Qazaqstanda әr is-әreketten zang men tәrtipke degen qúrmet kórinip túratyn әleumettik memleketting aishyqty beynesi aiqyndalyp keledi. Búl turaly Preziydentting reformalaryn iske asyrugha arnalghan Mәjilisting jalpy otyrysynda Palata spiykeri Erlan Qoshanov aityp berdi.

Mәjilis tóraghasy atap ótkendey, 2022 jylghy 16 nauryzda dәl osy zalda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qazaqstandyqtargha «Jana Qazaqstan: janaru men janghyru joly» atty tarihy Joldauyn jariyalady.

Ol әlem ýshin de, Qazaqstan ýshin de almaghayyp, kýrdeli synaqtardyng kezeninde Preziydentting sózderi elding ensesin kóterip, ruhyn oyatyp, últymyzdy úiystyrghanyna nazar audardy.

Suretti týsirgen: Jaslan Júmabekov.

«Shyn mәninde, Jana, Ádiletti Qazaqstan qol jetpes arman emes. Ol – halqymyzdyng talap-tileginen, qoghamnyng súranysynan tuyndaghan qajettilik, ómirding shyndyghy. Al, reformalar jay ghana zandy ózgertu emes, tútas memleket pen qoghamnyng bolmys-bitimin janartu, janghyrtu», – dedi Erlan Qoshanov.

Mәjilis spiykeri Qazaqstanda 30 jyl boyy superpreziydenttik basqaru formasy qoldanylyp, onyng sony kýrdeli sayasy daghdarysqa alyp kelgenin eske saldy. Ýsh jyl búryn elimizde basqaru jýiesining búrynghy qaghidattary tolyqtay qayta qaralyp, biylik tarmaqtary arasynda tiyimdi tengerim ornatylghan mýlde jana memlekettik-sayasy jýie qalyptastyryldy.

Aralas saylau jýiesi boyynsha ótken Parlament saylauy qoghamdy «oyatty», halyq jana kóshbasshylardy izdep, olardy belsendi týrde úsyna bastady. Al әkimderdi saylau elektoraldyq nauqandy qalypty, ýirenshikti jaghdaygha ainaldyryp, azamattargha sheshim qabyldau ýderisterine әser etuge naqty tetikter berdi.

Suretti týsirgen: Jaslan Júmabekov.

«Endi Preziydentting janynda janartylghan, qajetti ókilettikteri bar jәne qoghamnyng senimine ie bolghan Parlament, Ýkimet, Konstitusiyalyq Sot jәne sayasy partiyalar payda boldy. Ár is-әreketten zang men tәrtipke degen qúrmet kórinip túratyn әleumettik memleketting aishyqty beynesi aiqyndalyp keledi. Osy sәtten bastap Ádiletti Qazaqstan jay ghana úran emes, naqty mýmkindikke ainaluda», – dedi Mәjilis spiykeri.

Erlan Qoshanov Parlamenttegi zang shygharu prosesi týbegeyli ózgeriske úshyraghanyna toqtaldy. Búghan deyin zang jobalarynyng basym bóligi Ýkimet tarapynan әzirlenip, úsynylatyn bolsa, qazir deputattardyng zang shygharushy retindegi róli aitarlyqtay artty. Olar manyzdy reformalargha ózderi bastamashylyq jasap, halyqtyng naqty súranysyna jauap beretin zandardy qabyldauda.

Konstitusiyalyq sottyng qúryluy jәne ombudsmen institutynyng júmysyn kýsheytu sot tóreligi men әdildikti qamtamasyz etuge jasalghan ýlken qadam ekeni atap ótildi. Konstitusiyalyq sot jana qúqyqtyq qúrylymda basty oryngha ie boldy. Qarapayym halyqtyng ótinishteri negizgi onyng subektisine ainaldy. Oghan toghyz mynnan astam ótinish bildirip ýlgergen. Jana sot demokratiyalyq baqylaudyng jәne Memleket basshysynyng reformalaryn qorghaudyng manyzdy bólshegine ainaldy. Preziydentting adam qúqyqtaryn, balalar qúqyqtaryn qorghau, mýgedektigi bar adamdary jәne kәsipkerlerdi qorghau jónindegi uәkilderge jan-jaqty qoldau kórsetui halyqty qúqyqtyq qorghaudy jana sapaly dengeyge kóterdi.

Suretti týsirgen: Jaslan Júmabekov.

Erlan Qoshanov Parlamentte zang shygharu prosesi týbegeyli ózgergenin aitty. Búryn zang jobalarynyng basym bóligi Ýkimet tarapynan әzirlenip, Parlamentke úsynylatyn bolsa, býginde manyzdy reformalardyng bastamashysy retinde deputattardyng róli aitarlyqtay artty. Olar halyqtyng naqty qajettilikteri men súranystaryna jauap beretin zandar qabyldap jatyr.

Sonymen qatar ýsh jyl ishinde jýrgizilgen reformalar ayasynda әleumettik әdildik qaghidattaryn jýzege asyratyn birqatar manyzdy zang qabyldanghanyn atap ótti. Olardyng qatarynda zansyz alynghan aktivterdi qaytaru, balalar men әielderding qúqyqtaryn qorghau turaly, «Últtyq qor — balalargha» jәne basqa da zandar bar.

Erlan Qoshanov Últtyq qúryltay forum ghana emes, yqpaldy qoghamdyq-sayasy institutqa ainalghanyn atap ótti. Juyq arada ghana ótken Qúryltaydyng kezekti otyrysynda Memleket basshysy birqatar jana mindet qoydy.  Olardyng ishinde salyq reformasy, destruktivti diny aghymdarmen kýres, sonday-aq deputattardyng bastamasymen әzirlengen shekaralyq aimaqtardy damytu turaly zang jobasy bar. Mәjilis spiykeri qúryltayda Memleket basshysy jalpyúlttyq is-qimyl josparyn belgilep, barlyq qazaqstandyqtardy ony iske asyrugha belsendi atsalysugha shaqyrghanyn atap ótti.

«Biz mýlde jana, sәt sayyn qúbylyp, ózgerip jatqan tarihy dәuirde ómir sýrip otyrmyz. Al, tarihta ekinshi mýmkindik degen bolmaydy. Halyq, últ retinde sony týsinuimiz kerek. Jarqyn bolashaq degenimiz – taghdyrdyng jәy ghana syiy emes. Bizding adal enbegimizdin, tókken terimizding óteui bolatynyn jadymyzdan shygharmayyq. Búl jolda últ bolyp, júrt bolyp júmylyp, birge júmys isteuimiz kerek», – dedi Erlan Qoshanov.

Eldegi reformalardyng qazirgi jaghdayyna Últtyq ghylym akademiyasynyng viyse-preziydenti Asqar Júmadildaev, ekonomist Jaqsybek Kýlekeev, sayasy sholushy Ghaziz Ábishev jәne Mәjilis deputattary óz baghasyn berdi.

Abai.kz