Janbolat Mamay búl kýnderi el júrttyng kóz aldynda jas bolsa da sayasy kýres jolyn erte bastap, qogham belsendisinen sayasatkerlik  satygha kóterilgen adam. «Demokratiyalyq partiyany qúru» bastamashyl tobynyng jetekshisi. Biylghy «Qandy qantar» oqighasynan keyin ústaldy, qamaldy. Toghyz aigha juyq týrmede jatty. Biyl 2 qarasha kýni ýiqamaqqa auystyryldy. Ile-shala Almaty qalasy Bostandyq audandyq sotynda Janbolat Mamaydyng soty bastaldy. Segiz ret sot bolyp, osy jeltoqsannyng 5-ine sot belgisiz uaqytqa keyinge qaldyryldy.

Men Almaty qalasynyng qarapayym túrghynymyn. Janbolat Mamaydy әleumettik jeliden baqylap kelgenim bolmasa, osy retki sotynan búryn jýzdesip kórmeppin. Meni «Qandy qantar oqighasy» qatty oyatty. Búryndary jemqorlyqty, әdiletsizdikti bilsek te onyng qay dengeyde, nening basty sebep bolghanyn tolyq týsine almaghan edik. Jerimiz qansha baylyqqa toly bolsa da, jarymay otyrghanymyz baylyghymyz  bar-joghy 162 adam jaghynan tonalypty. Sybaylasqan top el biylepti. Qazaqstan qoghamyn әdiletsizdik jaylapty. Mine, búl qazir ashyqqa shyqqan shyndyq.

Q.Toqaev Ádiletti Qazaqstan qúru bastamasyn kóterdi. Kýni keshe Ádiletti Qazaqstan qúrudy saylaualdy baghdarlamasynyng túghyry etti. Preziydenttik inaugurasiyasynda: «Baylyq ne kerek, adaldan jimasan, biylik ne kerek, әdildik qúrmasan», - degen sóz bar, qazaqta. Búl mening búljytpay ústanatyn ómirlik qaghidatym», - dep ant berdi halyqqa.

Ádiletti el qúruda eng aldymen sot әdiletti bolu kerek. Elde әdiletti sot  bolmay, әdiletti memleket qúru turaly sóz aitudyng ózi úyat. Búl qarapayym adamghada týsinikti әlippelik bilim. Men Janbolattyng sotynan preziydent Q.Toqaev ant etken әdiletti kóreyin dep bardym.

Janbolatqa ýsh aiyp taghylghan. Janbolat 2021-shi jyly 18-shi qyrkýiek kýngi mitingde mitingige shyqqandardyng ayaq-qolyn qayyryp, ýlken-kishi, er-әiel demey kýshpen avtozaqqa qoysha tieytin  polisiyalardy «qarabetsinder» degen. Búghan Alatau audany poliyseyi: «Meni qaralady, ar-újdanymdy  jaralady», - dep aryz beripti. Osy sotta talapker boldy. Bir qyzyghy búl  aiyptau bolghan oqighadan keyin jylgha juyq uaqyt tolghanda qozghalyp, sotqa  jetip jatyr. Sonda osy qaralau sózi  atalmysh  poliyseyge estigen kezde  әser  etpey, sotqa beruge mýmkindigi bolmay, ailar aunaghanda әser etip, әrekettengen be? Aqylgha simaydy. Biz tang qaldyq. Búl aiyptau dәleldenbedi.

Ekinshi aiyp: Nesie keshiriletin boldy dep Janbolat elge ótirik aqparat taratty, eldi dúrliktirdi degen jәit. Janbolat jaqtas jinap, sayasy kýreste jýrgen azamat. Halyqty aldaudyng qanshalyqty el senimin ketiretinin ol óte jaqsy biledi. Bizde senbedik. Sotta búl aiyp dәleldenbedi.

Ýshinshi aiyp: Qantar oqighasyna qatysqan (úiymdastyrushy degen aiyp taghylghan, keyin  dәleldenbegen song qysqartylypty), tәrtip búzghan degen aiyp. Bizde sol «qandy qantar» oqighasyn  әleumettik jeli arqyly baqylap otyrdyq. Janbolat shamasynyng jetisinshe eldi tәrtipke shaqyrdy. Ózi arandatushylardan tayaq jep, jaralandy. Búl aiyp ta dәlendenbedi.

