Últtyq arna últ sanasyna serpin bermek
2011 jyldan bastap taza qazaq tilinde habar taratugha kóshken «Qazaqstan» últtyq arnasy últ sanasyn serpiltetin jәne bir tyng qadamdy qolgha almaq. Aldaghy uaqytta arna efiyrinde berilip jýrgen sheteldik telehikayalardyng uaqyty ýsh esege qysqarady. Sosyn kele-kele últtyq arna tek taza otandyq ónimmen ghana «sóileytin» bolady. Sóitip, respublikalyq teleradio korporasiyasynyng basshylyghy qarashanyng 11-inen bastap týrik jәne kәris serialdaryn efirden yghystyryp, onyng ornyn qazaqstandyq teleónimdermen toltyratyn bolady.
Osydan eki jyl búryn, naqty aitsaq, 2011 jyldyng qyrkýiek aiynan bastap últtyq arna efiyri basqa tilden tolyq arylyp, taza qazaq tiline auysqan edi. Sodan bastap arna «últtyq» atty úly mәrtebege tolyqqandy ie bolghanyn tanytqan. Álbette, talaydan aitylyp jýrgen osy mәseleni kópshilik kórermen qauym quana-quana qarsy alsa da, bәzbireuler «bedelin biyikke kótere alar ma eken» degenge sayatyn kýdikti de algha tartatyn. Alayda onday kýdik beker boldy, kerisinshe arna talghamy joghary kórermenning kózayymyna ainaldy. Biyldyng ózinde últtyq arnanyng kórermeni 53 payyzgha ósti. Sonyng arqasynda «Qazaqstan» últtyq arnasy eldegi auditoriyany qamtu jaghynan barlyq telearnalardy artqa tastap, respublika boyynsha birinshi oryngha shyqty.
2011 jyldan bastap taza qazaq tilinde habar taratugha kóshken «Qazaqstan» últtyq arnasy últ sanasyn serpiltetin jәne bir tyng qadamdy qolgha almaq. Aldaghy uaqytta arna efiyrinde berilip jýrgen sheteldik telehikayalardyng uaqyty ýsh esege qysqarady. Sosyn kele-kele últtyq arna tek taza otandyq ónimmen ghana «sóileytin» bolady. Sóitip, respublikalyq teleradio korporasiyasynyng basshylyghy qarashanyng 11-inen bastap týrik jәne kәris serialdaryn efirden yghystyryp, onyng ornyn qazaqstandyq teleónimdermen toltyratyn bolady.
Osydan eki jyl búryn, naqty aitsaq, 2011 jyldyng qyrkýiek aiynan bastap últtyq arna efiyri basqa tilden tolyq arylyp, taza qazaq tiline auysqan edi. Sodan bastap arna «últtyq» atty úly mәrtebege tolyqqandy ie bolghanyn tanytqan. Álbette, talaydan aitylyp jýrgen osy mәseleni kópshilik kórermen qauym quana-quana qarsy alsa da, bәzbireuler «bedelin biyikke kótere alar ma eken» degenge sayatyn kýdikti de algha tartatyn. Alayda onday kýdik beker boldy, kerisinshe arna talghamy joghary kórermenning kózayymyna ainaldy. Biyldyng ózinde últtyq arnanyng kórermeni 53 payyzgha ósti. Sonyng arqasynda «Qazaqstan» últtyq arnasy eldegi auditoriyany qamtu jaghynan barlyq telearnalardy artqa tastap, respublika boyynsha birinshi oryngha shyqty.
Áriyne, bastapqyda auditoriyany barynsha saqtap qalu ýshin keybir baghdarlamalar men filimderdi qazaq tilindegi audarmamen beruge tura keldi. Onyng ishinde sheteldik telehikayalar da bar bolatyn. Endigi kýni, «Qazaqstan» teleradio korporasiyasynyng basshylyghy sheteldik telehikayalardyng efirlik uaqytyn qysqartyp, onyng ornyna qazaqstandyq teleónimderdi kóptep kórsetuge mýddeli. Sebebi búl – uaqyt talaby, kórermen qauymynyng súranysy. Búghan Qazaqstan aumaghynda kórsetiletin elge etene tanymal telehikayalardyng reytingisi dәlel bola alady. Mәselen, otandyq kinogerler týsirgen «Úljan» hikayasy ýzdik 15 serialdyng tiziminde 3-shi oryngha ornalasypty. «Aynalayyn» telehikayasy da joghary súranysqa iye.
