Keshe Parlament qabyr­ghasynda, «jetimbúrysh» jaghalaghan jurnalisterding jayy kóterildi. Jәne kýtpegen jerden senatorlar BAQ ókilderining jigerin ja­sytyp, әbden kýizeltken búl problemanyng sheshiluine yqpal etuge belsenip shyqty!

Keshe Parlament qabyr­ghasynda, «jetimbúrysh» jaghalaghan jurnalisterding jayy kóterildi. Jәne kýtpegen jerden senatorlar BAQ ókilderining jigerin ja­sytyp, әbden kýizeltken búl problemanyng sheshiluine yqpal etuge belsenip shyqty!
Osy aida atalyp ótetin jur­nalisterding tól merekesi qar­sanynda Senattyng Áleu­mettik-mәdeny damu komiyteti «Teleradio habarlaryn ta­ratu turaly» zanyn iske asy­ru mәselelerine arnalghan jiyn jiigha úigharypty. Osy kezdesude otandyq aqparat qúraldaryn alandatyp otyrghan problemalar ashyq aityldy. Jiyngha qatysqan Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining Jauapty hatshysy Janna Qúr­manghaliyeva zang qabyldanghaly bergi uaqytta atqarylghan sha­rualargha toqtaldy. Qazaqstanda «mindetti tele­radioarnalar tizbesi» qaly­p­tastyrylypty. «Búl qazaqstan­dyqtardyng aqparattyq qa­jet­tilikterin qanaghattandyru jәne Qazaqstannyng birynghay aqparattyq kenistigin nyghaytu maqsatynda týzildi. Búl tizbe kon­kurstyq negizde qalyp­tasty­ry­lady. 2012 jyldyng 2 qara­sha­syn­da osy tizbeni qalyptas­­tyru jónindegi komissiyanyng oty­ry­­sy ótti. Sonda komissiya mýshelerining sheshimimen, 14 telearnadan tú­ratyn tizim úsynyldy. Búlar – Habar, Qazaqstan, Mәdeniyet, Balapan, Elarna, 24.kz, Bilim, Qazaq TV, Astana, STV, 31 arna, 7 arna, NTK, KTK. «Teleradio ha­barlaryn taratu» zanyna sәi­kes, búl tizimdi teleradio ta­ratu operatorlary «ózara esep­tesu» negizinde translya­siya­lay­dy» dedi ministrlikting jauapty hat­shysy.
Áytkenmen «Astana televiy­ziyasynyn» bas diyrektory Lәzzat Tanysbay býginde kabelidi kom­paniyalar men telearnalar ara­synda problema tuyndap jat­qandyghyn aityp, dabyl kó­­terdi: «Eng iri kabelidik ope­ratorlar­-dyng biri «Icon» qazi­rgi kezde bir top respublika­lyq arnalardy translyasiyalaudan bas tartuda. Ol bizden «jarnama­dan tolyq tazalanghan» efirdi talap etip otyr. Al jarnama, ózderiniz týsinetindey, jeke telearnalar ýshin tabystyng birden-bir, tipti jalghyz kózi deuge bolady. Son­dyqtan biz oghan bara almaymyz. Ókiletti organ búl jayttan qú­laghdar. Biz qazir «úzaq hat almasu» jýrgizip jatyrmyz» dey kele ol eger alda «Teleradio habarla­ryn taratu turaly» zanyna ózgeris­ter engiziler bolsa, osy jaghday­dy eskerudi súrady.
Qazaqstan 2015 jyldan bastap, tolyghymen «sifrly te­leviziyagha» tolyq kóshetin bolady. Sol kezge deyin elimizde kenes kezinen qalghan analogtyq tele­habar taratu týbegeyli toqtaty­lady. Qazirding ózinde ýy tóbesi­ne shanshylghan antennamen tek bir-eki arnany ghana aulau mýmkin bo­lyp qaldy. Áytkenmen әzir­ge res­publika boyynsha tek 300 myng ýy ghana memleketting «Otau TV» sifrly televiziya jýiesine qo­sylypty.
Memleketting iske jauapty qúrylymy – «Qazteleradio» AQ-tyng basqarma tóraghasy A.Qa­dyrәliyev osy 300 mynnyng 80 payyzy auyldyq eldi mekenderding ýlesinde ekendigin aitty. Adam­dargha tandau beru ýshin «Otau TV» ol adamdargha otandyq telear­nalardyng tegin paketi syrtynda, ay sayynghy tólem negizinde she­teldik arnalardy da kóruge mým­kindik beredi. Biraq qosylghan abonentterding tek 15 payyzy ghana aqyly paketti qosqyzypty. «Búl óz telearnalarymyzdyng halyq arasynda tanymal ekendigin kórsetedi» degen baylam jasady Abay Qadyrәliyev.
