Kýni keshe ghana býkil elimiz bolyp, halqymyzdyng bas aqyny - Abay kýnin ardaqtap atap óttik. Tipti, onyng siyasy da ketpken joq dese bolghanday. Osy aituly datagha oray el preziydenti Qasym-Jomart Toqaev arnayy mәlimdeme de jasady.

Alayda, kýn degeni bolmasa, anau-mynau merekege bergisiz saltanat Qostanayda layyqty atalyp ótken joq. Osyndaghy polisiya departamentining qaladaghy ýlken bir sauda ortalyghyna baryp bir óleng aityp, chelendj jasaghandyghy nemese múrajayda tyghylyp otyryp, Abaydyng ólenderinen jarys úiymdastyrudy oblys kóleminde ótkiziletin ýlken sharalardyng qataryna qosugha auyz barmaydy.

Onyng ózindik sebebi bar. Múnda taghy da Úly hәkimdi jat júrttyq sanau, Abaydyng ornyna bóten últtyng aqynyn ardaqtau sekildi teris pighyl taghy da bayqaldy. Kezinde osynda talay tartyspen әzer qoyylghan Abay danghylyn Nazarbaev kóshesine auystyru nauqany da bastalghan. Sonda, maqtanghanymyz emes, múnday bassyzdyqty toqtatu turaly respublikalyq dengeyde shu kótergen tek osy joldardyng avtory edi. Ánsheyinde ózderin jergilikti jerding asqan patrioty sanaytyn, jiyn-toylarda qazaqtyng qamyn oilaghansyp, qyzyl sózge salynghanda eshkimge des bermeytin aqyn-jazushysymaqtardyng eshqaysysynyng dauys kóteruge batyly jetpedi. Sirә, múny aitsam, jergilikti biylikke jaqpay qalyp, az-múz syi-siyapattan aiyrylyp qalam dep qatty qoryqsa kerek.

Múnyng syrtynda «Bizde nege qalanyng qaq ortasynda orystyng aqyny Pushkinge zәulim eskertkish qoyylady da, óz Abayymyz nege eskerusiz qalady?» degen janayqayymyzdy múnda eshkim eskergen emes! Eshkim de janashyrlyq ýnin qosqan emes. Ózderin әdebiyetten de mәdeniyetten de mol habary bar deytin oblysymyzdaghy qoghamdyq damu basqarmasynyn, bolmasa ataghy jer jaratyn mәdeniyet basqarasynyng tarapynan qoldau tappadyq. Abay atamyz aitpaqshy, «Bayaghy jartas, bir jartas» kýiinde bylq eter týgi bayqalmaydy.

Átten, deymiz-au, eger Pushkinmen qatar Abay da qalamyzda ense kóterip túrsa, kýni qala ortalyghyndaghy sayabaqqa baryp, jasy men jasamysy, aqyny men aqyn emesi de jarysa óleng oqyp jatsa, qazaqtyng ózge últ aldynda ensesi bir kóterilip qalmas pa edi?.. Oghan da shamasy kelmegen jergilikti biylik pen sonyng soyylyn soghudan basqagha jaramaytyn jergilikti ziyaly qauym degennen ne kýtersin?..

Al kórshimiz - Kókshetau qalasyndaghy Abay kóshesinde qalyng halyq onyng ólenderin oqyp, mәre-sәre bolyp qaldy. Al biz әzirge ózgelerding bizge degen qúrmeti esebindegi mynau Mәskeuding ortasynda Chistye prudy degen jerdegi Abay atamyzdyng enseli de kórkem eskertkishine sýisine qarap otyrghangha ghana shýkishilik etemizdaghy. Tek «Ish qazanday qaynaydy, qoldan keler dәrmen joq».

Aytpaqshy, Qostanay qadir tútpasa da, ózge elder hal-qadirinshe úlyqtap jatyr. Mәselen, Abay hәkimning eskertkishi әlem elderining 18 elinde qazaq halqyn ózgelerge pash etip túr. Mәselen, úly aqynyng eskertkishi óz elinde 30-dan asyp jyghylady. Múnyng syrtynda, óz elimizdi bylay qoyghanda, býkil әlemge tanymal Berliyn, Jeneva, Pariyj, Pekiyn, Seul, Tegeran, Niu-Dely men Stambúl sekildi әigili shaharlarda «men múndalap» túr.

Ony aitasyz-au, masqara bolghanda, janymyzda teristik óniri sanalatyn Qyzyljar men Pavlodarda da Abay eskertkishi bayaghyda-aq boy kótergen. Al bizge qaydaghy bir Semey aqynynyng eskertkishin qoyghannan góri aldymen osyndaghy Pushkinge tabynyp, odan qalsa qala ortalyghyndaghy Napolion, Janna d.Ark, Charly Chaplin sekildi ózge últtardyng aqyndary men batyrlaryna baryp tabynghan jón emes pe? Al ózimizding Abayymyz әzirge kýte túrar. Oghan da týbi kezek keler. Ózgelerding aqyndarynyng barlyghynyng eskertkishterin salyp bolghannan keyin, әriyne.

Jә, aitaryn aityp kele jatyrmyz-au. Degenmen, búl faktilerding de Qostanaydyng jaybasarlaryn oilandyra qoyaryna ýlken kýmәn bar. IYә, qazirgi jaghday osynday.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz