Elimiz tәuelsizdigin alghan song kóp úzamay shetelding jeri bolyp ketken keng dalamyzdyng әr púshbaghynda qalghan qandastaryna qúshaghyn jayyp, qarsy aldy. Biz siyaqty 40-tyng ar jaq ber jaghyndaghy azamattardyng kóshi  2002-2007 jyldaryng arasynda belsendi jýrdi. Oghan sebep Qazaqstan tәuelsizdigin jariyalay salysymen Qytay, Mongholiya, Ózbekstandaghy 20 men 30-dyng arasyndaghy  qazaq jastary ertenim ne bolady dep oilanbastan, qyzmetterin tastap elge oralghan edi. Kelip 10 jyl ishinde el ekonomikasy men sayasatyna, mәdeniyetine belsene aralasyp, alghashqy bolyp kóshi qon zanynyng qabyldanuyna, sheteldegi qazaq jastarynyng QR bilim grantyna ie boluyna týrtki bolghan. Sol tәuelsizdikpen birge elimizge kelgen jastar qazir el aghasy bolyp, mereyli 60 jasqa tolyp jatyr. Ózderinen keyingi qauymqa jol ashqan azamattardyng biri Dýniyejýzi qazaqtar qauymdastyghy, Almaty qalasy boyynsha bólimshesining tóraghasy Omarәli Ádilbekúly.  

Omarәli Ádilbeúlymen jeke tanystyghym 2016 jyly әnshi, sazger, «Kóktuym» әnining avtory Ermúrat Zeyiphanúlynyng 50 jyldyghy qarsanynda bastaldy. Oghan deyin ózimizding aldymyzdaghy qandastar kóshine jol salghan Raqym Ayypúly, Omarәli Ádilbekúly, Bazarәli Áripúly qatarly azamattargha ondy kózqarasymyz bola qoymaghan. «Tәshken kórgen» degen siyaqty, Qytaydan kelgen qandastardyng ishinde keybir zamandastarymyz ben aghalarymyz «Pekin kórgender» dep atalghan birghansha azamattar turaly qoghamgha teris pikir ornatugha әreket jasaghan. Jasyrary joq, olardyng nәsihatyna biz de ilanyp qalghanbyz. Omarәli Ádilbekúly, Raqym Ayypúly, Bazarәli Áripúly bastaghan aghalarymyzdyng Elim dep ótken Ermúrat Zeyiphanúlynyng 50 jyldyq mereytoyyn úiymdastyruy jastar men agha buynnyng arasyndaghy sol týsinisbeushilikterdi joyyp, azamattarymyzdy jaqynnan tanugha sebep bolyp, Eraghamyz basymyzdy qosqan edi.  

Omarәli Ádilbekúlynyng Qytaydyng astanasynda jýrip Maskeudegi Múrat Áuezovtar qúrghan «Jas Túlpar» siyaqty qazaq jastarynyng úiymyn qúrghanyn, Ýrimji qalasyndaghy qyzmetin tastap elge kelgenin, elge kelgennen keyingi 2016 jylgha deyingi enbekterin aitbay-aq qoyayyn. Ony menen kóri zamandastary aitqany naqty bolady. Al men ózim kórgen  2016 jyldan bergi sharualarnyng bir bólimin tilge tiyek eteyin. 2017 jyldyng sonynda «Jebeu» qoghamdyq birlestigining aqparattyq sayty iske qosyldy. Sol kezden bastau Jebeu.kz portalyn jýrgizip, qandastar ýshin jasaghan kóptegen enbekterining kuәsy boldym.  

2017-2019 jyldary Qytaydaghy etnikalyq qazaqtardyng jaghdayy kýrt nasharlap, kóptegen qandastarymyz sayasy qysymgha úshyrady. Osy qiyn kezende Omarәli Ádilbekúly Qytaydaghy qazaqtardyng qúqyqtaryn qorghau maqsatynda belsendi júmys atqardy. Ol Qazaqstan Respublikasynyng Syrtqy ister ministrligimen, Parlamentimen jәne Ýkimetimen tyghyz baylanysta bolyp, qandastarymyzdyng mәselelerin kóterdi. Almatydaghy Qytay konsuldyghynyng ókilderinmen Qytaygha baryp, elge qayta almay qalghan, tustary qamaugha alynghan qandastardy qatystyrumen  3,4 ret kezdesu ótkizip qandastar mәselesin ashyq talqylap, konsuldyq, elshilik jaghynan jasaulgha tiyisti sharalalar jóninde naqty talaptaryn qoya aldy. 2018 jyldyng 13-18 tamyz aralyghynda Omarәli Ádilbekúlynyng bastauynad «Jebeu» respublikalyq qoghamdyq birlestigining 4 mýshesi bar jәne basqada qoghamdyq úiymdardan qúralghan delegasiya Qytaygha baryp, Beyjing jәne Ýrimji qalalarynda Qytay tarapymen kelissózder ótkizip, qandastar mәselesin talqylady. Pekindegi 3 ministrlikke, Ýrimjidegi 12 departament basshysynyna Qytaydaghy qandastardyng negizgi mәselelerin saual retinde qoyghan. Jalpy 2017-2018 jyldary Qytaydaghy qazaqtardyng mәselesi boyynsha 400-ge juyq qandastyng shaghymyn Qytay konsulyna kirgizgen.  

