Jeksenbi, 8 Qyrkýiek 2024
Abay múrasy 1456 2 pikir 18 Mausym, 2024 saghat 10:34

Abaydyng imammen qaqtyghysuy...

Kollaj: Abai.kz

Búl әngimeni Maghzúm Múhametjanúlynan estidim. Maghzým qazirgi Merke audanynda túrady. Búl kisi Semeyde tas meshitte Ghabdylhaq haziretten oqyp, joghary dәrejeli diny bilim alghan. Ghabdylhaq haziret Mәdina qalasynda oqyp, dәris bitirgen. Ony Semeyding ataqty bayy Musin shaqyrtyp alyp, qyzyn berip, qos múnaraly sәndi meshit saldyryp, sol meshitke imam saylaghan.

Semey qalasynda shetten kelip ornalasqan tatardyng bay saudagerleri kóp bolghan. Semeyde 12 múnaraly meshit bolghan. Onyng ony tatarlardiki, ekeui ghana qazaqqa qaraydy. Abaydyng ústazy Kónәly haziretti ýlken dep syilasa, Ghabdylhaq haziretti asqan ghalym dep dәripteydi. Tatar baylary asyra maqtay bergen song Abay Ghabdylhaq haziretti kóruge ózining kónildesi Ghaysa bay-patshagha erip júma namazyna tas meshitke barady. Halyq asa kóp jinalghandyqtan meshitke syimay, júma namazyn meshitting qorghanynda oqidy. Abaydyng ýstinde oryssha tigilgen aq rәpes peshpet, shalbary bar, ayaghynda mәsi, basynda taqiya, birinshi sapta, imamnyng naq artynda túrady. Namazdyng sonynda imam halyqqa qarsy qarap otyryp, fatiqa jasap bolghan son, Ghabdylhaq haziret:
– Sen oryspysyn? – degende Abay:
– Men qazaqpyn, – deydi.
Haziret shamdana sóilep:
– Siz kim de bolsanyz ýstinizdegi kiyimmen ekinshiley meshitke kelmeniz, – deydi. Abay:
– Qanday sebeppen, ózimning adal púlyma satyp alyp, aqshasyn tólep tiktirgen kiyimim, kiri joq taza. Mening kiyimim meshitke kiruge layyqsyz kiyim emes, – deydi. Ghabdylhaq:
– Ayttym ghoy, múnday kiyimmen meshitke kiruge bolmaydy, oryssha tigilgen, – dep alghashqy pikirin qaytalaydy. Abay:
– Olay bolsa, Haziret, óziniz eng aldymen jónge keliniz, – deydi. – Islam dinining tiregi, Múhamet payghambardyng túrghan jeri Mәdinany kórdiniz. Mәdina halqynyng meshitke kiyetin arnauly kiyimi bolady. Tobyghyna jetetin taza shapan, mәuitiden tigilgen arnauly aldy tayqy taqiyasy bolady. Saqtiyannan tigilgen bashmaqtaryn qoltyqtaryna qysyp kelip, meshitke kirerde ghana kiyedi de, meshitten shyqqan song jer baspay qayta orap qoltyghyna tyghyp alady. Osy júma namazynda otyrghandardyng onday kiyim kiygen bir de bireui joq. Al oryssha kiyimmen meshitke kiruge bolmaytyn bolsa, osynda otyrghan barlyq tatardyng baylary men bәibishelerining kiygeni Ivan Groznyy patshanyng túsyndaghy orys modasy. Ózinizding ýstinizge kiygen kók mәuiti palitosymaghynyz da sol moda. Ayaghyndaghy – amerikan tovarynan tigilgen mәsi de – amerika modasy. Meshitke әshekeyli, jyltyrauyq kiyimmen kiruge rúqsat etpeytinin nege óziniz esinizge almaysyz? Mening kiyimim oryssha tigilgen bolsa, sizding etiginiz amerikansha tigilgen. Diny kózqaraspen qarasan, amerika men orystyng qanday aiyrmasy bar? Oryssha kiyimmen meshitke kirmeytin bolsa, ózing bastatqan tatardyng barlyq bay-patshalary meshitke kirmender, – deydi. Ghabdylhaq haziret jauap qaytara almay qyzaraqtap:
– Myna kisi qalay ózi? – dep qysylyp qalady.
Kóshede kele jatqanda Ghaysa bay-patsha:
– Yapyr-ay, Abay myrza, kópshilikting kózinshe haziretke óte auyr aittynyz-au, – deydi. Abay:
– Aytsa nesi bar, osy kýni bir ghana Ghabdylhaq emes, barlyq haziretterding sәldesining úshy nәjiske matyrylyp jýr, – dep jauap beredi. Ghaysa bay-patsha:
– Osy sózinizdi haziretterding kózinshe aita alasyz ba? – deydi. Abay:
– Aytpaq týgili aqiqatpen dәleldep, moyyndaryna qoyyp ta berem, – deydi.
Kelesi júmada Ghaysa bay-patsha tay soyyp, qymyz alyp, 12 meshitting imamy men arjaq-berjaqtyng baylaryn qonaqqa shaqyrady. Qonaqtar tegis jinalyp, qymyz iship otyrghanda Ghaysa bay-patsha Abaygha:
– Áneukýngi sózinizdi aitasyz ba? – deydi. Abay:
– Aytamyn, – dep jauap beredi. Ghaysa endi sóiley bergende, Abaydyng ústazy Kәmәly haziret:
– – Ghaysa myrza, az sabyr etiniz, – deydi de, Abaygha qarap:
– IYә, shәkirtim, bir sóz aityp pa ediniz? – dep súraydy. Abay:
– Aytyp em, – deydi taghy da. Sonda Kәmәliy:
– Mening shәkirtim Abay aitsa – naghyz dәlelmen bekitetin shyndyqty aitady. Osy jiylghan topta shyndyqty sýietin de adam bar, sýimeytin de adam bar. Sondyqtan baqys tumas ýshin sol sóz aitylmay-aq qoysyn, – deydi.
Eshkim búl sózge qarsy bolghan joq. Abay sózi aitylghan joq.

Shәkir Ábenov,

halyq aqyny.

Abai.kz

2 pikir