Ápsana-esse

Meymanasy tasyghan Samúryq degen qaghannyng biri-birinen ótken qyzyq pen shyjyqqa toly ghúmyrynyng bir kýni oiyn-toy, bir kýni sәn-saltanat, bir kýni jiyn-jinalys, keybir kýni sayatshylyqpen ótip jatady.

Qaghan yghay men syghay nókerlerin ertip taghy bir alys salburyn sayatqa shyghady. Sayyn dalanyng ýiir-ýiir kiyigin qua-qua tórt taraby birinen-biri aiyrghysyz saghym qughan betbaq dalagha shyqqanyn sayatshylar sezbey de qalady.

Qaytar jolda ystyq aptapqa úshyraghan qaghan tobynyng auyz suy tausyla bastaydy. Qaghandy shólden aman alyp ótu ýshin aldymen qosshylar, onan keyin atshylar, odan keyin bapshylar... degendey ýlken toptaghylar óz-óz dәrejesimen ýles susyndarynan  bas tartyp jolda qala beredi. Ýshinshi kýni qaghannyng bas uәziri ózinde qalghan jarty torsyq suyn qaghan iyesining qolyna ústatyp, kebersigen erinimen bir meziret aityp ol da aidala qalady.

Taghy bir kýn ótkende nebir shólden júldyzday aghyp óte shyghatyn qaghannyng aq túlpary da qaynaghan aptaptan jer sýze qúlaydy. Eng sonynda qaghannyng senimdi kýzetshisi ilbis pishindi kók tazy da úzyn qyzyl tili odan әri úzara salaqtap, bir tóbede shoqighan kýiinde ol da iyesine qosh aitysady.

IYen týzde japadan-jalghyz qalghan qaghan eng songhy sarqyn suyn qaqalyp-shashala jútyp, baghytyn da úmytyp ilbip kele jatsa, sekseuil týbinde otyrghan bireudi kóredi.

Qútqarushysy aldynan tabylghanday quanyshtan esi shyghap, sendele basyp әlgi jalghyz adamnyng alyna kelse, basyna baqyrday ghyp sәlde oraghan, jalanash etine shekpen kiygen, jalanayaq tabany kónterige ainalghan dәruish eken.

Kelgen adamdy kórse de kórmegendey kókjiyekke kózin sýz.e.e.e.p jaybaraqat otyr. Qaghan qarlyqqan dauyspen:

«Men osy elding hanymyn, izet-sәleming qayda!?» dep, aqyrdy. (Aqyratyn dauys qalmasa da solay oilaydy) Dәruish qonyr dauyspen ýn qatty:

«IYә, kórip otyrmyn, handyq degen sarayda ghana bolatyn nәrse ghoy, saharada qaydaghy handyq?» dep, tandandy.

Qaghan osy kezde ainalagha bir sәt kóz saldy da «a, myna dәruish ras aitady-ey, anau aspandaghy aq búlt basqa jaqqa jauugha óz jayymen kóship barady, myna tas tóbeden kýidirgen Kýn de meni tyndamaydy, aidalada alansyz úshyp jýrgen boztorghay da maghan jalynyshty emes... mynau dәruish kólenkelep otyrghan sekseuil de menen eshtene súramaydy ghoy... sonda búl dәruish te mening handyghymdy ne qylsyn!?» dep oilanyp, alghash ret qaghandyqtyng týkke túrghysyz ekenin moyyndap, juasy qaldy.

Hannyng kózi dәruishting moyynyndaghy asyp alghan teri torsyq pen kónqapqa týskende qúrghap qalghan tamaghyn jútynyp:

«Suynnan bershi, ey beytanys jan!» dedi, han júp-júmsaq dauyspen. Dәruish:

«Saharada su óte qymbat ekenin bilesing be, adasqan adam. Men týni boyy kýzetip otyryp tamshyjapyraqtan kýni boyy ishetin suymdy jinap alamyn. Bir tostaq sudyng aqysyna ne beresin?» dedi. Han kózinen ýmit oty jylt etip:

«Býkil baylyghymdy!» dedi. Dәruish:

«Oghan kepildik kerek!» dedi. Han beldiginen mórin shygharyp, altyn kisesinen qaghaz alyp qolhat berdi.

Dәruish móltildegen bir tostaq sudy hangha úsyndy. Han maldas qúra otyryp, tostaqtaghy sudy auyzyna tayatqanda ómiri bastan keshpegen ghajap kýige bólendi. Sudyng iyisin sezdi, sonday pәk, taza osy jasynda esh týisinbegen ghalamat iyis!

Tostaqtaghy sugha kózi týskende onyng móldirligine tәnti boldy, sansyz tamshy jinalyp әrbiri ózine móldirey, mýsirkey qarap túrghanday kóringende, ayanysh sezimi hannyng keudesinde jas  sәbiydey ingalap, sonau perishte balalyq shaghyna oralghanday kózi jasqa shylandy.

