Sonymen, aty da, zaty da dýr Durov tórtkýl dýniyeni bir silkindirip tastady: Fransiyada qamaugha alynghan reseylik milliarderge (búl sózi men onyng qarjysyna ghana emes, ózi negizin qalaghan Telegram jýiesining jazylushylarynyng sanyna qaray aityp otyrmyn) óte auyr aiyptar taghylyp jatyr. Ázirshe, qylmystyq kinәlar sany 12.

Óz basym әzirshe búl eksseske bagha beruden aulaqpyn. Aldymen eki jaqtyng uәjderning tyndap alu kerek siyaqty. Onyng ýstine konspirologiyalyq boljamdardy da mýldem joqqa shyghara almaymyz. Durov – Reseyden shyqqan biznesmen. Újymdyq Batys alastatyp, búrqyratyp sanksiya jariyalaghan Reseyding faktory әrdayym menmúndalap túratyny anyq. Fransiyada da ótken parlament saylauynan keyin sayasy kýres ushyghyp barady, ol jaghyn da eskereyik. Onyng Telegram-y әlemning týkpir-týkpirine tarap, qanat jayghan. Búl әmbebap aqparat qúraly әr elde әrtýrli kýshterding yqpaldy qaruyna ainaldy. Sol sebepti búl qamaugha aludyng geosayasy astary da boluy mýmkin.

Sonymen birge, Durovqa qatysty mәsele adamzat damuynyng kýn tәrtibine shyghyp otyrghan bir ýlken diylemmany, yaghny bir-birine kereghar eki tandaudyng betin ashyp berdi. Qysqasha aitsaq, onyng mәnisi mynada: absoluttik, yaghny eshkim de, eshnәrse de shektemeytin sóz bostandyghyna danghyl jol ashyla ma, әlde adam men qoghamnyng san qyrly ómirindegi qauip-qaterlerdi (terrorizm, memleket pen últtargha qarsy әreketter, esirtki taratu, pornografiya, pedofiliya jәne tb.) anoniym, yaghny jasyryn týrde nasihattaugha tyiym salu sekildi bir-birine ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn eki týbegeyli de týpqazyqty tújyrymdar arasyndaghy tartys bastaldy!

Demokrat retinde, әriyne, men sóz bostandyghy jaghyndamyn: 70 jyl bolisheviktik, 30 jyl «eskiqazaqstandyq» senzuranyng qoghamnyng órkeniyetti damuyna qanday kesir keltirgenin uaqyttyng ózi kórsetip otyr. Ol shekteuler men tyiymdar bolmaghanda býgingi kýnimiz mýldem basqasha bolar edi emes pe?!

Jә, bolar is boldy, boyauy bayaghyda sanamyzgha sinip-aq ketti. Sol keselden endi ghana aryla bastaghandaymyz. Is jýzinde qalay jýzege asaryn bilmeymin, sóz jaghynan Jana Qazaqstan jaman emes: qúlaqqa jaghymdy, demokratiya destesimen kómkerilgen deklarasiyalardan kende emespiz (әiteuir, arty jaqsy bolsyn!).

Býginde әleumettik jeliler men messendjerler sóz bostandyghynyng quatty, dýley, eshkimge de des bermes qozghaushy kýshine ainaldy. Kez kelgen adam óz oiyn ashyq ta eshbir shekteusiz jetkize alatyn jaghdaygha jettik. Ishinde «anaday da, mynaday da bar». Júrttyng anqaulyghyn, aqparatqa sengishtigin, sauatsyzdyghyn paydalanyp jýrgender de barshylyq. Keyde ol sayasy kýres qúralyna da ainalyp ketip jatyr. Ony da sóz bostandyghynyng qalyptasuynyng alghashqy «solshyl auruy» dep qabyldayyq. Hayp pen feykterding de zaman óter. Bir senetinim sol: tayau uaqytta naqty aqparattyng ras ne ótirigin avtomatty týrde anyqtap beretin agregattar payda bolady. Adam, qogham ne biylikting oghan qúlqy bolmasa, jasandy intellektting ózi-aq sony jasap beredi. Sol kezde su betindegi kóbik sekildi qaptap ketken jalghan aqparattan da qútylarmyz.

Biraq ta, tehnologiyalyq, kommunikasiyalyq damu tayaghynyng eki úshy bar: biri ong sipat alyp, aqparattyq aghyngha qosymsha mýmkinshilikter berip, azamattardyng aqparatty alu jәne taratu jónindegi konstitusiyalyq qúqyn bayandy etse, ekinshisining jaghymsyz sipaty bar: sóz bostandyghyn paydalanyp aluan-týrli qauipter boy kórsete bastady.

Anonim týrde naqty jazylushy ózining adam, qogham, memleketke qarsy aram oilaryn jýzege asyrsa she? Ishki ne syrtqy kýshter el ishine iritki salsa she? Gibridtik soghystardyng myqty qúralyna ainaldy emes pe?

Basqasyn aitpaghanda, aty-jóni beymәlim anonim Sizge nemese Sizding eng jandy jeriniz - otbasynyzgha kýie jaghyp, ósek taratsa she?

Jauapkershilikting joqtyghy – óte-móte qauipti nәrse!

Sol sebepti Durovtyng jaghdayyna qatysty mening aitarym sol: absoluttik sóz bostandyghy da, absoluttik senzura da bola almaydy!

Senerim de sol: adamzat qazirgi zamanghy aqparattyq mýmkinshilikterding adam men qogham damuyna tiygizer ong yqpalyn tiyimdi paydalanyp, teris әserlerin joqqa shyghara alatynday qúqyqtyq sharttar jasay alady.

Sol kezde milliardtaghan jazylushylary bar әleumettik jeliler men messendjerlerding basshylary qamaugha alynbay, óz qyzmetterin órkeniyetti zandar men erejelerge sýienip, jalghastyra beredi-aq!

Jәne de ol prosess demokratiyanyng bastiony bolghan, respublikalyq qúndylyqtardy dәriptegen, jalauynda «Erkindik! Tendik! Yntymaq!» úrandary jazylghan, eng bastysy, eki jaqtyng da pikirin ashyq kórsete alatyn BAQ jýiesi bar Fransiya sekildi elde bastalghany da dúrys boldy.

Ámirjan Qosan

Abai.kz