Omarәli Ádilbekúly qandastar mәselesin sheshu ýshin Qazaqstan Ýkimetine, Parlament deputattaryna jәne Preziydent Ákimshiligine birneshe ret hat joldady. Búl hattarynda ol Qytaydaghy qazaqtardyng jaghdayyn bayandap, olardyng qúqyqtaryn qorghau jәne Qazaqstangha qonys audaruyna qoldau kórsetu qajettigin atap ótti. Onyng búl bastamalary memlekettik organdardyng nazaryn qandastar mәselesine audaryp, tiyisti sharalardyng qabyldanuyna septigin tiygizdi. Búnday júmystardy kýn demey, týn demey jalghastyrdy. Keybir hattardy týnning jartysyna deyin kensede otyryp jazghan kýnderimiz bolghan.  

2017-2019 jyldary qandastardyng Qytay pasporttarynyng merzimi ótip ketti. Qytaydaghy jaghdaygha baylanysty olar Qytaygha baryp qayta pasport jasata almady. Sonyng saldary olardyng qúqyqtyq mәrtebesine jәne Qazaqstanda túraqty túruyna, QR azamattyghyn aluyna kedergi boldy.  Omarәli Ádilbekúly búl mәseleni sheshu ýshin Qytaydyng Qazaqstandaghy konsuldyqtaryna arnayy hat jazyp, qandastardyng shaghymyn joldady. Osynyng nәtiyjesinde 300-den astam etnikalyq qazaqtyng pasportyn Qytay konsuldyghy qayta jasap berdi. Qandastardyng qúqyqtyq mәseleleri sheshilip, Qazaqstanda túraqty túryp, QR azamattyghyn alu mýmkindigi payda boldy.   

Dәl osy 2017-2019 jyldary qandastar mәselesin kóteremiz dep týrli azamattar, týrli kýshter әrtýrli dengeyde júmys jasady. Arasynda qandastardy jeleu etip, kerisinshe el arasyna irtki salushy top ta, aramzagha ergen anghal «batyrlar» da bolady. Qandastar mәselesin shesheude diplomatikalyq joldy tandaghan Omarәli Ádilbekúly bastaghan azamattargha týrli jala jauyp, «qytayshyl» dep kýstanalap kýnde aqparattyq shabuyl jasady. Ózine qarsy aqparattyq shabulydan qansha sharshasa da Omekeng búl kezde bitke ókpelep  tonyndy jaqpa degen ústanymda bolyp, bәrine shydap óz júmysyn jalghastyrdy. Ústanymyna berik bolyp, tura jolda jýrgenin naqtye enbegimen dәleldey aldy.  

2020 jyly әlemdi әbigerge salghan COVID-19 pandemiyasy kezinde kóptegen adamdar qiyndyqtargha tap boldy. Omarәli Ádilbekúly bastaghan Jebeulikter qiyn kezende qayyrymdylyq sharalaryn úiymdastyryp, múqtaj jandargha qoldau kórsetti. Onyng basshylyghymen «Jebeu» qoghamdyq birlestigi Almaty túrghyndaryna azyq-týlik, medisinalyq qúral-jabdyqtar jәne basqa da qajetti zattardy taratu arqyly halyqqa kómek qolyn sozdy. Búl sharalar qoghamnyng әlsiz toptaryna, әleumettik jaghdayy tómen otbasylargha baghyttaldy. 

Omarәli Ádilbekúlynyng 2022 jyldan beri Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghyndaghy Almaty qalalyq filialynyng tóraghasy qyzmetin atqaryp keledi. Búl uaqytta qauymdastyqtyng júmysyna belsendi aralasyp, sheteldegi qazaqtardyng mәdeny jәne әleumettik mәselelerin sheshuge atsalysty. Kýn  sayyn kómek súrap kelgen qandastardyng saualdaryn týrli mekemelerge joldap, jauaptaryn tauyp otyrdy. Omarәli Ádilbekúlynyng bastamasymen Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghyndaghy kóptegen mәdeny is-sharalar, konferensiyalar jәne kezdesuler úiymdastyrylyp, qazaq diasporasynyng birligi men yntymaghyn nyghaytugha ýles qosyp keledi. 

Omarәli Ádilbekúlynyng әu bastaghy mamandyghy әdebiyettanushy. Ózi aqyn-jazushy shygharmashy adam edi. Tәuelsiz otanyna kelip enbek etemin dep, artynan kelgen qandas pen artta qalghan qandastyng qamy dep búl kýnderi elge belgili qogham qayratkeri boldy. Osy enbekteri meleket jaghyn da elenip, layyqty baghlaryn aldy. Atap aitar bolsaq, 2019 jyly Baspasóz jәne aqparat salasyndaghy qajyrly enbegi ýshin QR Mәdeniyet ministrligining «Mәdeniyet salasynyng ýzdigi» tósbelgisimen jәne «Qúrmet» gramotasymen  marapattalghan. 2021 jyly preziydent Qasym-Jomart Toqaev jarlyghymen «Qazaqstan Tәuelsizdigining 30 jyl» medalimen nagradtaldy. 15 Jeltoqsanda QR Aqparat jәne qoghamdyq damu ministiri Aida Balaeva hanymnan qúttyqtau hat aldy.   2023 jyly 16 qazanda  QR Preziydenti Q.Toqaevtyng jarlyghymen «Eren enbegi ýshin» medalimen nagradtaldy.  

Omarәli Ádilbekúly әli talay qandastyng sharuasyn sheship quantaryna,  halyqaralyq jaghdaydy joghary dengeyde baghamday alatyn sarapshy, tәjiriybeli qytaytanushy retinde әli de qazaq eline bereri kóp ekenine senemin. Alpys degen tal týs degendey, eline sharshamay enbek ete beruin tileymin.

Túrdybek Qúrmethan

Abai.kz