Bashqúrt beynebayany: Homay degen kim deysiz ghoy?..

Homay, homay dep shulap boldynyzdar ma?
Úmay, Qúmay, Súmay... Shamanizm dey me, orystardyng әdeyi istep otyrghany dey me, arabtyn, parsynyng anyzy dey me... Áp-әdemi bashqúrt qyzynyng әdemi beynebayanynan әr adam ózi ne kórgisi keldi, sony kórdi.
Jelide shulaghan myndaghan pikir aitushynyng ishinde Oral batyr degen ne dastan ózi dep izdengen bireu boldy ma?
Bashqúrt qyzdyng salghan әni osy epostyn, Oral batyr turaly jyrdyng negizinde jazylghan.
Oqysan, qyzyq. Tura bizding batyrlar jyryndaghyday.
Janberdi men Janbiyke degen kempir men shal bolypty. Qartayghanda ekeui elin, jerin tastap, aidalagha ketip, sol jerde Oral men Shýlgen degen eki úl tuyp alypty...
(Aytpaqshy, bashqúrttar kezinde Syr boyyn jaylaghan, keyin soltýstikke, Oral tauyna qaray kóshken degen mәlimet bar).
Homay degen kim deysiz ghoy?
Bashqúrt anyzynda Samrau degen kók tәniri bar, ózi kiyeli qús kórinedi. Ádilet pen beybit ómirding simvoly. Samraudyng eki әieli bolypty, biri - Ay, biri - Kýn. Sol eki әielinen eki qyz tuady, biri - Humay - Somay (Kýnnen), biri - Ayhulu - Aysúlu (Aydan). (Olardyng «H»-lary bizding «S» bop túr ghoy).
Osy eki qyzdy diilardyn, jylan elining patshasy úrlap әketipti. Qysqasy, Oral batyr baryp Samraudyng eki qyzyn qútqaryp, eline qaytarady. Jyrdyng kóp jeri Avestagha keledi.
Aytpaqshy, Oral batyrdyng anyzdaghy myqty túlpary - Aqbozat. Aqbozatty Oral batyrgha Samraudyng ózi syilaghan eken. Qaranyzshy, kәdimgi bizding Aqbozat! Ol turaly bashqúrtta bólek «Aqbozat» degen jyr bar.
Oraldyng balalarynyng attary da qúlaqqa tanys - Edil, Jayyq, Saqmar, Nógósh. Oral jaqtaghy tórt ózenning aty.
Homaydyng ózi - aqqu. Kiyeli qús.
Oraldyng bauyry Shýlgendi mystan aldap, anggha, sosyn qasqyrgha, sosyn arystangha ainaldyrady. Shýlgen zúlymdyq jaghyna shyghyp, bauyrymen shayqasqa týsedi. Shýlgenning kesirinen jerding betin topan su basypty deydi. Tanys sujet, iyә?
Oral shayqasyp jýrip, jerdi aman alyp qalypty, topan su tartylyp, keri sheginipti.
Jyrdyng ortasynda Oral batyr bar dúshpanyn jenip, olardyng óli deneleri tau bolyp ýiiledi, batyrdyng ózi de qaza tabady. Oral tauy solay payda bolypty. Batyrdyng qany sol taudan shyghatyn baghaly qazynagha ainalghan deydi.
Jyr Oraldyng úldary - tórt batyrdyng erlikterin sipattaumen ayaqtalady.
Keremet anyz. Qazaqqa tanys, týrki tamyryna, kóshpeli halyqtyng ruhyna jaqyn әdemi dastan. Ánning kóshpeli órkeniyetting songhy júrnaghy - qazaqtardyng tarihy jadyn oyatyp, delebesin qozdyruy beker emes.
Týrki halyqtarynyng týp tamyry bir ekenining aiqyn mysaly – ol.
Endi osy jyrdyng negizinde tughan әdemi әnge tamsanudyng ornyna, bauyrlastyq, jaqyndyq degen әdemi jyly sezimdi sezinuding ornyna, oibay, sen arabqúl, sen shaman dep qyryq pyshaq bop, birimizdi birimiz jep jatyrmyz. Úyat-ay...
Osy bar ghoy, erteng qazaqtyng bir qyzy Qyz Qúrtqa jayly jyrlap, әdemi klip týsirip, әn salsa, әlgiden bәlen min tauyp, bayghús qyzdy týtip jep qoyamyz-au. Ayolang bashqúrt bolyp aman qaldy. Ony da bashqúrttar synap jatyr deydi. Soghan qaraghanda, sózsiz, olar bizding naghyz bauyrymyz-au...
Enlik Aqdәuletting jazbasy
Abai.kz