ءبيسميللاھير-راحمانير-راحيم

ءبىز سىرتقى فورمامىزبەن الدەقاشان عالامدانىپ بولعان ەلمىز. بىزدە سالت دەيتىن سالت قالعان جوق. كيىم كيىسىمىز الەم ۇلگىسىندە. وتىرىقتاسۋىمىز الەم ۇلگىسىندە. كوشۋ-قونۋ، كيىز ءۇي مادەنيەتى بىزدە تەك كورسەتۋ ۇلگىسىنە اينالعان. نەمەسە تۇتىنۋدان قالعان. قىز قۋ جوق. جينالىپ الىپ ەرتەك ايتۋ ءتىپتى دە جوق. ازداعان، كەيبىر سالتتارىمىزدىڭ  تەك اتتارى عانا تىلىمىزدە ساقتالىپ تۇر. بىراق، ءتىلىمىزدىڭ حالى مۇشكىل. تىم مۇشكىل.

ال، قازىرگى ورتاعا قويىلىپ، ساناعا ۇسىنىلعان عالامدانۋدىڭ تۇپكى ماقساتى بەلگىلى. ول - تۇتاس عالام حالقىن ءبىر دىنگە (مۇندا ءدىن ماسەلەسى اۋىزعا الىنبايدى. بىراق، ونىڭ عالامدانۋداعى ورنىنىڭ ءمانى اقىل جەتپەس ءىس ەمەس), ءبىر تىلگە، سالتتىق جاقتان ءبىر ۇلگىگە (كيىم، توي، ءىس جۇرگىزۋ) كەلتىرۋ ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇل ماقساتقا بويسىنباي وتىرعان عالامشاردا ۇلكەن ەكى ەل بار. نەمەسە ۇلكەن ەكى تەكتەس ناسىلدەر بار. ولار - ارابتار. فارسىلار. نەمەسە ۇلى يسلام الەمى. قازىرگى يسلام الەمىنە جاسالىپ جاتقان كوپ شابۋىلداردىڭ ماقساتى دا وسى ارابتار مەن فارسىلاردى باسقامىز سايكەسە باستاعان «جاڭا مادەنيەتكە» تىزە بۇكتىرۋ.

ءبيسميللاھير-راحمانير-راحيم

ءبىز سىرتقى فورمامىزبەن الدەقاشان عالامدانىپ بولعان ەلمىز. بىزدە سالت دەيتىن سالت قالعان جوق. كيىم كيىسىمىز الەم ۇلگىسىندە. وتىرىقتاسۋىمىز الەم ۇلگىسىندە. كوشۋ-قونۋ، كيىز ءۇي مادەنيەتى بىزدە تەك كورسەتۋ ۇلگىسىنە اينالعان. نەمەسە تۇتىنۋدان قالعان. قىز قۋ جوق. جينالىپ الىپ ەرتەك ايتۋ ءتىپتى دە جوق. ازداعان، كەيبىر سالتتارىمىزدىڭ  تەك اتتارى عانا تىلىمىزدە ساقتالىپ تۇر. بىراق، ءتىلىمىزدىڭ حالى مۇشكىل. تىم مۇشكىل.

ال، قازىرگى ورتاعا قويىلىپ، ساناعا ۇسىنىلعان عالامدانۋدىڭ تۇپكى ماقساتى بەلگىلى. ول - تۇتاس عالام حالقىن ءبىر دىنگە (مۇندا ءدىن ماسەلەسى اۋىزعا الىنبايدى. بىراق، ونىڭ عالامدانۋداعى ورنىنىڭ ءمانى اقىل جەتپەس ءىس ەمەس), ءبىر تىلگە، سالتتىق جاقتان ءبىر ۇلگىگە (كيىم، توي، ءىس جۇرگىزۋ) كەلتىرۋ ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇل ماقساتقا بويسىنباي وتىرعان عالامشاردا ۇلكەن ەكى ەل بار. نەمەسە ۇلكەن ەكى تەكتەس ناسىلدەر بار. ولار - ارابتار. فارسىلار. نەمەسە ۇلى يسلام الەمى. قازىرگى يسلام الەمىنە جاسالىپ جاتقان كوپ شابۋىلداردىڭ ماقساتى دا وسى ارابتار مەن فارسىلاردى باسقامىز سايكەسە باستاعان «جاڭا مادەنيەتكە» تىزە بۇكتىرۋ.

ال، ولاردى سالتتارىندا بەرىك ساقتاپ وتىرعان نارسەگە كەلەر بولساق، ول - ءدىن. ءدىن بولعاندا دا ۇلى يسلام ءدىنى. نەگىزىندە بىزدە يسلام دىنىندەمىز. بىراق، ءبىزدىڭ بۇل ۇلى ءدىندى تۇتىنۋىمىز ءدال اراپتار مەن فارسىلارداي كەمەلدى ەمەس. سول سەبەپتى دە ءبىز سالتتىق جاقتان جات پيعىلدارعا ەرتەرەك بەرىلدىك. نەمەسە جەڭىلدىك ء(بىزدىڭ قايتا تۇرۋىمىز مۇمكىن، ەگەر ءدىنىمىزدى قايتادان بەرىك ۇستانساق).