Sugha erini tiyigeni sol edi, sóz jetkizsiz shәrbat dәmnen tili ghana emes, býkil óneboyy lәzzatqa bólenip, qúlaghaly túrghan denesine kýsh bitti. Han dýr silkingen qyranday serpilip, endi bir tostaq su ishse eline jetetindey senimmen:

«Ey, qayyrymdy jan, taghy bir tostaq su bershi!» dedi, ótinishpen. Dәruish:

«Onyng da aqysy bar» dedi. Han:

«Býkil súlu әielderim men bala-shaghamdy týgeldey!» dedi de, aitqyzbay-aq, mór basylghan qolhatyn úsyndy. Ekinshi tostaq su handy ayaghynan túrghyzdy. Endi, ýshinshi tostaq sudy ishse, tipti, qanat bitip úshyp ta ketetin siyaqtandy. Han:

«Ey, mәrtebelim! Taghy bir tostaq su qayyrym etshi!» dedi, jalynyshty ýnmen. Dәruish:

«IYә, sende endi beretin nәrse qaldy ma?!» dedi. Hannyng dauysy dirildep, amalsyzdyq pishinde:

«Altyn taghym men býkil biyligimdi de saghan qidym!» dedi.

Han dәruishting kepildik súraghan sózin estir-estimes kýide, qaltyrghan qolymen songhy qolhatyn da jazyp úsyndy.

Jany men altyn taghy tarazygha týskende, altyn taqtyng ýstinde mәngi jasaytynday jaysang bolyp jýrgen asqaq han, tirishilik kózi bir tostaghan sudyng aldynda eng mýsәpir kepke týsti.

Tordan bosaghan qústay asqan mansapqorlyqtyng tútqynynan bosanghan sәtte Qaghan әlgi dәruishting kóz aldynda qara qarghagha ainalyp aspanday úshyp kózden tasa boldy.

Dәruish ózine hannyng qaldyrghan ýsh qolhatyn saharada soghatyn keshki samalgha úshyryp otyryp, rahattana kýldi.

«Apyray-ay! Adamdardyng eng qymbat sanaghan ýsh nәrsesi ýsh-aq tostaghan sudyng qúnynday eken ghoy! Sonda da, altyn taqtyng mәnsaby baylyq pen әielden de artyq bolyp túrghany, adamnyng asqan mәnsapqor ekenin әshkerelep túr-au! Men búl qasiretten qútylatyn joldy ózimshe tapqan ekenmin ghoy. Mine, Qúday mening kózimdi soghan jetkizdi...» dedi, múnaya oilanyp.

Al, dәruishting ózi osy mansapqorlyqtan qashyp jýrgen kórshi elding hanynyng ýlken úly edi. Saharada adasyp óldi, degen jeleumen el esinen mýlde úmytylghan-dy. Erkin dalada kiyik sauyp, býkil tirlikting tilin tauyp, jaratylystyng Jaratushy IYesin tanyp, jalghyzdyqtan jany jay tapqan jan bolatyn.

Adamzat tarihynda  shyghys pen batysty týgel baghyndyryp, ang men qúsqa da, jyn-shaytangha da biylik jýrgizip, balqyghan mystan kóldey tegene qúighyzyp... býkil búiryghy qabyl bolyp, alyp eldi basqaryp mansaptyng shynyna shyqsa da, mansapty tek әdilet jolyna júmsay bilgen Sýleymen әleyhsәlam әdil qaghannyng ýlgisi edi.

Odan keyin, Haq dindi jer jýzine taratudyng jolyn salghan Hazreti Omar óz halqy ne ishse sony iship, ne kiyse solay kiyinip, saray salmay, taqqa otyrmay, kemshiligin aitqandargha syilyq berip, ózin maqtaghandargha aiyp salyp, mansapty mansapqorlyqqa emes, halyqqa qyzmetke ainaldyrghan songhy Payghambardan keyingi biylikting ústazy boldy.

Al, biz bolsaq, mansapty ayarlyqqa ainaldyrghan, ayarlyqty aqyldylyq sanaghan, mansaptyng halyqqa qyzmet etushi jay qúral ekenin tars úmytyp, halyqty mansaptyng qúly boldyrghan, qúl bolugha kónbegenderdi býlikshil dep aiyptaytyn syrqat sanagha úshyraghan paqyrlarmyz.

Sóitip, «supermansapqorlyq» degen súmdyq dertti bәrimiz jabyla ózimiz qoldan jasap alyp, endi sonyng bәleketinen qútyludyng jolyn taba almay qyrghyngha úshyraudamyz.

Abay Mauqaraúly

Abai.kz