Kólik jәne kommunikasiya viyse-ministri Sәken Sәrsenov «sifrly habar taratu jýiesine qosylu ýshin qazaqstandyqtargha jana sifrlyq qabyldau jabdy­ghyn satyp alu qajet» bolatyn­dyghyn eske saldy. «Ol ýshin bi­rinshi kezekte qazaqstandyq kә­siporyndarda televiziya­lyq qabyldaghyshtar óndirisin úiym­dastyru mәselesi pysyqtal­dy, – dedi ministrlik basshylyghy­nyng ókili. – Televiziyalyq qabyldaghyshtargha degen súra­nys­tyng óskendigin eskere otyryp, mún­day óndiris Petropavl qa­lasyndaghy Kirov atyndaghy za­uytta jolgha qoyyldy. Sonymen qatar ýstimizdegi jylyng mausym aiynan bastap, «Alatau» arnayy ekonomikalyq aimaghyndaghy aqparattyq tehnologiyalar par­kinde osynday jana qúrastyru óndirisin iske qosu josparl­a­nuda».
Kólik jәne kommunika­siya ministrining orynbasary mú­nyng «óz kezeginde otandyq naryq­ty qorghaugha» jәne «ony ózimizding qazaqstandyq sifrly televiy­ziyalyq qabyldaghyshtarmen tol­tyrugha mýmkindik beretindigin» nyqtady. Jergilikti әkimdikter mem­lekettik qyzmetshilerge, budjet qyzmetkerlerine, Úly Otan so­ghysy ardagerlerine, kóp bala­ly ne jalghyzbasty analargha jәne basqalaryna memlekettik qor­-dan, arendalyq ýy beredi. Biraq BAQ ókilderi osy sanattardyng birde-bireuine kirmeydi. Al so­­ny­men birge memlekettik iydeolo­­giyalyq júmysty atqaratyn, ha­­lyq pen biylik arasynda týiindi mә­se­lelerdi týsindirer «araagha­yyn», jarshy retinde jýretin jurna­listerge jýktelgen ja­uapker­shilik sheneunikterden artyq bolmasa, kem emes.
 – Baspana mәselesi bizding eng jandy jerimizge tiyip otyrghan mә­sele, – dep mәlimdedi «Habar» Agent­tigi basqarma tóraghasy Ay­dos Ýkibaev. – Óitkeni búqaralyq aqparat qúraldarynyng ókil­deri, bizder mәrtebe jaghynan memle­kettik túrghyn ýy turaly baghdar­lamalargha da, sony retteytin zandargha da – eshqaysysyna kirmeymiz. Óitkeni bizde status joq, bizge qarastyrylghan sanat ta joq. Nәtiyjesinde, zang jýzinde pәter alugha mýmkindigimiz joq. Biz mysaly, әkimdikke hat jazamyz, olar bizge jauap qayyrady: «Siz­der memleket ýy beretin baghdar­lamalardyng eshqaysysyna kirmeysizder!» dep qysqa qa­yy­rady.
Búl mәselede jurnalister kýtpegen jerden senatorlar ta­rapynan qoldau tapty:
 – Mәsele óte dúrys kóteri­lip otyr, – dedi Senattyng Áleumet­tik-mәdeny damu komiytetining tór­a­ghasy Aqan Bijanov. – Búl ózi óte kýrdeli mәsele. Ony sheshu ýshin qúqyqtyq baza qalyptastyru kerek bolsa, Parlament tarapy­nan basqa da kómek qajet bolsa, onda úsynystarynyzdy beri­nizder! Ministrlikpen otyryp, ózderiniz de aqyl qosyp, әzir­le­nizder. Qanday sheshu joldary bar? Ol ýshin qanday qúqyqtyq baza kerek? Sony aitynyzdar. Óitkeni óte kýrdeli týiin. Ásirese, qazir jas, daryndy jurnaliys­ter­di aqparat qúraldary sala­syna molynan tartu ýshin, osynda túraqtandyru ýshin osynday baza kerek! Kelinizder, eki jaqtap, búl mәseleni shesheyik. Biz de bir jaghynan qarastyrayyq. Sodan Ýkimetke úsynyspen shyghayyq! – dedi komiytet basshysy.
Eger senatorlar sózinde túrsa, osy týiini shiyelenisip, әbden jauyr bolghan mәselening she­shiluine yqpal etse, búl sayyp kelgende, otandyq iydeologiya salasyn damytugha serpin berer edi! Áytpese aqparat qúraldary ókilderi iyghyna týser jýk jyl ótken sayyn artyp barady. Al iyqty ezgen baspanasyzdyqtyng auyrtpalyghy jenilder emes.

Ayhan Shәrip

"Ayqyn" gazeti