Bismillәhiyr-Rahmaniyr-Rahiym

Biz syrtqy formamyzben әldeqashan Ghalamdanyp bolghan elmiz. Bizde salt deytin salt qalghan joq. Kiyim kiyisimiz әlem ýlgisinde. Otyryqtasuymyz әlem ýlgisinde. Kóshu-qonu, kiyiz ýy mәdeniyeti bizde tek kórsetu ýlgisine ainalghan. Nemese tútynudan qalghan. Qyz quu joq. Jinalyp alyp ertek aitu tipti de joq. Azdaghan, keybir salttarymyzdyn  tek attary ghana tilimizde saqtalyp túr. Biraq, tilimizding haly mýshkil. Tym mýshkil.

Al, qazirgi ortagha qoyylyp, sanagha úsynylghan Ghalamdanudyng týpki maqsaty belgili. Ol - tútas ghalam halqyn bir dinge (múnda din mәselesi auyzgha alynbaydy. Biraq, onyng Ghalamdanudaghy ornynyng mәni aqyl jetpes is emes), bir tilge, salttyq jaqtan bir ýlgige (kiyim, toy, is jýrgizu) keltiru ekeni týsinikti. Búl maqsatqa boysynbay otyrghan ghalamsharda ýlken eki El bar. Nemese ýlken eki tektes nәsilder bar. Olar - arabtar. Farsylar. Nemese úly Islam әlemi. Qazirgi Islam әlemine jasalyp jatqan kóp shabuyldardyng maqsaty da osy arabtar men farsylardy basqamyz sәikese bastaghan «jana mәdeniyetke» tize býktiru.

Bismillәhiyr-Rahmaniyr-Rahiym

Biz syrtqy formamyzben әldeqashan Ghalamdanyp bolghan elmiz. Bizde salt deytin salt qalghan joq. Kiyim kiyisimiz әlem ýlgisinde. Otyryqtasuymyz әlem ýlgisinde. Kóshu-qonu, kiyiz ýy mәdeniyeti bizde tek kórsetu ýlgisine ainalghan. Nemese tútynudan qalghan. Qyz quu joq. Jinalyp alyp ertek aitu tipti de joq. Azdaghan, keybir salttarymyzdyn  tek attary ghana tilimizde saqtalyp túr. Biraq, tilimizding haly mýshkil. Tym mýshkil.

Al, qazirgi ortagha qoyylyp, sanagha úsynylghan Ghalamdanudyng týpki maqsaty belgili. Ol - tútas ghalam halqyn bir dinge (múnda din mәselesi auyzgha alynbaydy. Biraq, onyng Ghalamdanudaghy ornynyng mәni aqyl jetpes is emes), bir tilge, salttyq jaqtan bir ýlgige (kiyim, toy, is jýrgizu) keltiru ekeni týsinikti. Búl maqsatqa boysynbay otyrghan ghalamsharda ýlken eki El bar. Nemese ýlken eki tektes nәsilder bar. Olar - arabtar. Farsylar. Nemese úly Islam әlemi. Qazirgi Islam әlemine jasalyp jatqan kóp shabuyldardyng maqsaty da osy arabtar men farsylardy basqamyz sәikese bastaghan «jana mәdeniyetke» tize býktiru.

Al, olardy salttarynda berik saqtap otyrghan nәrsege keler bolsaq, ol - din. Din bolghanda da úly Islam dini. Negizinde bizde Islam dinindemiz. Biraq, bizding búl úly dindi tútynuymyz dәl araptar men farsylarday kemeldi emes. Sol sebepti de biz salttyq jaqtan jat pighyldargha erterek berildik. Nemese jenildik (bizding qayta túruymyz mýmkin, eger dinimizdi qaytadan berik ústansaq).

IYdeya degen - aua. Nemese iydeya aua siyaqty zat. Onda shekara bolmaydy. Taghy kelip, iydeya - jýrekpen júmys jasaytyn ruhany zat. Demek, Ghalamdanu degen de - iydeya. Sondaqtan, jýrek iydeyasyz bolsa, bos bolsa, ol bos oryngha әlgi Ghalamdanu siyaqty iydeyalar tez-aq ornygha qalady. Ol (Ghalamdanu iydeyasy) onda (jýrekte) tek túrmaydy. Órkenin jayady.

Taghy bir qyrynan adam balasy ekibastan Ghalamdanuly. Sebebi, bәri bir mekende - Jer sharynda jasaydy. Ári kýlli adam balasy bir ghana Adam ata ghalayhis salamnyng úrpaqtary... Onyng dәleli bolsa Qúranda. Oqynyz: «Allah senderdi bir adamnan (Adam atadan) jaratty» (6s - 98a).

Al, bizding qazirgi Ghalamdanu ýrdisinen, nemese búl auqymnan últymyzdy saqtap túru (qalu emes) mәselesine keler bolsaq, mening óz kózqarasym bylay. Jalpy últtyng syrtqy ýsh, ishki ýsh qorghany bolady. Syrtqy ýsh qorghany - memleket, memleket zandary jәne memlekettik sayasat. Al, ishki ýsh qorghany - din, mәdeniyet (salt-dәstýrdy qamtyghan) jәne til.

