«Oybay BRIKS valuta jasap jatyr eken», «Qazanda BRIKS-ting ortaq valutasy kórsetildi» dep shulap jatyr. Sonymen BRIKS-tyng valutasy bola ma?

Keshe әleumettik jelilerde Putin qolyna bir kupura ústap túrghan foto jariyalandy. Reseylik arnalar ony «BRIKS valutasy» dep jazyp jatty. Aldy-artynda memleketter beynelengen eken. Arasynda Qazaqstannyng da tuy túr. Biraq búl shynayy valuta ma? Álbette joq. Key jobalar joba kýiinde qalady. Al mynau tipti joba da emes.

Tura osy valuta ótken jyly OAR-da (uAR) bolghan BRIKS sammiytinde kórsetilip edi. Sony biyl reseylik sayttar qazyp alyp, qayta jariyalady. Byltyrghy jariyalanghan aqparattyng siltemesi pikirde túr. Valuta sureti de)

Yaghni, búl «valuta» bar bolghany simvolikalyq dýniye. Suvenir siyaqty. Resmy jiyndarda «Batystyng qarjylyq ýstemdiginen qútylu» jayynda aitylady. Ol ýshin tól valutalarymyzben sauda jasayyq degendi aityp jýr. Biraq salmaqty negizde ortaq valuta jasayyq degendi aitqan emes. Óitkeni búl úiymda jaqyn aralyqta, bәlky eshqashan ortaq valuta bolmaydy.

Mysaly euro jayly aitayyqshy. Dollar búl mysalgha sәikes kelmeydi. Eurony jasaudyng ózi ondaghan jyldy qajet etti. Valutany ainalymgha engizbes búryn EO-gha mýshe elder qarjylyq sayasatyn, shekaralyq baylanysty, daghdarysty enseru mehanizmderin, banktyq jýielerin jәne basqany ortaq talapqa jaqyndatty. Sodan keyin baryp qana eurony ainalymgha engizdi. Búl ózara qayshylyghy az elderde jýzege asyrylady. Al BRIKS-tyng ishinde ózara qayshylyq joq pa? Qayshylyqtyng kókesi bar ghoy. Arygha barmay Ýndistan men Qytaydy alyp qarayyq. Osy ekeui-aq «ortaq valuta» degen iydeyany ózara sayasi, әskeri, ekonomikalyq qaqtyghysymen jerlep tastaydy. Úiymgha kirgen ózge elderding de ózara qayshylyqtary jeterlik.

Qytaygha BRIKS-tyng ortaq valutasyn jasaudy qoldaghansha, ózining yuaninyn halyqaralyq valuta retinde pozisiyasyn kýsheytu әldeqayda tiyimdi ghoy. Óitkeni sening valutandy qanshalyqty kóp qoldansa, sonshalyqty ýstemdiging arta týsedi. Dollar sonyng mysaly.

Osydan 6 kýn búryn Putinning ózi «BRIKS-ta ortaq valuta engizu qarastyrylyp jatqan joq» dedi. Siltemesin pikirge saldym.

KSRO kezeninde «dollardyng kýni qaran» degen maqalalar jazylatyn. KSRO qúlaghan song da aityldy. Qazir de aitylyp jýr. Biraq shyndyq bireu. Bendjamin Franklinning sureti bar kók qaghaz әli úzaq әlemge әmirin jýrgizetin bolady. Al «BRIKS valutasy jasaluda, ol dollardy jerleydi» degen sózdi sammitter men reseylik sarapshylardyng sózderinen әli úzaq uaqyt boyy estiymiz...

Ashat Qasenghalidyng jelidegi jazbasy

Abai.kz