Mәjilistegi «Aq jol» partiyasy juyrda «Parlamenttik tergeu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasyn әzirlep, Ýkimet saraptamasyna úsynypty. Zang jobasy 28 baptan túrady.

«Barlyq damyghan jәne ózge de memleketterding parlamentterine tergeu qúzyreti berilgen Mәselen, parlamenttik tergeudi AQSh Kongresi men, Úlybritaniya parlamenti keninen qoldanady. Germaniya, Italiya, Ispaniya, Chehiya, Polisha, Litva, Ontýstik Koreya, Japoniya, kórshilerimiz Resey men Ózbekstan memleketterinde parlamenttik tergeu jәne baqylau turaly arnayy zandar men reglamentter bar. 2016 jyly TMD Parlamentaralyq Assambleyasy da «Parlamenttik tergeu turaly» ýlgilik zanyn qabyldaghan bolatyn», - dep uәj keltirgen «Aq jol» deputattary «Zansyz shygharylghan kapitaldy qaytaru turaly» Zang jobasyn talqylau barysynda parlamenttik tergeu funksiyasynyng qajettiligine kýmәn qalmaghanyn aitady.

«Aq jol» dempartiyasy múnday úsynystardy «Parlamenttik oppozisiya turaly» zang jobasyna 2013 jәne 2020 jyldary úsynghanda, Ýkimet ýnemi qarsy bolyp, tosqauyl qoyyp otyrdy. Al, elimizding demokratiyalyq damuynyng ózi qazir dәl osy institutty talap etude», - deydi partiya.

Zang jobasynyng maqsaty:

* Demokratiyalyq instituttardyng halyqaralyq tәjiriybesin engizu, qoghamdyq jәne parlamenttik baqylaudy kýsheytu;

* Ókildi, atqarushy jәne sot biylikteri tarmaqtaryndaghy tejeu men tepe-tendik balansyn qalyptastyru;

* Rezonansty oqighalar, sonday-aq, solargha baylanysty jәne qoghamnan jasyrylaghan boluy mýmkin faktilerge qoghamdyq-sayasy jaghynan da bagha beru siyaqty qaghidattardy iske asyru, - delingen.

Biz atalghan Zang jobasynyng tolyq mәtinin oqyrmandar talqysyna úsynghandy jón kórdik. Búl Zang jobasyna qatysty siz ne deysiz?

Parlamenttik tergeu turaly
Qazaqstan Respublikasynyng Zany

Atalghan Zang Qazaqstan Respublikasynyng Parlament Palatalarynyng Qazaqstan Respublikasynda parlamenttik tergeu jýrgizuine baylanysty qoghamdyq qatynastardy retteydi.

1 bap. Atalmysh Zannyng rettelu qúraly 

1. Atalmysh zanmen Qazaqstan Respublikasy Parlament Palatalarynyng parlamenttik tergeu jýrgizuine negiz bolatyn jayttar, parlamenttik tergeu jýrgizu proseduralaryna qatysty onyng úiymdastyrushylyq nysany men negizgi erejeleri, sonday-aq, memlekettik organdar men lauazymdy túlghalarynyn, parlamenttik tergeuge qatysugha tartylghan ózge mekemeler men azamattardyng qúqyqtary men mindetteri qarastyrylady.

2. Atalmysh Zanda parlamenttik tergeu retinde Parlament Palatalarynyng qogham, azamattar men memleket ýshin keri әseri bar faktilerdi tergeu boyynsha qyzmeti úghymy qarastyrylady.

2 bap. Parlamenttik tergeuding maqsaty men prinsipteri 

1. Parlamenttik tergeuding maqsattary bolyp tabylady:

1) adam men azamattyng Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasymen kepildendirilgen qúqyghy men bostandyghyn qorghau;

2) Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Palatalarynyng Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetinin, ortalyq memlekettik organdardyn, jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdarynyn, kvaziymemlekettik sektor subektilerining qyzmetterin baqylauyn qamtamasyz etu;

3) parlamenttik tergeuge negiz bolghan faktiler men jaghdaylardyng payda bolu sharttary men sebepterin anyqtau, ol jóninde qoghamdy habardar etu, sonday-aq, osynday sebepter men sharttardy joygha kómek kórsetu.

