«Abai.kz» saytyna:

Býginde júrtshylyghymyzdy qatty alandata bastaghan bir jәit qytaylardyng bize vizasyz kelip jýruine resmy týrde jol ashylghany bolsa, onyng «bismillәsin» preziydent N.Nazarbaev búdan 14 jyl búryn aitqan. Sonda jazylghan, «Jas alash» gәzetinde shyqan myna maqalamdy yqshamdap, sayttyng qazirgi oqyrmandaryna úsynsam, orynsyz bola qoymas degen oimen úsyndym.

Sәlemmen, Ghabbas Qabyshúly.

Osy bir «2030»  degen siqyrly san shyqqan bette arzan sózge  әuelden bay biz shirkin ne demedik?!. Ekonomikamyz aramshópten beter qaulap jóneletinin, mәdeniyetimiz may jaqqan qonyshtay jaltyraytynyn, bilimimiz bilektige myndy jyghyp bere salatynyn, ghylymymyz gharyshtyng tóbesine tu tigetinin, demokratiyamyz úzatylatyn qyzday kórkemdeletinin, tórt týlik malymyz dalamyzgha simay jatatynyn, shóbimiz shabylmay shiriytinin, astyghymyz jinap alugha boy bermey qar astynda qalatynyn... ne kerek, sol 2030-jyly Qazaqstan әneu әlgi Hrushev uәde etken kommunizmning tórine jayghasatynyn jarysa aittyq ta, jaghalasa  jazdyq ta. Áli de aityp, jazyp jýrmiz. Al jarys pen jaghalas  parlap jegilgen kezde me, ә, onda... biyl neshe myng tonna astyqtyng qar astynda qalghanyn eseptep shygharugha kisimiz jetpedi. Biz kisimiz jetpey qalu degen búl pәleden qútylugha tiyispiz be? Áriyne! Sonda  «pәleden mashayyq qashudyn» neshe joly bar?  Meninshe, eki joly bar!

Birinshisi – janar-jagharmay ataulyny jekemenshiktep alghan alpauyttardyng qas-qabaghy qaray  bidaydy az sebu, ol bidaydy syrtqa satudy kóbeytu, ózimizge nandy qymbattatu. Jyl sayyn!

Ekinshi jol – shiriytin shópti, qar astynda qalatyn astyqty, ózge de kem-ketigimizdi, jyrtyq-tesigimizdi, millioner-milliarderlerimizdi shotqa salyp sanaytyn kisi sanyn kóbeytu. Jyl sayyn!

Birinshi joldyng әuselesi auyr emes, iske asyrylyp, tәjiriybe jinaqtalyp jatyr.

Ekinshi joldyng әuselesi 2010-jyldan bastap sheshilip, 2030-jyly ayaqtalar dep senemin. Býginde: «Býkil әlemning Qazaqstangha qyzygha qarap otyrghany», «Býkil әlemning Qazaqstannan ýlgi alyp otyrghany», «Býkil әlemning qazaqstandyq damu jolyna týsetini», «Býkil әlem dinderining ortalyghy Qazaqstan bolatyny» (Myrzatay Joldasbekov), әne, sonda aiday aighaqtalady! Sebebi: bizding qoydan qonyr qosshatyrly parlamentimiz «býkil әlem» aldynda taghy bir «tarihy qadam» jasady. «Halyq qapysyz jasap úsynghan ghajap zandardyn» taghy bireuin kórpe býlkildetkendey ystyq yqylaspen yn-shynsyz qabyldady. «BOSQYNDAR  TURALY  ZANDY»!  Al bizding bәrimizding mәngi-baqilyq preziydentimiz N.Nazarbaev myrza, «parlamentting sheshiminen eshqashan aua jayylmaytyn әdet-әdebin» taghy saqtap, ol  zandy zandastyra qol qoyyp berdi. Onda bizge bosqyndardyng qashan, nesheui, qalay kelui tiyis, olardyng kelu sebebin qarau, qújattaryn qanday merzimde jәne qalay dayyndau, qansha tóleu týsinikti aitylghan. Desem de, bizde shart-kelisim, baru-kelu, alu-beru degenderding kóbi «barmaq basty, kóz qystymen» iske asyp jatatyny, yaghny zang shirkinning sebep retinde ghana kerek bolatyny mәlim.

Sonymen, iyә, ne boldy?..

Sonymen, iyә, Qazaqstanda «qazaqtyng sanyn kóbeytu problemasy» mәngi-baqigha sheshildi. Sheshilmegende she?!

Resmy derekke jýginsek, biyl qazan aiyna deyin bizge – Qazaqstangha alys-jaqynnan 243 otbasy kóship kelipti. Tәjigi, ózbegi, pushtuny, hazary bar, jiyny – 622 kisi. «Bosqyndar turaly zannyn»  iysi shygha jetken. Endi  búrynghy oiqy-shoyqy kóshemiz taqtayday tegis danghylgha ainalady da, bosqyndar qúmsha qúiylyp: qora-qopsymyzgha, qúshaghymyzgha, qoyyn-qonshymyzgha syqa tolady.

Resmy derekke jәne bir jýginsek: býginde qazaq jerin týpkilikti mekenine ainaldyrghan qytay tuystarymyzdyng sany bes jýz myngha jetipti. «Tuystarymyz» dep otyrghanym, eger resmy derek janylmasa, qazekemning 15 myngha juyq qyzy qytekenderge kelin bolyp, bizge jiyen silay bastapty.  Olardyng sany 2030-jyly qansha bolaryn bir qúday biledi. E, aitpaqshy, preziydetimiz qytaylyqtargha auyl sharuashylyghy júmystarymen ainalysu ýshin jalgha 1 000 000 gektar jer beru kerektigin mәlimdedi. Keshe ghana. Ol kisining oiy óz-ózinen oryndalyp jatatynyn eskersek, erteng ol jerdi iygeruge myndaghan qytekeng kele qalady da, anau әlgi Hrushevting «Tyng jәne tynayghan jerdi iygerui» jalghasyn tabady. Arghy jaghy - әlәulәi!

Sonymen sóitip...  2030-jyly Qazaqstanda qazaqtyng sany qansha bolar eken? «Qoy auzynan shóp almas» parlamentimiz, onyng әlde naghashysy, әlde jiyeni  Halyqtar assambleyamyz sony anyqtaugha jalpy den qoyar ma eken, qoymas pa eken? Beu, halayyq, múny kimnen, qaydan bilmek kerek?

Álde býgingi biylik jýiesinin, «El birligi» delingen doktrinanyn, «Bosqyndar turaly zannyn» kýshimen Qazaqstan kópúltty, kóptildi, kópdindi, kópbirdeneli memleketke ainalyp, memlekettik til mәselesi jayyna qalar, ýshtúghyrly til, qazaqstandyq últ sayasaty atqa miner, qoyymyz alynyp, qoramyz qosa keter kýndi kýte túrayyq pa?

Ghabbas Qabyshúly

2009 jyl

Abai.kz