Jeksenbi, 8 Qyrkýiek 2024
Kókjiyek 1378 2 pikir 21 Mausym, 2024 saghat 17:42

Sport jәne kósh

Suret Omarәli Ádilbekúlynyng jeke múraghatynan alyndy

Ótken ghasyrdyng basynda úly M.Áuezov «Últ pen últty, adam men adamdy tek qana bilim tenestiredi», dep aitsa, eki ghasyrdyng ystyq-suyghyn kórip, kuәsi bolyp ómir sýrgen bizding buyn ýshin damyghan, órkeniyetti qoghamnyng taghy bir әlem moyyndaghan kórsetkishi sport bolyp otyr.

Ghylym men aqparat industriyasynyng kókjiyegi barynsha keneygen myna jahandanu zamanynda bir elding ekonomikalyq quatyn, modernizasiyalyq ýderisin, halqynyng mәdeni, densaulyq, bilim óresin halyqaralyq jarystarda qol jetkizgen sport kórsetkishine qarap baghalau standarty qalyptasty. Ásirese, jazghy, qysqy olimpiadalarda basqada halyqaralyq alamanda qatarynan oza shauyp, jenis túghyryna kóterilgen elding sportshysy moynyna alqa taqqanda, sol elding tuy kóterilip, memleket әnúrany shyrqalatyn boldy. Álemdik jetekshi mediyalar men әleumettik jeliler sol maydanda habar taratyp, býkil әlem bir-birine jaqynday týsedi.

Beybitshilik zamanda sport bәseke men namystyn, bereke-birlik pen yntymaqtyn, túraqtylyq pen damudyng simvolyna ainaldy. Olay deytinimiz, jaqynda jazghy әlemdik olimpiada ótkizetin Fransiyanyng bastamasymen BÚÚ-nyng bas Assambleyasynda «olimpiadalyq bitim» turaly qarar qabyldanyp, Resey men Ukraina, Izraili men Palestina elderine qaratylghan «Sport jәne olimp iydeyasy arqyly beybit jәne jaqsy әlem qúru» atty zang jobasy úiym mýsheleri jaghynan qoldau tapty. Búl degenimiz sporttyng sayasilanuy emes, myna kýrdeli zamanda beybitshilik pen tynyshtyqqa yntyzar adamzat parasatynyng tegine tartqan úmtylysy edi.

1896 jyly ghasyrlar qoynauynan kәri qúrlyq Evropa qayta oralyp, әlemdik sipat alabastaghan olimpiadanyng sayasilanghan kezi de bolghan. 1936 jyly Berlinde ótken jazghy olimpiada fashistik Germaniyanyng óz kýsh-quatyn әigilep, әlemge qoja bolu niyetin jasyrmaghan shapqynshylyq sayasatynyng pragandasyna ainalyp ketti. 1972 jyly Batys Germaniyanyng Munhen qalasynda ótken jazghy olimpiada Izraili komandasynyng birbólim sportshylary lankester jaghynan kepilge alynyp, qútqaru kezinde qyrghyngha úshyrady. Kenes Odaghy Aughanstangha basyp kirgennen keyin Moskeude ótetin 1982 jylghy jazghy olimpiadagha AQSh bastaghan batys elderi boykot jәriyalady. Onyng qarymjysy retinde 1988 jyly Óntýstik Koreyanyng Seuil qalasynda ótetin olimpiadagha Kenes Odaghy yqpalyndaghy elder qatynaspady.

Sinhay tónkerisinen keyin quatty ortalyqqa baghynghan memleket qúra almay, militarister shylauynda ketip, tyghyryqqa tirelgen Qytay 1932 jyly AQSh-tyng Los-Andjeles qalasynda ótken olimpiadagha Shyghys Soltýstik militaristerining qarjysymen tórt- aq adam baryp qatynasady. Sol kezde әlemge ýstemdik ete bastaghan otarshyldar men jihangerlerding úrpaqtary «Tórt jýz milion halqy bar elding atynan tórt adam ghana keldi» dep sayqymazaq aqparat taratady. Búl kýnde Qysqy, Jazghy Olimpiada men Aziadany joghary dengeyde ótkizip әlemdi moyyndatqan Qytaydyng qazirgi jaghydayyna qarap «oraza-namaz totyqta» degen halyq danalyghyna tәnti bolasyz. Qazirgi elimizdegi túraqtylyq pen damudyng qadirin bilmey, týsine revolusiya kirip, óninde qoghamdyq jarylastardyng elesimen syrlasyp jýretin blogerler men belsendilerge Alla tәufik bersin dep tileyik!