2. Parlamenttik tergeu myna prinsipter negizinde jýrgiziledi:

1) zandylyq;

2) adam men azamattyng qúqyghy men bostandyghyn qúrmetteu jәne saqtau;

3) túlghanyng ar-ojdany men abyroyyn qúrmetteu;

4) azamattardyng zang men sot aldyndaghy tendigi;

5) alqalylyq, parasattylyq, ashyqtyq jәne jariyalylyq

6) Parlament Palatalarynyng parlamenttik tergeu jýrgizetin deputattarynyng tәuelsizdigi jәne olardyng qyzmetine memlekettik organdardyng lauazymdy túlghalary men qylmystyq jauaptylyq qaupi tóngen ózge de adamdardyng aralasuyna jol bermeu;

7) ashyqtyq.

3. Parlamenttik tergeu anyqtaudy, aldyn ala tergeudi jәne sot óndirisin almastyrmaydy.

3 bap. Parlamenttik tergeuding qúqyqtyq negizderi

Parlamenttik tergeu Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasynyn, atalmysh Zannyn, sonday-aq Qazaqstan Respublikasynyng ózge de normativtik qúqyqtyq aktilerining negizinde jýzege asyrylady.

4 bap. Parlamenttik tergeuding mazmúny

1. Parlamenttik tergeuge jatady:

1) adam men azamattyng Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasymen kepildik berilgen qúqyqtary men bostandyqtaryn óreskel nemese jappay búzu faktileri;

2) memlekettik organdardyn, jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdarynyn, kvaziymemlekettik sektor subektilerining qúzyretsiz sheshimderi nәtiyjesinde qoghamdyq mýddelerge eleuli zalal keltiru faktileri, qoghamdyq jәne jeke mýddeler qaqtyghysy;

3) tehnogendik sipattaghy tótenshe jaghdaylardyng tuyndauymen baylanysty, sonday-aq, tabighy jәne tehnogendik sipattaghy tótenshe jaghdaylardyng jaghymsyz saldarlarymen baylanysty mәn-jaylar;

4) memlekettik budjetti oryndau barysyndaghy qatang qarjylyq zanbúzushylyqtar;

5) biylik organdaryndaghy jemqorlyq;

6) qoghamdyq tәrtipti top bolyp búzu, jappay tәrtipsizdikter, zorlyq-zombylyq qoldanumen nemese ony qoldanudyng tikeley qaupin tudyratyn últaralyq qaqtyghystar, eki nemese odan da kóp adamnyng ólimine әkep soqqan qylmystar jәne basqa da zansyz әreketter.

2. Parlamenttik tergeuge jatpaydy:

1) Qazaqstan Respublikasy Preziydentinin, sonday-aq oghan tikeley baghynatyn jәne esep beretin memlekettik organdardyng qyzmeti;

2) sottyng sot tóreligin jýzege asyrudaghy qyzmeti;

3) prokuratura men arnayy organdardyng qyzmeti.

3. Eger atalmysh Zangha sәikes tergelip jatqan faktiler men mәn-jaylardy sot is retinde qaraugha alghan jaghdayda, parlamenttik tergeu sot sheshimi shyqqangha deyin toqtatylady.

4. Sottyng zandy kýshine engen sheshimimen (ýkimimen) anyqtalghan faktiler men mәn-jaylargha kýmәn keltiruge bolmaydy.

5 bap. Parlamenttik tergeu merzimi 

1. Parlamenttik tergeu merzimi komissiya qúrylghan kýnnen bastap bir jyldan aspauy kerek.

2. Parlamenttik tergeu tiyisti shaqyrylymdaghy Parlament Mәjilisining ókilettik merzimi ayaqtalghangha deyin bitui tiyis.

6 bap. Parlamenttik tergeuding qozghalu negizderi

1. Atalmysh Zanda kórsetilgen faktiler men mәn-jaylargha baylanysty Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Palatalarynyng deputattaryna belgili bolghan oqighalar parlamenttik tergeudi qozghaugha negiz bolyp tabylady.

2. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq Sotynyng qaulylary, sonday-aq Qazaqstan Respublikasy Adam qúqyqtary jónindegi uәkilining jәne Qazaqstan Respublikasy Joghary esep palatasynyng úsynymdary men úsynystary Parlamenttik tergeudi qozghau ýshin negiz bola alady.

7 bap. Parlamenttik tergeudi qozghau bastamasy 

1. Atalmysh Zanda kórsetilgen faktiler men mәn-jaylar anyqtalghan jaghdayda, keminde bes deputattan túratyn Parlament Mәjilisining nemese Parlament Senatynyng deputattarynyng toby Parlament Mәjilisining Tóraghasyna nemese Parlament Senatynyng Tóraghasyna parlamenttik tergep-tekserudi bastau turaly jazbasha ótinish joldaydy, onda faktiler men mәn-jaylar kórsetilip,  osy Zangha sәikes tergeu jýrgizuding qajettiligi negizdelui tiyis.