يدەيا دەگەن - اۋا. نەمەسە يدەيا اۋا سياقتى زات. وندا شەكارا بولمايدى. تاعى كەلىپ، يدەيا - جۇرەكپەن جۇمىس جاسايتىن رۋحاني زات. دەمەك، عالامدانۋ دەگەن دە - يدەيا. سونداقتان، جۇرەك يدەياسىز بولسا، بوس بولسا، ول بوس ورىنعا الگى عالامدانۋ سياقتى يدەيالار تەز-اق ورنىعا قالادى. ول (عالامدانۋ يدەياسى) وندا (جۇرەكتە) تەك تۇرمايدى. وركەنىن جايادى.

تاعى ءبىر قىرىنان ادام بالاسى ەكىباستان عالامدانۋلى. سەبەبى، ءبارى ءبىر مەكەندە - جەر شارىندا جاسايدى. ءارى كۇللى ادام بالاسى ءبىر عانا ادام اتا عالايھيس سالامنىڭ ۇرپاقتارى... ونىڭ دالەلى بولسا قۇراندا. وقىڭىز: «اللاھ سەندەردى ءبىر ادامنان (ادام اتادان) جاراتتى» (6س - 98ا).

ال، ءبىزدىڭ قازىرگى عالامدانۋ ۇردىسىنەن، نەمەسە بۇل اۋقىمنان ۇلتىمىزدى ساقتاپ تۇرۋ (قالۋ ەمەس) ماسەلەسىنە كەلەر بولساق، مەنىڭ ءوز كوزقاراسىم بىلاي. جالپى ۇلتتىڭ سىرتقى ءۇش، ىشكى ءۇش قورعانى بولادى. سىرتقى ءۇش قورعانى - مەملەكەت، مەملەكەت زاڭدارى جانە مەملەكەتتىك ساياسات. ال، ىشكى ءۇش قورعانى - ءدىن، مادەنيەت (سالت-ءداستۇردى قامتىعان) جانە ءتىل.

مۇنداعى عالامدانۋ ماسەلەسىنە ءدال ءبىزدىڭ ەلدەي شەكسىز دەموكراتيالى (ۇلتتىق مۇددەسىز دەموكراتيا بولماۋى كەرەك. بىزدەگىسى ۇلتسىزدانعان، نەمەسە سولاي قاراي بەت بۇرعان دەموكراتيا) ەلدە الگى سىرتقى ءۇش قورعان ءسوزسىز دارمەنسىزدىك تانىتادى. عالامدانۋعا ۇندەسۋ، ۇيلەسۋ ءۇشىن دە سولاي. شاراسىز. بۇنى ەندى، «قولدان جاساپ وتىرعان شاراسىزدىق» دەپ اتاساق تا بولادى.      مۇندا - عالامدانۋدا مەملەكەت شارتتى ۇعىم. ويتكەنى، عالامدانۋ دەگەننىڭ - يدەيا ەكەنىن ايتقانبىز. عالامدانۋ ءبىر ءتۇرلى يدەيا بولعاندىقتان دا، ونىڭ توسقاۋىلى شەكارا ەمەس. نەمەسە ول - عالامدانۋ يدەياسى كەز-كەلگەن شەكارانى كەرەك ەتپەستەن، كەز-كەلگەن ەلگە باسا-كوكتەپ ەنە بەرەدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان، وعان ۇلتتىڭ ىشكى رۋحاني كۇشى، رۋحاني قورعانى عانا توتەپ بەرمەك.

دەمەك، يدەيا ادام بالاسىنىڭ ىشكى - جۇرەك الەمىندە ءوز قىزمەتىن اتقاراتىن كەرەمەت. سوندىقتان، ۇلتتىڭ ءبىز ايتقان ىشكى ءۇش قورعانى بۇل ماسەلەدە ءوز كۇشىن، ءوز مۇمكىندىگىن، ءوز پارمەنىن تولىق ورتاعا شىعارا الماق. اتقارا الماق.

مۇندا تاعى دا ءدىن ءوز ەرەكشە ءرولىن ويناۋى ءتيىس. نەمەسە وينايدى. ءبىزدىڭ يسلام ءدىنىمىز نەگىزى وتە كۇشتى، يلاھي ءدىن. ونىڭ نەگىزى، جاراتۋشىسى اللاھ. سۇيەنەر اقيقاتى اللاھتىڭ ءسوزى - قۇران. يسلام ءدىنى ءتىپتى، ءبىزدىڭ عانا ەمەس، كۇللى ادامزاتىنىڭ ءدىنى. ءبىز مىنە وسى يلاھي ءدىنىمىزدى رۋحانياتىمىزدا جانە قوعامىمىزدا كۇشەيتسەك، دامىتساق، ونىڭ شاريعاتىن بەرىك ۇستانساق، عالامدانۋ قانشا سۇراپىل يدەيا بولعانىنا قاراماستان ول ءبىزدى ەش قىلعي المايدى. قايتا ءبىز باسقالاردى ءوز - يسلام دىنىمىزگە ەندىرە الامىز. اللاھ بۇيىرتسا!