Elimiz Kenes Odaghynyng irgesi shayqala bastaghanda yaghynyy 1990 jyly Qazaqstan últtyq olimpiada komiyteti qúrylyp, 1993 jyly Halyqaralyq olimpiada komiytetining resmy mýshesi atandy. 1996 jyly Qúrama shtattyng Atlandiya qalasynda ótken olimpiadagha elimiz últtyq komandasy qatynasyp «Balqash barysy» atanghan Vasily Jirov tәuelsizdik tarihyndaghy alghashqy Altyndy qanjyghamyzgha baylap, qalghan sportshylarymyz 11 medali oljalap, jarysqa qatynasqan 196 elding ishinde birden 22-inshi oryngha baryp taban tiredik.

2000 jyly jana mynjyldyqtyng bastauymen túspa-tús kelgen Siydeney jazghy olimpiadasynda Ermahan Ibyragiymev, Bekzat Sattarhanov, Bolat Jýmәdilov, Múqtarhan Dildabekov bastaghan oghylandarymyz әlem qauymdastyghynyng sanasyna Qazaq boksy degen úghymdy qalyptastyryp ketti. 2012 jylghy London jazghy olimpiadasynda aspannan altyn jaudy desek asyryp aitqandyq bolmaydy. Qorjyngha týsken jeti altyn jeri mol, baylyghy kóp, adamy siyrek jas Respublikanyng tәuelsizdik pen túraqtylyqtyng arqasynda әli de úzaqqa shauyp, biyikterdi baghyndyrugha mýmkindigi men potensialy jetetinin kórsetti.

2008 jyly Pekin jazghy olimpiadasynda Atajúrttan alys jerde kindigi kesilgen qazaqtyng eki qara domalaq balasynyng qatar túryp medal alghan fotasy jer sharyn jelpip ótkende, iysi qazaq balasynyng quanyshtan, baqyttan basy ainalyp ketti. Álemning eluge tayau elinde taryday shashyrap jýrgen qazaqtyng jýregi sol sәtte Qazaqstan dep soqty. Kóshpelilerding jauynger úrpaqtary qayda tuylsa da, qayda jýrse de qazaq bolyp qalatynyn әri әlemdik saqynalarda ózderine tiyesili oryndy qajyrly enbegi men qaysar minezine sýienip qolgha keltiretinin dәleldep berdi.

Bayyrghy tórt órkeniyetting biri retinde býginge jetken milardtar elinde qauysqan qúshaq jazylmady, ainalyp kelip eki bahadýrdyng atamekende joldary týiisip «Astana arlandary» kәsipqoy boks klubynyng atynan alangha shyqty. «Myng siz-bizden bir byj-tyj artyq»  degendey eki oghylannyng ilgerindi-keyindi qol jetkizgen ataghy men mәrtebesin tastap Atajúrtqa qonys audaruy-qazaq kóshining sany men sapasyna , qazaq sportynyng mastabynyng kenenine aitarlyqtay yqpal etti. Qanat Islam alghash Shynjang komandasynyng qúramynda tanyla bastaghanda sol jaqtaghy qazaq jastarynyng jappay sportqa keliuine týrtki bolypty. 2022 jyly Hani Chjouda ótken Aziyada oiyndarynda top jaryp, bas jýlde alghan Toqtarbek Tanathan on neshe jasynda Qanat aghasynan kelip bata alghan eken. Qazir qytaydaghy iri qalalar men ólke ortalyqtarynda jәne orta qalalardyng komanda qúramynda myngha tayau qazaq jastary trener, sportshy bolyp jýr eken. Jaqsydan sharapat degen osy shyghar. Baqyt Sәrsekbaevtyng jolyn qughan izbasarlary Qazaqstan men Ózbekstanda jyrtylyp aiyrylady.

Sport salauatty ómir saltyn saqtap, últ densaulyghyn jana órege kóteru ýshin sheshushi ról atqarady. Tәni sau, jany taza jastar elimizding erteni. Osy túrghydan kelgende, ózge elde dýniyege kelip, óz enbegimen súltan bolghan Baqyt Sәrsekbaev, Qanat Islamnyng ónegeli ómiri men danqty keshirmeleri әli talay úrpaqtyng jýregin, terbep, jigerin janidy. Ýlgi tútar ústazdy alystan izdemey, ainalymyzdan bayqap, batyr-baghylandarymyzdyng qadirine jeteyik!

Áne-mine degenshe Parij olimpiadasynyng qonyrauly saghaty soghylady. Bir zamandarda Resey armiyasynyng qúramynda baryp Sena ózeninen túlpararyn sugharghan batyr babalarymyzdyng aruaghy ýkilep qosqan jýirikterimizdi qoldap-quattasyn!  Adamzat órkeniyetine Fransua Mary Volter, Deny Didro, Jan-Jak Russo , Viktor Gugo, Onere de  Balizak, Gy de  Mopassan, Aleksandr  Duma  siyaqty úlylardy dýniyege әkelgen qasiyetti topyraq sportshylarmyzgha tyng kýsh silasyn! Qazaq sporty, qazaq kóshi órkeniyetter toghysynda kemeldene bersin!

Omarәli Ádilbekúly

Abai.kz

2 pikir