2. Parlamenttik tergeu kelesi mekemelerding bastamasymen jýrgizilui mýmkin:

1) Parlament Palatalarynyng (qos palatanyn) komiytetteri men komissiyalary;

2) Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Mәjilisinde ókildik etetin sayasy partiyalardyng fraksiyalary.

Múnday jaghdaylarda Parlament Mәjilisining Tóraghasyna nemese Parlament Senatynyng Tóraghasyna tiyisinshe Parlament Palatalarynyng komiytetteri men komissiyalarynan (qos palatadan) nemese sayasy partiyalar fraksiyalarynan parlamenttik tergeudi bastau turaly jazbasha ótinish jiberiledi.

3. Parlament Mәjilisining Tóraghasy nemese Parlament Senatynyng Tóraghasy deputattardan osynday jazbasha ótinishti alghannan keyin parlamenttik tergeu jýrgizu turaly mәseleni Qazaqstan Respublikasy Parlamentining tiyisti palatasynyng otyrysynda talqylaugha shygharady.

8 bap. Parlamenttik tergeudi qozghau turaly sheshim qabyldau tәrtibi 

1. Parlamenttik tergeu bastamasyn qoldau turaly mәsele jazbasha ótinish kelip týsken kýnnen bastap 15 kýnnen keshiktirmey Parlamentting tiyisti palatasynyng otyrysynda qaralady.

2. Parlamenttik tergeudi bastau turaly mәseleni qarau nәtiyjeleri boyynsha Parlament Palatasy parlamenttik tergeudi bastau nemese múnday tergeudi jýrgizuden bas tartu turaly sheshim qabyldaydy.

Parlamenttik tergeu bastamasyn qoldau jәne komissiyanyng qúramy turaly sheshimder eger oghan tiyisti Parlament Palatasy deputattarynyng jalpy sanynyng jartysynan astamy dauys berse, tiyisti Parlament Palatasynyng qaulylarymen rәsimdelip, qabyldandy dep esepteledi.

Parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi komissiyanyng qúrylghan kýni parlamenttik tergeudi bastau turaly qauly zandy kýshine engen kýn bolyp esepteledi.

9 bap.  Parlamenttik komissiyany qúru tәrtibi

1. Parlamenttik tergeudi qozghau bastamasy jәne parlamenttik tergeudi qozghau turaly sheshim qoldau tapqan jaghdayda Parlamentting tiyisti Palatasy Parlamentting tiyisti Palatasynyng deputattarynan túratyn komissiya qúrady jәne onyng Tóraghalaryn saylaydy.

2. Parlament Mәjilisinde komissiya qúru Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Mәjilisinde ókildik etetin sayasy partiyalardyng barlyq fraksiyalarynyng deputattary, sonday-aq bir mandatty aumaqtyq okrugter boyynsha saylanghan jәne sayasy partiyalar fraksiyalarynyng mýsheleri bolyp tabylmaytyn Mәjilis deputattary arasynan jýzege asyrylady.

Parlament Mәjilisinen komissiya qúramyna sayasy partiyalardyng barlyq fraksiyalarynyng ókilderining teng sany kirui kerek.

Sayasy partiya fraksiyasynyng komissiya qúramyna óz ókilderin jiberuden bas tartuy, sonday-aq sayasy partiyalar fraksiyalarynyng mýsheleri emes, bir mandatty aumaqtyq saylau okrugteri boyynsha saylanghan Parlament Mәjilisining jekelegen deputattarynyng komissiya qúramyna kiruden bas tartuy komissiyany qúrugha kedergi bolyp tabylmaydy.

4. Qazaqstan Respublikasy Parlamentining qos palatasy parlamenttik tergeu jýrgizu turaly sheshim qabyldaghan jaghdayda, kórsetilgen talaptargha sәikes múnday sheshimder Parlamentting әrbir Palatasynda qabyldanady.

Osy orayda Parlamentting qos palatasymen parlamenttik tergeu jýrgizu ýshin ortaq komissiya qúrylady.

Parlamentting әrbir palatasy parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi jalpy komissiya qúramynyng jartysyn qúrady jәne osynday komissiyanyng eki teng tóraghasynyng birin taghayyndaydy.