Múndaghy Ghalamdanu mәselesine dәl bizding Eldey sheksiz demokratiyaly (Últtyq mýddesiz demokratiya bolmauy kerek. Bizdegisi últsyzdanghan, nemese solay qaray bet búrghan demokratiya) elde әlgi syrtqy ýsh qorghan sózsiz dәrmensizdik tanytady. Ghalamdanugha ýndesu, ýilesu ýshin de solay. Sharasyz. Búny endi, «Qoldan jasap otyrghan sharasyzdyq» dep atasaq ta bolady.      Múnda - Ghalamdanuda memleket shartty úghym. Óitkeni, Ghalamdanu degenning - iydeya ekenin aitqanbyz. Ghalamdanu bir týrli iydeya bolghandyqtan da, onyng tosqauyly shekara emes. Nemese ol - Ghalamdanu iydeyasy kez-kelgen shekarany kerek etpesten, kez-kelgen Elge basa-kóktep ene beredi degen sóz. Sondyqtan, oghan últtyng ishki ruhany kýshi, ruhany qorghany ghana tótep bermek.

Demek, iydeya adam balasynyng ishki - jýrek әleminde óz qyzmetin atqaratyn keremet. Sondyqtan, últtyng biz aitqan ishki ýsh qorghany búl mәselede óz kýshin, óz mýmkindigin, óz pәrmenin tolyq ortagha shyghara almaq. Atqara almaq.

Múnda taghy da din óz erekshe rólin oinauy tiyis. Nemese oinaydy. Bizding Islam dinimiz negizi óte kýshti, Ilahy din. Onyng negizi, jaratushysy Allah. Sýiener aqiqaty Allahtyng sózi - Qúran. Islam dini tipti, bizding ghana emes, kýlli adamzatynyng dini. Biz mine osy Ilahy dinimizdi ruhaniyatymyzda jәne qoghamymyzda kýsheytsek, damytsaq, onyng sharighatyn berik ústansaq, Ghalamdanu qansha súrapyl iydeya bolghanyna qaramastan ol bizdi esh qylghy almaydy. Qayta biz basqalardy óz - Islam dinimizge endire alamyz. Allah búiyrtsa!

Eger biz osy Ghalamdanu ýrdisine oray, basqalardy dinimizge tarta alsaq, onda Ghalamdanudyng adamzatyna qayyry tiygen bolmaq. Óitkeni, úly Islam  dini eshkimning de, esh nәrsesine de qianaty joq din. Maqsaty - tek, adamdardyng senimin (iman) bireulestiru. Izgilikke shaqyru. Ol, sondyqtan da ghalamdyghy birden-bir beybetshilik dini.

Shyn mәnine kelgende Allah Taghala adam balasyn bir Ózine iman keltiruge, senuge jaratqan. Nemese osy úly Islam dini ýstine jaratqan. Búl jayly qasiyetti Qúranda: «Allahtyng aldyndaghy әtuerli din - Islam dini» (3s - 19a). «Ey, mýminder! Islamgha tolyq kirinder» (2s - 208a). «Kimde-kim Islamnan ózge dindi kóksese, onyki qabyldanbaydy» (3s - 85a). «Býgin dinderindi kemeldendirdim. Senderge arnalghan nyghmetimdi tamamdadym. Senderding dinderinning Islam dini boluyn qaladym» (5s - 3a). «Betindi auytqymay haq dinge (Islamgha) búr. Allah Adam balasyn osy din ýstine jaratqan» (30s - 30a) delingen.

Al, tildi memleket sayasaty men zandary qorghauy kerek. Óitkeni, bizding últtyghymyzdy aiqyndaytyn barlyq mәdeniyetimiz tilimizde ghana saqtauly. Búl is jýzinde tilimiz ben mәdeniyetimizding ózegi bir degen mәndi de bildiredi. Ári til Allah Ózi bergen nyghymet. Bizshe aitqanda qúndylyq. Ony joghaltu Ilahy qarghysqa úshyraghanmen birdey!

Demek, biz Ghalamdanugha mәdeniyetimizdi dinimizge, dinimiz ben mәdeniyetimizdi tilimizge meylinshe ýndestiru, sәikestiru arqyly әri búl ýsheuin bir-birine baylau arqyly, bir-birinen aiyrylmastay bir týlghalau arqyly, nemese búl ýsheuin últymyzdyng shyn mәnindegi ishki ruhany túlghasy etu arqyly ensek qana esh qatelespek emespiz. Ári jenilmek te emespiz. Áne sonda ghana biz, úly Islam dinin tútynghan, mәdeniyeti men tili aishyqty, nemese ol ýsheuinen birlik tapqan ishki ruhany mýmkindigi asa kýshti qazaq últy retinde, qiyametke deyin, ghalamsharda jasap qalmaqpyz. Inshallah!

Múnda demek, qalay desek te din, Islam dini, bizding Ghalamdanuda joghalyp, jútylyp ketpeuimizding kepili bolmaq! Biz tek, Islam dinine sýienu arqyly ghana, búl «kelgilikten» aman qalmaqpyz. Óitkeni, Islam dinine sýienu - Úly Allahqa sýienu degen sóz. Solay!

Abai.kz