Qazaqtyng qazba-baylyghy: Ken oryndaryn kimder zertteydi?
Ýkimet otyrysynda Ónerkәsip jәne qúrylys ministri Qanat Sharlapaev Qazaqstandaghy jerde siyrek kezdesetin metaldardy geologiyalyq barlaudyng perspektivaly uchaskeleri turaly mәlimdedi.
Ol siyrek kezdesetin metaldar salasyn damytugha baghyttalghan jer qoynauyn memlekettik geologiyalyq zertteu ayasynda 12 uchaskede izdeu júmystary jalghasyp jatqanyn atap ótti.
«Býgingi tanda jerde siyrek kezdesetin metaldar qory shamamen 800 myng tonnagha baghalanatyn Kýirektikól uchaskesi uchaskesining bolashaghy turaly derekter bar», - dedi Qanat Sharlapaev.
Sonday-aq ministrlikting mәlimetinshe, jerde siyrek kezdesetin metaldardy barlaudy – Cove Capital jәne HMS Bergbau siyaqty jeke kompaniyalar jýrgizedi.
Sonymen qatar Qanat Sharlapaev Qazaqstanda geologiyalyq barlaudyng ozyq әdisteri belsendi engizilip jatqanyn atap ótti.
Onyng aituynsha, solardyng biri – aerogeofizikalyq zertteuler, ol jer qoynauynyng qúrylymy turaly sapaly zamanauy aqparat beretin jәne jer qoynauyn barlaugha investisiya tartu ýshin qajetti derekter kózi bolyp sanalady. Pilottyq joba Qazaqstannyng perspektivaly ónirlerin, sonyng ishinde Soltýstik Balqash jәne Qalba-Narym aimaghyn qamtidy.
«Sonday-aq osy jyldyng mamyr aiynda «Tau-Ken Samúryq» pen Ivanhoe qatysuymen birlesip geologiyalyq barlau jýrgizu ýshin yntymaqtastyq turaly kelesim jasaldy. Birlesken júmys kezinde Qazaqstanda mys, altyn, kýmis ken oryndaryn 1,5 km terendikte anyqtay alatyn Typhoon tehnologiyalary paydalanylatyn bolady», - dedi Qanat Sharlapaev.
Jiynda Energetika viyse-ministri Erlan Aqkenjenov kómirsutekter salasyndaghy geologiyalyq barlaugha baghyttalghan investisiyalar kólemi turaly habarlady. Ol Qazaqstannyng zerttelmegen nemese az zerttelgen әleuetti resurstargha ie ekenin atap ótti.
«Biyl 2 elektrondy auksion ótkizilip, 15 uchaske iske asyryldy. Qol qoi bonusynyng týpkilikti kólemi 32,7 mlrd tengeni qúrady, onyng ishinde býgingi tanda budjetke 9,1 mlrd tenge týsti. Geologiyalyq barlaugha salynghan investisiya kólemi – $82,5 mln», - dedi Erlan Aqkenjenov.
Al Últtyq geologiyalyq qyzmetting (ÚGQ) tóraghasy Erlan Ghaliyev salalyq aqparatty sifrlandyru boyynsha negizgi bastamalardy tanystyrdy.
Onyng aituynsha, Qyzmet Qazaqstandaghy senimdi әri tolyq geologiyalyq-geofizikalyq derekterding negizgi jetkizushisi sanalady. Qajetti uchaskeni egjey-tegjeyli zerdeleu kezinde әleuetti jer qoynauyn paydalanushy (investor) zertteletin nysannyng tolyq beynesin talap etedi. Múraghattarda saqtalatyn bastapqy geologiyalyq aqparatty skanerleu jәne sifrlandyru jýrgiziledi. Qorlarda – qaghaz materialdary, magnittik taspalar, kartridjder týrinde saqtalatyn kartalardy, grafikany jәne mәtindik aqparatty qosqanda, 4,5 mln-nan astam derekter birligi bar. 2023 jyldan bastap materialdardyng shamamen 40%-y sifrlandyryldy.
«Negizgi mindetterding biri – búl derekterdi mashinada oqylatyn formatqa týrlendiru, búl aqparatty birizdendiruge jәne standarttaugha mýmkindik beredi. Osy mindetti sheshu ýshin ÚGQ bastamalardy tiyimdi iske asyrudyng BAÁ tәjiriybesi boyynsha innovasiyalyq tәsilderi engizilgen «Ýkimettik akseleratorlar» baghdarlamasyna qatysady. Bizding qysqa merzimdi jobamyzda 100 kýnning ishinde negizgi bastamalar iske asyrylatyn bolady», - dep atap ótti Erlan Ghaliyev.
Ónerkәsip jәne qúrylys ministri Qanat Sharlapaev bastapqy geologiyalyq aqparatty sifrlandyru boyynsha jýrgizilip jatqan júmystar turaly bayandady. Býgingi tanda 2,5 mln derekter sifrlyq formatqa auystyryldy. Búl júmys jasandy intellekt tehnologiyalaryn engizu arqyly kýsheytiledi. Kelesi jyldyng sonyna deyin taghy 1,5 mln derekterdi sifrlandyru josparlanuda. Býkil prosesti 2026 jyldyng sonyna deyin tolyq ayaqtau kýtilip otyr. Býgingi tanda zerttelgen jer qoynauynyng audany 2 mln m² deyin jetkizildi. Shet elderding geologiyalyq qyzmetterimen Shyghys Qazaqstanda miyneraldyq resurstardyng perspektivaly ken oryndaryn birlesip izdestiru jýrgizilude. Kómirsutek shiykizaty salasynda bәsekege qabilettilikti arttyrugha jәne kýrdeli ken oryndaryn geologiyalyq barlaugha investisiyalar tartu ýshin jaghdaylar jasaugha baghyttalghan Jaqsartylghan modelidik kelisimshart tetigi engizildi. Búl orayda 12 uchaskede memleket qarjysy esebinen jýrgizilip jatqan izdestiru júmystary ayaqtalugha jaqyn. Ásirese litiyge degen súranys erekshe. Ony izdestiru júmystary Bayankól ónirinin, Aral–Kaspiy aumaghynyng manynda jýrgizilip jatyr. Biyl shamamen 1 mln sharshy shaqyrym aumaqta paydaly qatty qazbalardy barlau alandary ashyldy. Búl Riotinto, Fortescue, Arras Minerals siyaqty jәne basqa da iri halyqaralyq kompaniyalardy tartugha mýmkindik berdi.
Sonymen qatar metaldardyng jekelegen týrlerining qorlary boyynsha elding jetekshi pozisiyasyna qaramastan, qatty paydaly qazbalar men kómirsutekter qorlaryn keneytu boyynsha izdestiru júmystarynyng belsendiligi tómen ekeni atap ótildi.
«Qolda bar júmys tәsilderin ózgertu kerek. Miyneraldyq-shiykizat bazasyn útymdy әri tiyimdi paydalanugha jәne jana ken oryndaryn iygeruge baghyttalghan memlekettik sayasatty әzirlep, ony naqty iske asyru kerek. Býginde paydaly qazbalardyng sapalyq qúramy tómendep barady. Búl osy salagha kólemdi qarajat tartudy jәne ken óndiru men tazartudyng jana tehnologiyalaryn әzirleudi talap etedi. Yaghny investisiya tartu ýshin naqty sharalar qabyldap, jenildikterdi qarastyru kerek», - dep atap ótti Ýkimet basshysy Oljas Bektenov.
Abai.kz