Taghylghan aiyptar dәleldenbegen song on ekinshi aidyng besinshi kýngi sotta sudiya Janbolattyng is-әreketine sayasy saraptama jasau turaly prokurordyng úsynysyna qosylyp qarar qabyldady. Janbolattyng isi sayasy saraptama jasaugha sayasattanushylargha jiberiletin boldy. Búl saraptama qashan jasalady? Belgisiz. Janbolattyng soty osylay belgisiz uaqytqa sozyldy. Qazaqstanda aiyptalushylargha sayasy saraptama jasau degenning qanday zandyq negizi bar ekenin sottaghy prokurorlar men sudiyalar aita almady. Janbolattyng advokaty sayasy saraptamanyng zansyzdyghyn sotta dәleldedi. Ony tyndaghan adam bolmady.

Biz Qazaqstan zanynda adamdar sayasy kózgharastary ýshin aiyptalmaydy degen norma bar ekenin ýnemi estiymiz, bilemiz. Sondyqtan da elimizde sayasy tútqyn boludyng zandyq negizi joq dep aitylady. Elde sayasy tútqyn joq dep biylik ýnemi aitady. Sonda sottalushygha sayasy saraptama taghayyndau degendi qalay týsinuge bolady. Zansyzdyq dep týsinbegennen basqa ne aitugha bolady. Bilmedik.

Men búl sot prosessine qalmay qatystym. Dәl qazirge deyin әdiletti sottyng belgisin kóre almadym. Búlay aituyma jәne de sot barysynda kórgenderim men týigenderim sebep boldy. Sot biz oilaghanday ashyq bolmady. Sottar sot zalynda boldy. Biz siyaqtylar basqa bólmede beyne ekrannan kórdik. Sot eki ret bastalmay jatyp aqyrlasty. Sudyanyng kenesu bólmesinen shyqpauy. Kuәgerding kele almauvy degen syltaular. Biz tang qaldyq. Búl sotqa degen sotshylardyng qúrmetsizdigi. Sotqa qúrmetsizdik zangha qúrmetsizdik. Sot qyzymetkerleri búlay bolghanda qúqyqtyq memleket qúramyz. Qúqyqtyq mәdeniyet qalyptastyramyz dep ýmittenuding ózi qiyn endi.

Janbolattyng búl soty býkil halyqtyn, halqaralyq úiymnyng baqylauynda. Amerika elshiliginen de adamdar keldi. Sondyqtan Ádiletti Qazaqstannyng soty ózining әdiletti ekendigin kórsetkisi kelse, sot keng zalda tyndaushylardyng aldynda ashyluy kerek edi. Sotty memlekettik BAQ baqylap, halyqqa ashyq taratuy kerek edi. Teledidarymyzdaghy «últtyq  arna» men «habar» arnalaryndaghy sayasy tok shouda Janbolat Mamay sotynyng әdiletti qogham qalyptastyruda manyzy bar ma, joq pa dep úqsamaghan túrghyda talqylanuy kerek edi. Qogham jaghynan Qazaqstan soty biylikting mantiya kiygen notariusy degen aiyptaudy joqqa shygharu ýshin joghardaghyday tirlikti jasau kerek edi. Búl jaghdaylardyng bireui de jasalmady.

Sot qazir Janbolattan sottaytyn ilik taba almady. Men búl sottan qazirge deyin әdilettilikti kóre almadym. Men tolyq týsindim, bizding sot jýiesi әli de biylikke qarsy sóz aitqan adamdardy ebin tauyp sottaugha dayar eken. Mýmkin búl kóne Qazaqstanda qalyptasqan eski oilau formasynan әli aryla almaghandyqtyng sebebinen bolar. Sot biylikke emes, zangha qyzmet etui kerek. Janbolatqa songhy sot ýkimi shyqqangha deyin myna sotta әdildik bar dep aita almaymyn. Janbolattyng jazyqsyz ekendigine kózimiz jete týsti. Ádiletti Qazaqstannyng әdilettiligi Janbolattyng sotynda  talqygha týsti. Biz Janbolat sottalsa Qazaqstan sotynda әdildik joq dep ashyq aitamyz. Sot әdil bolmasa, biylikte Ádiletti Qazaqstan qúramyz degen niyette joq dep qaraymyz.

Nauryzbay Túnghatarúly

Abai.kz