auyl әkimine tandaudy audandyq  maslihat deputattarynyng jasaytyndyqtary. Al, atalghan tandau  halyqtyng qúqyn shekteu ekenin bilgen jón. Búl halyqtyng basylghan mysyn onanan arman taptap, tonalghan jauapkershilik sezimin onanan arman eze týsedi. Preziydent Núrsúltan Ábishúly bolashaqta osy parlamenttik basqaru týzimin iske asyryp, túraqtandyryp kete alsa, naghyz halyq  danasy retinde ATATÝRIK syndy el jýreginde qalar edi. Sol mýmkindikti Núr aghamyz paydalana ma, paydalanbay ma ol  óz qolynda. Ózining sayasy erik-jigerining sheginde.  Meninshe, Elbasymyzdyng sayasy reformalar mәselesinde batyl qadamdar jasaytyn kýnderi  alys emes.
Úrpaghynyng úly bolashaghy ýshin kýresu - әr azamattyng úly múraty!
Abai.kz