ەگەر ءبىز وسى عالامدانۋ ۇردىسىنە وراي، باسقالاردى دىنىمىزگە تارتا الساق، وندا عالامدانۋدىڭ ادامزاتىنا قايىرى تيگەن بولماق. ويتكەنى، ۇلى يسلام  دىنى ەشكىمنىڭ دە، ەش نارسەسىنە دە قياناتى جوق ءدىن. ماقساتى - تەك، ادامداردىڭ سەنىمىن (يمان) بىرەۋلەستىرۋ. ىزگىلىككە شاقىرۋ. ول، سوندىقتان دا عالامدىعى بىردەن-ءبىر بەيبەتشىلىك ءدىنى.

شىن مانىنە كەلگەندە اللاھ تاعالا ادام بالاسىن ءبىر وزىنە يمان كەلتىرۋگە، سەنۋگە جاراتقان. نەمەسە وسى ۇلى يسلام ءدىنى ۇستىنە جاراتقان. بۇل جايلى قاسيەتتى قۇراندا: «اللاھتىڭ الدىنداعى اتۋەرلى ءدىن - يسلام ءدىنى» (3س - 19ا). «ەي، مۇميندەر! يسلامعا تولىق كىرىڭدەر» (2س - 208ا). «كىمدە-كىم يسلامنان وزگە ءدىندى كوكسەسە، ونىكى قابىلدانبايدى» (3س - 85ا). «بۇگىن دىندەرىڭدى كەمەلدەندىردىم. سەندەرگە ارنالعان نىعمەتىمدى تامامدادىم. سەندەردىڭ دىندەرىڭنىڭ يسلام ءدىنى بولۋىن قالادىم» (5س - 3ا). «بەتىڭدى اۋىتقىماي حاق دىنگە (يسلامعا) بۇر. اللاھ ادام بالاسىن وسى ءدىن ۇستىنە جاراتقان» (30س - 30ا) دەلىنگەن.

ال، ءتىلدى مەملەكەت ساياساتى مەن زاڭدارى قورعاۋى كەرەك. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ۇلتتىعىمىزدى ايقىندايتىن بارلىق مادەنيەتىمىز تىلىمىزدە عانا ساقتاۋلى. بۇل ءىس جۇزىندە ءتىلىمىز بەن مادەنيەتىمىزدىڭ وزەگى ءبىر دەگەن ءماندى دە بىلدىرەدى. ءارى ءتىل اللاھ ءوزى بەرگەن نىعىمەت. بىزشە ايتقاندا قۇندىلىق. ونى جوعالتۋ يلاھي قارعىسقا ۇشىراعانمەن بىردەي!

دەمەك، ءبىز عالامدانۋعا مادەنيەتىمىزدى دىنىمىزگە، ءدىنىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى تىلىمىزگە مەيلىنشە ۇندەستىرۋ، سايكەستىرۋ ارقىلى ءارى بۇل ۇشەۋىن ءبىر-بىرىنە بايلاۋ ارقىلى، ءبىر-بىرىنەن ايىرىلماستاي ءبىر تۇلعالاۋ ارقىلى، نەمەسە بۇل ۇشەۋىن ۇلتىمىزدىڭ شىن مانىندەگى ىشكى رۋحاني تۇلعاسى ەتۋ ارقىلى ەنسەك قانا ەش قاتەلەسپەك ەمەسپىز. ءارى جەڭىلمەك تە ەمەسپىز. انە سوندا عانا ءبىز، ۇلى يسلام ءدىنىن تۇتىنعان، مادەنيەتى مەن ءتىلى ايشىقتى، نەمەسە ول ۇشەۋىنەن بىرلىك تاپقان ىشكى رۋحاني مۇمكىندىگى اسا كۇشتى قازاق ۇلتى رەتىندە، قيامەتكە دەيىن، عالامشاردا جاساپ قالماقپىز. ينشاللاھ!

مۇندا دەمەك، قالاي دەسەك تە ءدىن، يسلام ءدىنى، ءبىزدىڭ عالامدانۋدا جوعالىپ، جۇتىلىپ كەتپەۋىمىزدىڭ كەپىلى بولماق! ءبىز تەك، يسلام دىنىنە سۇيەنۋ ارقىلى عانا، بۇل «كەلگىلىكتەن» امان قالماقپىز. ويتكەنى، يسلام دىنىنە سۇيەنۋ - ۇلى اللاھقا سۇيەنۋ دەگەن ءسوز. سولاي!

Abai.kz