Ázirshe ol 7-orynda keledi. Al birinshi orynda – ýndining «Kelin» serialy. Mine, sol sebepti «Qazaqstan» arnasyndaghy sheteldik telehiykayalardyng efirlik uaqytyn birden emes, birtindep azaytu josparlanghan. Negizi, búl júmys aghymdaghy jyldyng jazynda bastalyp ta ketken. Qazirgi kezde «Qazaqstan» últtyq arnasyndaghy sheteldik telehikayalardyng efirlik uaqyty tórt saghatqa deyin tómendegenge úqsaydy. Búl jalpy efirding 19 payyzyn qúraydy. Endi kelesi jylgha qaray sheteldik ónimge beriletin uaqyty ýsh esege, yaghny 1 saghat 40 minutqa qysqartu josparlanyp otyr. Osylaysha sheteldik telehikayalardyng ýlesi birden 7 payyzgha tómendeydi. Esesine, otandyq filimderding uaqyty artady. Al sheteldik hikayalardan ýnemdelgen aqsha óz serialdarymyzdy týsiruge júmsalmaq. Aytalyq, aghymdaghy jyldyng sonyna deyin 60 mln tenge, al kelesi jyly 140 mln tenge ýnemdeledi degen jospar bar. Osynday qarajattyng barlyghyn otandyq telehikayalar men baghdarlamalardy shygharu júmysyna júmsau josparlanghan.
Iliyas YSQAQOV, «Qazaqstan» últtyq arnasynyng diyrektory:
– «Qazaqstan» últtyq telearnasy 55 jyldyq tarihy bar ýlken media otau ghoy. Búl qara shanyraqta biraz kәsiby mamandar últqa qyzmet etti, qazir de júmys jasap keledi. Solardyng arqasynda últtyq jana baghdarlamalar shyghyp, kórermen qauymgha jol tartyp jatyr. Qazir últtyq ónimdi shygharu – bizding basty maqsatymyz. Biz últtyq ónimdi shygharyp qana qoymay, onyng sapasyna da erekshe kónil bólip kelemiz. Biylghy mausymda 12 jana baghdarlamany ashtyq. Býginde onyng barlyghy óz kórermenin tapty deuge bolady. Al telehikayalar boyynsha «Úljandy» erekshe atap ótuge bolady. Respublika boyynsha ýzdik 15 telehikayanyng ishinen 3-oryngha ie bolu biz ýshin – ýlken jetistik. 2011 jyly «Qazaqstan» óz efiyrin qazaq tilindegi bir-aq serialmen bastasa, eki jyldyng ishinde onyng sany 12-ge jetti. Aghymdaghy jyly solardyng barlyghy 229 bólimdi qúrady. Sondyqtan qarashanyng 11-inen bastap biz týrik jәne kәris telehikayalaryn birte-birte alyp tastaudy josparlap otyrmyz.
Alayda «Qazaqstan» respublikalyq teleradiokorporasiyasynyng basshylyghy sheteldik serialdardyng týsin týstep, aty men zatyna qaray qysqartudy qarastyryp otyrghan joq. Negizgi maqsat – otandyq teleónimdi barynsha arttyru.