5. Komissiya parlamenttik tergeu merzimine qúrylady jәne ol ayaqtalghannan keyin taratylady.

6. Parlamentting tiyisti Palatasynyng ókilettigining songhy ýsh aiy ishinde, sonday-aq Qazaqstan Respublikasynyng Parlament Senaty deputattaryn saylau boyynsha saylau nauqany kezinde parlamenttik tergeu bastamasyn kóteruge jәne komissiya qúrugha bolmaydy.

10 bap. Komissiya mýshelerine qoyylatyn talaptar

Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Mәjilisining nemese Parlament Senatynyng kelesi deputattary komissiya mýshesi bola almaydy:

1) komissiya tergep jatqan oqighagha qatysushy bolyp tabylsa, sonday-aq eger deputat tergeu nәtiyjelerine tikeley mýddeli bolsa;

2) derbes qúqyqtylyqtan aiyrylsa nemese Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda belgilengen tәrtippen ony deputattyq derbes qúqyqtyqtan aiyru turaly mәsele qaralyp jatsa;

3) komissiya tergep jatqan oqighagha qatysushy bolyp tabylatyn adamnyng otbasy mýshesi bolsa nemese onymen tuystyq qarym-qatynasta bolsa;

4) parlamenttik tergeuding әdildigi men obektivtiligine núqsan keltiruge aiqyn negiz bolghan jaghdayda.

11 bap. Komissiya mýshesining ókilettigin toqtatu jәne bos lauazymdardy almastyru

1. Komissiya mýshesining ókilettigi Qazaqstan Respublikasynyng zannamasyna sәikes onyng Mәjilis deputaty nemese Parlament Senatynyng deputaty retindegi ókilettigi toqtatylghan jaghdayda toqtatylady.

2. Komissiya mýshesi óz ótinishi boyynsha onyng qúramynan shygha alady.

3. Komissiya mýshesining ókilettigi Qazaqstan Respublikasy Parlamentining tiyisti palatasynyng sheshimi boyynsha, onyng ishinde komissiya mýshesi osy Zannyng 10-babynda belgilengen talaptargha say bolmaghan jaghdayda da merziminen búryn toqtatyluy mýmkin.

4. Komissiya mýshesining ókilettigin toqtatu turaly sheshim Qazaqstan Respublikasy Parlamenti tiyisti Palatasynyng qaulysymen rәsimdeledi.

5. Komissiyanyng qúramynan shyqqan mýshesining bos ornyn Qazaqstan Respublikasy Parlamenti tiyisti Palatasynyng reglamentinde belgilengen tәrtippen tiyisti Parlament Palatasynyng basqa ókili almastyrady.

12 bap. Komissiya tóraghasy 

Komissiya tóraghasy:

1) komissiyanyng júmysyn úiymdastyrady jәne onyng otyrystaryn jýrgizedi;

2) Qazaqstan Respublikasy Parlamentining tiyisti Palatasynyng otyrystarynda komissiyanyng qyzmeti jóninde esep beredi;

3) komissiya mýsheleri arasynda mindetterdi bóledi;

4) Qazaqstan Respublikasynyng zannamasymen qyzmettik aqparatqa, sonday-aq memlekettik qúpiyalar turaly zannamagha sәikes shekteuli mәlimetterge jatqyzylghan parlamenttik tergeu kezinde paydalanylatyn mәlimetterdi qorghaudy qamtamasyz etedi;

5) komissiya otyrystarynyng hattamalaryna qol qoyady;

6) atalmysh Zangha jәne parlamenttik tergeu jýrgizuge negiz bolghan faktiler men mәn-jaylardy tergeu boyynsha parlamenttik komissiya reglamentine sәikes ózge de mәselelerdi sheshedi.

13 bap. Komissiyanyng hatshysy

1. Komissiyanyng hatshysy komissiyanyng birinshi otyrysynda onyng mýsheleri arasynan saylanady.

2. Komissiyanyng hatshysy:

1) úiymdastyru jaghynan komissiyanyng qyzmetin qamtamasyz etuge jauapty;

2) komissiya apparatynyng qyzmetine jetekshilik etedi;

3) komissiya otyrystarynyng stenogrammalaryn jәne týsinikteme beru ýshin komissiya otyrystaryna shaqyrylghan túlghalarmen saualnama hattamalaryn jýrgizudi qamtamasyz etedi;

4) komissiyanyng is qaghazdaryn jýrgizudi úiymdastyrady.

14 bap.  Komissiyanyng qyzmetin qamtamasyz etu

1. Komissiyanyng qyzmetin qamtamasyz etu ýshin onyng Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Palatalarynyng tiyisti apparatynyng shtattyq qyzmetkerlerinen túratyn hatshylyghy qúrylady.

2. Parlamenttik tergeu jýrgizu kezinde komissiya kelesige qúqyly:

1) onyng júmysyna memlekettik organdardyng ókilderin, mamandardy, sarapshylardy jәne ghalymdardy tartugha;

2) memlekettik organdardan, basqa da mekemelerden, sonday-aq azamattardan qajetti aqparatty súratugha;

3) qúqyq qorghau jәne memlekettik organdardyn, ózge de mekemelerding lauazymdy túlghalaryn, sonday-aq azamattardy týsinikteme beruge shaqyrugha.

Komissiyanyng Parlament Palatalarynyng reglamentine sәikes ózge de qúqyqtary boluy mýmkin.

3. Qúqyq qorghau jәne memlekettik organdardyng lauazymdy túlghalary parlamenttik tergeu jýrgizgen kezde komissiyagha tolyq jәne senimdi aqparatty (qújattar, materialdar) beruge mindetti.

15 bap. Parlamenttik tergeu jýrgizuge negiz bolghan faktiler men mәn-jaylardy tekseru jónindegi parlamenttik komissiyanyng reglamenti

1. Parlamenttik tergeu tәrtibine qatysty negizgi erejeler osy Zanmen jәne Parlament Palatalarynyng reglamentterimen belgilenedi. Komissiya parlamenttik tergeu jýrgizuge negiz bolghan faktiler men mәn-jaylardy tekseru jónindegi parlamenttik komissiyanyng reglamentin qabyldaugha, osy Zangha, Qazaqstan Respublikasynyng ózge de zandaryna, sonday-aq Parlament Palatalarynyng reglamentterine qayshy kelmeuge tiyis parlamenttik tergeu jýrgizu qaghidalaryn belgileuge qúqyly.

2. Komissiya reglamentine jatqyzylady:

1) komissiya otyrystaryn ótkizu tәrtibi;

2) komissiyanyng is jýrgizu tәrtibi jәne onyng qújattaryn rәsimdeu;

3) komissiyanyng qorytyndy bayandamasyn әzirleu tәrtibi;

4) jeke júmys toptarynyng qúrylu tәrtibi men qyzmeti;

5) komissiya mýshelerining óz mindetterin oryndau tәrtibi;

6) komissiyanyng qyzmetin úiymdastyrudyng ózge de mәseleleri.

16 bap. Komissiya júmysynyng tәrtibi

1. Komissiya otyrysy komissiya mýshelerining jalpy sanynyng ýshten ekisi qatyssa, zandy dep esepteledi.

2. Azamattardyng jәne búqaralyq aqparat qúraldary ókilderining ashyq otyrystargha qatysu tәrtibin komissiya derbes aiqyndaydy.

3. Ashyq otyrysty ótkizu memlekettik nemese zanmen qorghalatyn ózge de qúpiyany ashu tәuekelin tudyrsa, komissiya jabyq otyrys ótkizu turaly sheshim qabyldaydy. Jabyq otyrystar otyrysqa qatysqan komissiya mýshelerining jartysynan kóbi osy sheshimdi jaqtap dauys bergen jaghdaylarda da ótkizilui mýmkin.

4. Qazaqstan Respublikasyndaghy Adam qúqyqtary jónindegi uәkil komissiyanyng júmysyna tikeley nemese ózining ókili arqyly qatysugha qúqyly.

5. Komissiyanyng birinshi otyrysy komissiya qúrylghan kýnnen bastap 15 kýnnen keshiktirilmey ótkiziledi.

17 bap. Júmys toptary

Jeke faktiler men mәn-jaylardy zerdeleu, sonday-aq qajet bolghan jaghdayda komissiya tergep jatqan oqigha ornyna baru qajettiligi jaghdayynda qúramyna komissiya mýsheleri men komissiya hatshylyghynyng qyzmetkerleri kiretin júmys toptary qúryluy mýmkin.

18 bap. Komissiyanyng júmys jospary

1. Komissiya júmys josparyn әzirlep, bekitedi, onda qamtylatyn jayttar:

1) parlamenttik tergeuding negizgi baghyttary;

2) parlamenttik tergeu jýrgizu kezinde qaralatyn mәseleler;

3) parlamenttik tergeuding negizgi kezenderin ayaqtau merzimderi (aqparat jinau, aqparatty baghalau jәne jýieleu, komissiyanyng qorytyndy esebin dayyndau);

4) komissiya otyrystaryna tergelip jatqan faktiler men mәn-jaylar boyynsha týsinikteme beru ýshin shaqyrylghan túlghalar ayasy;

5) komissiya mýshelerine arnalghan tapsyrmalar tizbesi jәne olardy oryndau merzimderi.

2. Komissiyanyng júmys josparyna onyng qyzmetine qatysty basqa da mәseleler engizilui mýmkin.

19 bap. Parlamenttik tergeuding jýrgiziluine negiz bolatyn materialdar

1. Parlamenttik tergeuding nysanyna qatysty sheshimder shygharylyp, faktilerding anyqtaluyna negiz bola alatyn materialdar bolyp tabylady:

1) memlekettik organdardyng jәne jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdarynyn, kvaziymemlekettik sektor subektilerining resmy qújattary, onyng ishinde hattar men qyzmettik qújattar;

2) memlekettik organdardyn, sonday-aq memlekettik emes kommersiyalyq jәne kommersiyalyq emes úiymdardyn, azamattardyng qújattary men materialdary;

3) parlamenttik tergeu ayasynda anyqtalugha jatatyn mәn-jaylardan habardar boluy mýmkin kuәlardyn, sonyng ishinde lauazymdy túlghalardyng aighaqtary;

4) búqaralyq aqparat qúraldaryndaghy jәne internettegi aqparattar;

5) sarapshylardyng qorytyndylary.

6) parlamenttik tergeu jýrgizuge qajetti ózge de materialdar.

20 bap. Saraptama ótkizu

1. Parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi komissiya ghylym, tehnologiya nemese qolóner salasyndaghy arnayy zertteludi talap etetin jayttar boyynsha saraptama taghayyndau turaly sheshim qabylday alady.

2. Parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi komissiyanyng saraptama ótkizu turaly sheshimi tiyisti saladaghy qajetti sarapshylar shtaty bar sarapshylyq mekemege jýkteledi. Sarapshylyq mekemesi bekitken sarapshy óz bilimi men tәjiriybesine say sarapshylyq qorytyndysyn beruge mindetti. Sarapshy aldyn ala jalghan aqparat bergeni ýshin Zanmen belgilengen jauapkershilik jóninde habardar etiledi.

3. Sarapshy qorytyndysy parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi komissiyagha hat týrinde joldanady. Sarapshy qorytyndysyn jasaghan sarapshy parlamenttik tergeu jýrgizu jónindegi komissiyanyng otyrysyna shaqyryluy mýmkin. Búl jaghdayda sarapshy otyrysqa qatysyp, ózi shygharghan sarapshylyq qorytyndy turaly anyqtama berui tiyis.

21 bap. Komissiyanyng sheshim qabyldau tәrtibi

1. Komissiya sheshimderi onyng otyrystarynda ashyq dauys beru arqyly qabyldanady.

2. Komissiyanyng sheshimi, eger oghan otyrysqa qatysqan komissiya mýshelerining jartysynan kóbi dauys berse, qabyldandy dep esepteledi.

3. Komissiyanyng qorytyndy esebi boyynsha sheshim, eger oghan komissiya mýshelerining jalpy sanynyng jartysynan astamy dauys berse, qabyldandy dep esepteledi.

22 bap. Komissiyanyng qúqyghy

1. Komissiya óz qyzmetin jýzege asyru kezinde kelesige qúqyly:

1) Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetinen, ózge de memlekettik organdardan, jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdarynan, memlekettik mekemelerden, kvaziymemlekettik sektor subektilerinen jәne ózge de úiymdardan belgilengen tәrtippen parlamenttik tergeu nysanyna jatatyn qajetti qújattardyng kóshirmelerin, sonymen qatar, parlamenttik tergeu jýrgizuge qajetti aqparattardy súratugha jәne alugha qúqyly;

2) komissiya tergep jatqan faktiler men mәn-jaylar boyynsha týsinikteme beru ýshin lauazymdy túlghalardy shaqyrugha;

3) komissiya tergep jatqan faktiler men mәn-jaylar boyynsha týsinikteme beruge parlamenttik tergeuge yqpal ete alatyn arnayy bilimi nemese aqparaty bar azamattardy shaqyrugha;

4) osy baptyng 3-tarmaghynda kózdelgen jaghdaylardy qospaghanda, shaqyrylghan adamdargha súraq qoygha jәne olardyng týsiniktemelerin tiyisti hattamamen rәsimdeuge.

2. Komissiya lauazymdy túlghalar men azamattardy komissiya qoyghan súraqtargha jazbasha týrde týsiniktemeler men jauaptar berudi, sonday-aq parlamenttik tergeuge yqpal ete alatyn  aqparatty komissiyagha joldaudy úsynugha qúqyly.

3. Qylmystyq is boyynsha kýdikti nemese aiyptalushy bolyp tabylatyn túlghadan komissiya nemese júmys toby qylmystyq isti qozghau turaly qaulyda, ony aiyptalushy retinde tartu jónindegi aiyptau qaulysynda nemese aiyptau aktinde tújyrymdalghan qylmys qúramy boyynsha jauap ala almaydy.

23 bap.  Komissiya mýshelerining qúqyqtary men mindetteri

1. Komissiya mýsheleri mindetti:

1) komissiyanyng reglamentine sәikes komissiya otyrystaryna jәne komissiya qúrghan júmys toptarynyng qyzmetine jeke qatysugha;

2) komissiya tapsyrmalaryn oryndaugha;

3) parlamenttik tergeuding barysy turaly aqparatty jariya etu boyynsha komissiya belgilegen shekteulerdi saqtaugha mindetti.

2. Komissiya mýsheleri qúqyly:

1) komissiya qarauyndaghy mәselelerdi talqylaugha qatysugha, úsynystar engizuge jәne komissiya qarauyndaghy kez kelgen mәsele boyynsha sóz sóileuge;

2) komissiyanyng reglamentinde belgilengen tәrtippen onyng otyrystaryna shaqyrylghan adamdargha súraqtar qonggha;

3) atalghan Zanmen jәne ózge de zannamalyq aktilermen qarastyrylatyn ózge qúqyqtardy jýzege asyrugha.

3. Komissiyanyng kez kelgen mýshesi komissiya qabyldaghan sheshimge qatysty ózining erekshe pikirin bildiruge qúqyly. Jazbasha týrde bayandalghan múnday erekshe pikir sheshimge qosa tirkelip, onyng ajyramas bóligi retinde qarastyrylady.

24 bap.  Parlamenttik tergeuge qatysatyn lauazymdy túlghalar men azamattardyng mindetteri

1. Lauazymdy túlghalar komissiya ne júmys tobynyng súrauyboyynsha 15 kýnning ishinde parlamenttik tergeudi jýrgizuge qajetti aqparattary, qújattar men materialdardy berui tiyis. Komissiyagha nemese júmys tobyna azamattardyng jeke ómirine qatysty mәlimetterding tek olardyng rúqsaty bolghan jaghdayda ghana úsynyluy mýmkin.

2. Parlamenttik tergeuge tartylghan lauazymdy túlghalar men azamattar mindetti:

1) komissiya otyrysyna keluge;

2) komissiya nemese júmys tobyna týsinikteme beruge, ne komissiya men júmys toby qoyghan barlyq qyzyqtyrghan súraqtargha jauap beruge.

3. Komissiyagha parlamenttik tergeu jýrgizu ýshin qajetti mәlimetterdi (qújattardy, materialdardy) beruden bas tartqany, nemese mәlimetterdi beruden jaltarghany, komissiyagha tolyqqandy emes nemese qasaqana jalghan aqparattar bergeni ýshin lauazymdy túlghalar Qazaqstan Respublikasynyng zannamasyna sәikes jauapkershilikke tartylady.

25 bap. Parlamenttik tergeuge qatysatyn lauazymdy túlghalar men azamattardyng qúqyqtary

1. Parlamenttik tergeuge tartylghan lauazymdy túlgha nemese azamat qúqyly:

1) ózine, júbayyna jәne ayasy zanmen belgilengen jaqyn tuystaryna qarsy aighaqtar bermeuge;

2) advokattyng qyzmetterin paydalanugha;

3) qajetti jazbalardy jýrgizuge;

4) saualnama hattamasymen tanysugha;

5) saualnama hattamasyna ózgeristerdi engizudi súraugha;

6) basqa adamdardy parlamenttik tergeuge tartu turaly ótinish beruge.

