قازاقتىڭ قازبا-بايلىعى: كەن ورىندارىن كىمدەر زەرتتەيدى؟
ۇكىمەت وتىرىسىندا ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپاەۆ قازاقستانداعى جەردە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى گەولوگيالىق بارلاۋدىڭ پەرسپەكتيۆالى ۋچاسكەلەرى تۋرالى مالىمدەدى.
ول سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار سالاسىن دامىتۋعا باعىتتالعان جەر قويناۋىن مەملەكەتتىك گەولوگيالىق زەرتتەۋ اياسىندا 12 ۋچاسكەدە ىزدەۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
«بۇگىنگى تاڭدا جەردە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار قورى شامامەن 800 مىڭ تونناعا باعالاناتىن كۇيرەكتىكول ۋچاسكەسى ۋچاسكەسىنىڭ بولاشاعى تۋرالى دەرەكتەر بار»، - دەدى قانات شارلاپاەۆ.
سونداي-اق مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنشە، جەردە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى بارلاۋدى – Cove Capital جانە HMS Bergbau سياقتى جەكە كومپانيالار جۇرگىزەدى.
سونىمەن قاتار قانات شارلاپاەۆ قازاقستاندا گەولوگيالىق بارلاۋدىڭ وزىق ادىستەرى بەلسەندى ەنگىزىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، سولاردىڭ ءبىرى – اەروگەوفيزيكالىق زەرتتەۋلەر، ول جەر قويناۋىنىڭ قۇرىلىمى تۋرالى ساپالى زاماناۋي اقپارات بەرەتىن جانە جەر قويناۋىن بارلاۋعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن قاجەتتى دەرەكتەر كوزى بولىپ سانالادى. پيلوتتىق جوبا قازاقستاننىڭ پەرسپەكتيۆالى وڭىرلەرىن، سونىڭ ىشىندە سولتۇستىك بالقاش جانە قالبا-نارىم ايماعىن قامتيدى.
«سونداي-اق وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا «تاۋ-كەن سامۇرىق» پەن Ivanhoe قاتىسۋىمەن بىرلەسىپ گەولوگيالىق بارلاۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلەسىم جاسالدى. بىرلەسكەن جۇمىس كەزىندە قازاقستاندا مىس، التىن، كۇمىس كەن ورىندارىن 1,5 كم تەرەڭدىكتە انىقتاي الاتىن Typhoon تەحنولوگيالارى پايدالانىلاتىن بولادى»، - دەدى قانات شارلاپاەۆ.
جيىندا ەنەرگەتيكا ۆيتسە-ءمينيسترى ەرلان اقكەنجەنوۆ كومىرسۋتەكتەر سالاسىنداعى گەولوگيالىق بارلاۋعا باعىتتالعان ينۆەستيتسيالار كولەمى تۋرالى حابارلادى. ول قازاقستاننىڭ زەرتتەلمەگەن نەمەسە از زەرتتەلگەن الەۋەتتى رەسۋرستارعا يە ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«بيىل 2 ەلەكتروندى اۋكتسيون وتكىزىلىپ، 15 ۋچاسكە ىسكە اسىرىلدى. قول قويۋ بونۋسىنىڭ تۇپكىلىكتى كولەمى 32,7 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە بۇگىنگى تاڭدا بيۋدجەتكە 9,1 ملرد تەڭگە ءتۇستى. گەولوگيالىق بارلاۋعا سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمى – $82,5 ملن»، - دەدى ەرلان اقكەنجەنوۆ.
ال ۇلتتىق گەولوگيالىق قىزمەتتىڭ (ۇگق) توراعاسى ەرلان عاليەۆ سالالىق اقپاراتتى تسيفرلاندىرۋ بويىنشا نەگىزگى باستامالاردى تانىستىردى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قىزمەت قازاقستانداعى سەنىمدى ءارى تولىق گەولوگيالىق-گەوفيزيكالىق دەرەكتەردىڭ نەگىزگى جەتكىزۋشىسى سانالادى. قاجەتتى ۋچاسكەنى ەگجەي-تەگجەيلى زەردەلەۋ كەزىندە الەۋەتتى جەر قويناۋىن پايدالانۋشى (ينۆەستور) زەرتتەلەتىن نىساننىڭ تولىق بەينەسىن تالاپ ەتەدى. مۇراعاتتاردا ساقتالاتىن باستاپقى گەولوگيالىق اقپاراتتى سكانەرلەۋ جانە تسيفرلاندىرۋ جۇرگىزىلەدى. قورلاردا – قاعاز ماتەريالدارى، ماگنيتتىك تاسپالار، كارتريدجدەر تۇرىندە ساقتالاتىن كارتالاردى، گرافيكانى جانە ماتىندىك اقپاراتتى قوسقاندا، 4,5 ملن-نان استام دەرەكتەر بىرلىگى بار. 2023 جىلدان باستاپ ماتەريالداردىڭ شامامەن 40%-ى تسيفرلاندىرىلدى.
«نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – بۇل دەرەكتەردى ماشينادا وقىلاتىن فورماتقا تۇرلەندىرۋ، بۇل اقپاراتتى بىرىزدەندىرۋگە جانە ستاندارتتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى مىندەتتى شەشۋ ءۇشىن ۇگق باستامالاردى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋدىڭ ءباا تاجىريبەسى بويىنشا يننوۆاتسيالىق تاسىلدەرى ەنگىزىلگەن «ۇكىمەتتىك اكسەلەراتورلار» باعدارلاماسىنا قاتىسادى. ءبىزدىڭ قىسقا مەرزىمدى جوبامىزدا 100 كۇننىڭ ىشىندە نەگىزگى باستامالار ىسكە اسىرىلاتىن بولادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ەرلان عاليەۆ.
ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپاەۆ باستاپقى گەولوگيالىق اقپاراتتى تسيفرلاندىرۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى. بۇگىنگى تاڭدا 2,5 ملن دەرەكتەر تسيفرلىق فورماتقا اۋىستىرىلدى. بۇل جۇمىس جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ ارقىلى كۇشەيتىلەدى. كەلەسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 1,5 ملن دەرەكتەردى تسيفرلاندىرۋ جوسپارلانۋدا. بۇكىل پروتسەستى 2026 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تولىق اياقتاۋ كۇتىلىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا زەرتتەلگەن جەر قويناۋىنىڭ اۋدانى 2 ملن م² دەيىن جەتكىزىلدى. شەت ەلدەردىڭ گەولوگيالىق قىزمەتتەرىمەن شىعىس قازاقستاندا مينەرالدىق رەسۋرستاردىڭ پەرسپەكتيۆالى كەن ورىندارىن بىرلەسىپ ىزدەستىرۋ جۇرگىزىلۋدە. كومىرسۋتەك شيكىزاتى سالاسىندا باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋعا جانە كۇردەلى كەن ورىندارىن گەولوگيالىق بارلاۋعا ينۆەستيتسيالار تارتۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋعا باعىتتالعان جاقسارتىلعان مودەلدىك كەلىسىمشارت تەتىگى ەنگىزىلدى. بۇل ورايدا 12 ۋچاسكەدە مەملەكەت قارجىسى ەسەبىنەن جۇرگىزىلىپ جاتقان ىزدەستىرۋ جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن. اسىرەسە ليتيگە دەگەن سۇرانىس ەرەكشە. ونى ىزدەستىرۋ جۇمىستارى بايانكول ءوڭىرىنىڭ، ارال–كاسپي اۋماعىنىڭ ماڭىندا جۇرگىزىلىپ جاتىر. بيىل شامامەن 1 ملن شارشى شاقىرىم اۋماقتا پايدالى قاتتى قازبالاردى بارلاۋ الاڭدارى اشىلدى. بۇل Riotinto, Fortescue, Arras Minerals سياقتى جانە باسقا دا ءىرى حالىقارالىق كومپانيالاردى تارتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
سونىمەن قاتار مەتالداردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىنىڭ قورلارى بويىنشا ەلدىڭ جەتەكشى پوزيتسياسىنا قاراماستان، قاتتى پايدالى قازبالار مەن كومىرسۋتەكتەر قورلارىن كەڭەيتۋ بويىنشا ىزدەستىرۋ جۇمىستارىنىڭ بەلسەندىلىگى تومەن ەكەنى اتاپ ءوتىلدى.
«قولدا بار جۇمىس تاسىلدەرىن وزگەرتۋ كەرەك. مينەرالدىق-شيكىزات بازاسىن ۇتىمدى ءارى ءتيىمدى پايدالانۋعا جانە جاڭا كەن ورىندارىن يگەرۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىك ساياساتتى ازىرلەپ، ونى ناقتى ىسكە اسىرۋ كەرەك. بۇگىندە پايدالى قازبالاردىڭ ساپالىق قۇرامى تومەندەپ بارادى. بۇل وسى سالاعا كولەمدى قاراجات تارتۋدى جانە كەن ءوندىرۋ مەن تازارتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ازىرلەۋدى تالاپ ەتەدى. ياعني ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداپ، جەڭىلدىكتەردى قاراستىرۋ كەرەك»، - دەپ اتاپ ءوتتى ۇكىمەت باسشىسى ولجاس بەكتەنوۆ.
Abai.kz