Lәzzat JÝNISOVA, «Qazaqstan» respubliykalyq teleradiokorporasiyasy basqarma tóraghasynyng birinshi orynbasary:
– Jalpy, sheteldik serialdardy otandyq teleónimdermen almastyru – bizding basty maqsatymyz. Búl – kórermenning de talaby. Demek, kelesi jyly sheteldik telehikayalardyng efirlik uaqyty tórt saghattan 1,4 saghatqa deyin qysqarsa, onyng ornyna otandyq serialdar men baghdarlamalar kórsetiletin bolady. Ol ýshin memleket aqshany ayap otyrghan joq. Qazirgi kezde jaqsy kino týsirushi kompaniyalar da qalyptasyp ýlgerdi. Negizi, 2009 jyldan bastap sanaytyn bolsaq, biz 36 telehiykayany jasap shyghardyq. Sonyng barlyghy 647 seriyadan túrady. Demek, qazirding ózinde «Qazaqstan» últtyq arnasynda 650-ge juyq seriyasy bar otandyq telehikayalar múraghaty qalyptasty. Áriyne, onyng barlyghy memleketting qarjysyna týsirildi. Endi aldaghy uaqytta kinoger kompaniyalar ósip-ónip, telehikayalardy óz aqshasyna týsiredi degen senim de joq emes. Sebebi búl – әlemdik tәjiriybe.
Osy orayda «Qazaqstan» korporasiyasynyng basshylyghy otandyq kinony týsirgenshe, sheteldik telehikayalardy satyp alghan tiyimdi ekenin de jasyrmaydy. Býginde sheteldik hikayanyng bir saghatyn kórsetu baghasy 1-5 myng AQSh dollary bolsa, sol serialdyng bir saghatyn týsiru ýshin 30 myng dollardan astam qarajat qajet. Bile-bilsek, qazir «Súltan Sýleyman» telehikayasy eng qymbat joba bolyp sanalady. Týrikting osy tuyndysynyng bir seriyasyna 600 myng dollar ketedi eken. Al týrikting jәne kәristing telehikayalary odan birneshe esege arzan ekeni belgili.
Núrjan MÚHAMEDJANOVA, «Qazaqstan» respublikalyq teleradiokorporasiyasynyng basqarma tórayymy:
– «Qazaqstan» últtyq telearnasynda týrik jәne kәris telehikayalarynyng kórsetilip jatqanyna biraz uaqyt boldy. Býginde biz efirdegi otandyq ónimdi barynsha arttyru maqsatynda sol týrik jәne kәris serialdarynan bas tartayyn dep jatyrmyz. Kelesi jyly olardyng efirlik ýlesi biraz qysqarady. Alayda biz onymen әlemdik kino industriyasynyng ónimderinen tolyghymen bas tartamyz dep otyrghan joqpyz. Sebebi qazaqtyng kórermeni de óz tilinde әlemge әigili kino júldyzdardyng filimderin kórgisi keledi. Biz onyng barlyghyn tәrjimalap úsynatyn bolamyz.
Eske salsaq, «Qazaqstan» últtyq arnasy týrik jәne kәris telehikayalaryn 2006 jyldan beri kórsetip keledi. Al 2009 jyly kórermen nazaryna alghash ret «Aghayyndylar» atty otandyq serial úsynyldy. Býginde telearna efiyrindegi ónimderding sany da, sapasy da kýn ótken sayyn artyp otyrghanyn bayqau qiyn emes. Qazirding ózinde otandyq telehikayalardyng mol qory qalyptasqan. Sonyng ishinde «Tughan elding týtini», «Úljan», «Paryz», «Kók tarlandary», «Ómir ótkelderi» taghy basqa hikayalar kórermenning kózayymyna ainaldy. Jalpy, 2011 jyldan bastap «Qazaqstan» últtyq telearnasynyng tapsyrmasymen týsirilgen telehikayalardyng reytingisi týraqty týrde ósip keledi. Oghan TNS Gallup Media Asia zertteu kompaniyasynyng derekteri aiqyn dәlel bola alady. Mәselen, «Qazaqstan» telearnasy tolyqtay qazaq tiline kóshken 2011 jyldan beri 100 mynnan astam túrghyny bar eldi meken men qala túrghyndarynyng oghan degen súranysy 55 payyzgha artty. Al arnanyng ortasha tәuliktik reytingisi 47 payyzgha ósken. Áriyne, osy ontayly ózgeristerge otandyq telehikayalardyng qosqan ýlesi zor. Eng bastysy, últtyq arnanyng efiyri últtyq ónimmen tolyghatyn boldy. Lәzim bolghan is degen osy da...
Avtor: Arman ASQAR
"Alash ainasy" gazeti