2. Ózining pikiri boyynsha parlamenttik tergeuge yqpal ete alatyn aqparaty bar adam týsiniktemeler beru ýshin ózin komissiya otyrysyna shaqyru turaly ótinishpen komissiyagha jýginuge ne qoldaghy aqparatyn komissiyagha joldaugha qúqyly.

26 bap. Komissiyanyng qorytyndy esebi

1. Parlamenttik tergeu nәtiyjeleri boyynsha komissiyanyng qorytyndy esebi (búdan әri – qorytyndy bayandama) dayyndalady, ol Qazaqstan Respublikasy Parlamentining tiyisti Palatalaryna jiberiledi.

2. Qorytyndy esepte komissiyanyng ózi tergegen faktiler men mәn-jaylar boyynsha qorytyndylary bolugha tiyis.

3. Qorytyndy bayandamada parlamenttik tergeu jýrgizuge negiz bolghan oqighalardyng sebepteri men saldaryn jonggha baghyttalghan normativtik qúqyqtyq aktilerdi qabyldau turaly úsynystar boluy mýmkin.

4. Qorytyndy bayandamada әreketteri (әreketsizdigi) parlamenttik tergeu jýrgizuge negiz bolghan faktiler men mәn-jaylardyng tuyndauyna әkep soqqan lauazymdy túlghalardy qyzmetinen bosatu turaly úsynystar, memlekettik organdardyn, jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdarynyn, kvaziymemlekettik sektor subektileri, sonday-aq basqa da úiymdardyng qyzmetin jetildiru jónindegi úsynystar, sotqa deyingi tergeu men qylmystyq ister qozghau turaly úsynystar qamtyluy mýmkin.

5. Parlamentting tiyisti palatasy qorytyndy esepti bir ay ishinde qaraydy jәne bekitedi.

Qazaqstan Respublikasynyng Adam qúqyqtary jónindegi uәkili Parlament Palatasy otyrysynda qorytyndy esepti bekitu turaly mәseleni qaraghan kezde qatysugha qúqyly.

6. Qorytyndy bayandamany qarau kezinde Qazaqstan Respublikasy Parlamentining Palatalary komissiyagha onyng jekelegen erejelerin týsindirudi úsynugha qúqyly.

7. Qorytyndy bayandama, eger oghan Parlamentting tiyisti Palatasy deputattarynyng jalpy sanynyng jartysynan astamy dauys berse, bekitildi dep esepteledi.

8. Qorytyndy esepti tiyisti Parlament Palatasy bekitpegen jaghdayda, komissiyanyng qyzmeti toqtatylady.

9. Komissiyanyng bekitilgen qorytyndy esebi Qazaqstan Respublikasynyng Preziydentine, Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetine, Qazaqstan Respublikasynyng Bas prokuroryna jiberiledi jәne belgilengen tәrtippen búqaralyq aqparat qúraldarynda jariyalanady.

10. Qorytyndy bayandama qúqyq qorghau organdaryna, memlekettik organdargha jәne jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru organdaryna jәne ózge de úiymdargha joldanuy mýmkin.

11. Qorytyndy bayandama Qazaqstan Respublikasynyng Preziydentine jәne Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetine jәne Qazaqstan Respublikasynyng Bas prokuroryna joldanghannan keyin parlamenttik tergeu ayaqtaldy dep esepteledi jәne komissiya taratylady.

12. Qorytyndy esep ony alghan kýnnen bastap bir ay ishinde Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining otyrysynda jәne Qazaqstan Respublikasynyng Bas prokuraturasynda mindetti týrde qaralugha tiyis. Qorytyndy bayandama boyynsha qabyldanghan sheshim turaly Parlament palatalaryna dereu habarlanady.

13. Qorytyndy esep sotta shaghymdanugha jatpaydy.

27 bap. Komissiya qyzmetin qarjylyq jәne materialdyq-tehnikalyq qamtamasyz etu

Komissiyanyng qyzmetin qarjylyq jәne materialdyq-tehnikalyq qamtamasyz etu Qazaqstan Respublikasy Parlamenti Palatalarynyng qyzmetin qamtamasyz etu ayasynda jýzege asyrylady.

28 bap. Atalmysh Zannyng qoldanyluyn qamtamasyz etu

1. Atalmysh Zang resmy jariyalanghan kýninen bastap alpys kýn ótken song qoldanysqa engiziledi.

2. Atalmysh Zangha sәikes parlamenttik tergeu ol qoldanysqa engizilgennen keyin tuyndaghan faktiler men mәn-jaylar boyynsha jýrgiziledi.

Abai.kz