Júma, 29 Nauryz 2024
Resey agressiyasy 9494 0 pikir 17 Qantar, 2023 saghat 14:43

Resey batys Qazaqstandy basyp ala ma?

Eurasiareview sayty "Reseyding Batys Qazaqstangha agressiya jasauy mýmkin be" degen taqyryp ayasynda maqala jariyalady. Maqalanyng qysqasha núsqasyn nazarlarynyzgha úsynamyz.

Jaqynda ghana belgili ukrain jurnaliysi Dmitriy Gordon Resey Federasiyasy men Qazaqstan arasynda soghys bola ma degen súraqqa jauap berip, dau boldy. Ol eger Resey Ukrainany jaulap alsa, Qazaqstangha basyp kirui mýmkin ekenin aitqan bolatyn. "Resey Qazaqstanmen soghysyp qana qoymay, ony tez arada jenip, bodan eter edi. Alayda endi Reseyding oghan kýshi jetpeydi, sebebi biz olardy әbden silekpesin shygharyp, qaljyrattyq", - dedi ol.

Gordonnyng búl pikiri Qazaqstan halqyn qos pikir alanyna bóldi. Bir tarap ony qoldasa, ekinshi tarap "Qazaqstan onay shaghylar janghaq emes" deumen boldy.

Gordon Putinning armany Kenes Odaghyn qalpyna keltiru ekendigin de aitqan bolatyn. Ol "búrynghy kenestik elderdi jinau mýmkin bolmasa, Putin Ukraina, Belarusi, Resey jәne Qazaqstandy qosyp alugha niyetti" dedi. Ukraina әskeri búl jospardyng tas-talqanyn shygharghanyn da aitty.

Songhy kezderi BAQ betterinde "Resey Qazaqstangha shabuyl jasau ýshin Oral men Resey shekarasy manynda 200 myng adamdyq topty dayyndap jatyr, sondyqtan reseylikterding Qazaqstanda rusofobiya bar dep synay bastaghany tanqalarlyq emes" degen aqparat tarady. Búdan shyghatyn bir ghana qorytyndy boluy mýmkin, Resey soltýstik Qazaqstandy basyp aludy oilaydy, óitkeni ol aimaqta orys tildiler kóp. Alayda "búl dәl qazir Mәskeuge kerek pe jәne Kremliding jaqyn qashyqtyqtaghy josparyna kire me" degen de súraq bar.

Soltýstik Qazaqstan óz aldyna Reseydi qyzyqtyrmaghany jәne әli de qyzyqtyrmauy mýmkin. Búl aimaqty Ukrainanyng ónerkәsiptik ekonomikasynyng jýregi bolghan Donbaspen de, Reseyding Qara teniz floty ornalasqan Qyrym týbegimen de salystyrugha bolmaydy. Mәskeu búl ónirdi basyp alghan kýnning ózinde, Resey Federasiyasy azayyp, qartayyp bara jatqan etnikalyq orys halqy bar depressiyagha úshyraghan jәne donorlyqqa tәueldi taghy bir aimaqty ózine masyl etip alady. Qazaqstandaghy ólkelerding 18 payyzy ghana donor bolyp tabylady. Búl Atyrau men Manghystau oblystary, Astana men Almaty qalalary. Qalghan 82 payyz aimaq respublikalyq budjetten beriletin kómekke múqtaj. Búlardyng ishine soltýstik Qazaqstannyng barlyq tórt oblysy da kirip túr.

Taghy bir eskeretin jayt bar. Reseyding soltýstik Qazaqstandy nemese onyng kez kelgen bóligin anneksiyalauyn islam әlemi qazaq jerine ashyq týrde basyp kiru, yaghny óz músylman bauyrlaryna jasalghan agressiya retinde qarastyruy mýmkin.Sebebi qazaqstandyqtardyng basym bóligi Islam dinin ústanatyndar.

Qazaqstandaghy orystar oqighanyng múnday sipatta boluynan qorqyp, onyng aldyn alu ýshin bәrin jasaugha dayyn siyaqty. Ukrainada soghys bastalghangha deyin az uaqyt búryn Ukraina.ru sayty Andrey Grozinning "Ukraina Qazaqstan emes, sondyqtan Resey ol ýshin (Qazaqstan Respublikasy) ýshin aqyryna deyin kýresedi" degen maqalasyn jazghan edi.

Ol Reseyding Qazaqstandy yqpalynan joghaltyp aludan qorqatynyn jazdy. Sebebi Resey ýshin Qazaqstan óte manyzdy. Búl onyng territoriyaldyq tútastyghy men Ortalyq Aziyanyng ózge elderine shyghu mýmkindigi, Qytay yqpalyna qarsy túru jәne Aziyagha bastar joly sanalady deydi mamandar.

Maqalada avtor bylay dep topshylaydy. Qazaqstan biyligine antiyreseylik kózqarastaghy túlghalardyng kelui Mәskeudi alandatady. Eger tendensiya jalghasatyn bolsa, Resey Qazaqstangha әskery kontingent kirgizui mýmkin. Ol Ortalyq Aziyany baqylauda ústau, tasymal joldaryn baqylau ýshin solay etedi. Ortalyq Aziyanyng ózge tórt eline shyghatyn eng qysqa jol Qazaqstannyng batysy arqyly jatyr. Búl aimaqta sonymen birge ekonomika ýshin óte manyzdy kenishter, múnay qory men gaz oshaqtary ornalasqan. Chevron, Eni, BG Group, Royal Dutch Shell, TotalEnergies syndy kompaniyalar qyzmet etude.

2001 jyly Batys kýshteri Aughanstangha kirgende Le Monde gazeti 27 qyrkýiekte maqala jazyp, bylay dedi: "Ortalyq Aziyadaghy bes eldi alyp qarasaq, úzaqmerzimdi kórsetkishte Týrkimenstan men múnayy mol Batys Qazaqstan ghana qyzyghushylyq tudyruy mýmkin. Sol sebepti NATO Aughanstannan ketken sәtte osy eki elde ekonomikalyq jobalar jasauy mýmkin, alayda ózge elder ýshin ekonomikalyq túrghydan kýresip, kýsh saludyng negizi joq".

Songhy uaqytqa deyin Mәskeu batysqa gaz ben múnayyn satyp kelgendikten, Qazaqstan múnayy men gazy ýshin qatty talasa qoymady. Alayda ol naryqty Qytay men Europa aqyryndap iyemdenip jatqan bolatyn. Qazaqstan bolsa KTK múnay qúbyry men Atyrau-Samara qúbyry arqyly múnay satuyn jalghastyruda. Al búl sәtte Resey múnayy men gazynan batys bas tartyp jatyr.

Kremli Qazaqstannyng Transkaspiy baghytyn damytudy jalghastyru turaly sheshim qabyldaghanyn, Týrkimenstandy Týrkiya men Ázirbayjannyng birte-birte osynday sheshimge iytermelep jatqanyn da nazardan tys qaldyra almaydy. Osy jaghdaydy eskere otyryp, Mәskeu Batys Qazaqstandy óz yqpalyna alugha niyetti degen de boljamdar aitugha bolady.

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2277
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3594