Qaraghayly qúzdan alqarakók aspandy sýttey sәulesine shomyldyryp, ay tuyp keledi. Ýngirde laqtaghan mensiz qara eshki quraghan aqsónke sýiekti kýrtildetip kemirip túr...

Shaghyldy betkeyden qabyrshaghy ay núryna shaghylysyp, balyq bauyr qara jylandar legi susydy. Kósh basyndaghy nayza bas, qysqa qúiryq oq jylannyng mandayyndaghy barmaqtay alqyzyl jaqút janyp-óshedi. Búl Jylan Bapynyng qyz úzatuy emes, say taghanyndaghy suyghy midan ótetin sýt túmagha susap kele jatqan beti.

Serikting әpkesi aitty:

– Sýiegindi iyt-qús mýjigir kemelek! Qayda laqtady ekensin?

– Bir jerde túrghan shyghar, it siyaqty sýiek kemirip.

Tu alystan týn qústary óksidi. Japyrylghan shalghynnan uqorghasynnyng ashy iysi múryn jarady.

– Shóke-shóke!

– Shóke-shóke!

Ong jaq qaptaldaghy jartas biyiginen eshki manyrady.

– Qara saytan!

– O, bórining shatasy!

Ekeui jan dәrmen sudan shylyq-shylyq etken ayaq kiymiderin búrap syqty da, jalama betkeyge jarysa órmeledi. Jolsyz biyik. Múndayda malma-salma tau arshalary ghana qol beredi. Tyrmysyp órmelep keledi. Taban astynda ezilgen tau sarymsaghy... Tyrym-tyraqay qashqan tau kesirtkeleri...

Búlar kelgende ýngir auzynda súlyq jatqan laghyn ainalyp-tolghanghan qara eshki jan tappay alasúryp jýr eken. Ýngir manyn búta-býrgen, tasjarghan, toshala, qyzylqat býrkep túr. Attam jerde mýiizi arbayghan tau tekesining sýiegi shashylyp jatyr.

– Al, qúz jaghalap, ýngir saghalap qyzghanyp tu, kemelek! Serik eshkini tebe bermek bolghanda, әpkesi ústap qaldy:

– Tәit әri! Ayaghyng jelinine tiyip keter.

Shala-jansar tóldi bauyryna basyp, basyn ózine qaratqan әpkesi baj ete qaldy.

– Tez etekeee!..

– Nege?

– IYleudi kórding be, әne?

– Nenin?

– Qúmyrsqanyng da!

– Bolsa, ne bopty?!

– Laqty qúmyrsqa talap tastapty. Ýstinde órip jýr. Ýsh-y jarymaghyr!

Ekeui endi myng bir mashaqatpen shyqqan biyikten qúlay, syrghanap etekke úmtyldy. Kirsindi kýielesh baltyrgha tisi batpaghan búta-býrgen qoldyng qary, sannyng júmsaq etin ayausyz osqylap keledi. Ápkesi alda.

– Sen asyqpa, – deydi Serikke, – men aldymen týse bereyin.

Salaqtaghan jelinin soyau sýrip, qan aralas uyzy saulaghan qara eshki de búlardan qalmay zar iylep jarysyp keledi.

Say taghanyndaghy jalbyzdy túmagha әpkesi birinshi bolyp ilikti. Ilikti de búlaq aghynyn bekitip, qazan shúnqyr jasady. Su tola bergende kirpigi ghana qimyldap jatqan beyshora januardy sugha toghytty. Ay jaryghynda su betine myng san qúmyrsqa qalqyp shyqty. Ápkesi jalbyz japyraghymen jenil kilkip tastaghan. Ile laqtyng basyn batyrdy. Qauqarsyz januar әlsiz búlqynghan. Su ishinde sharana aralas búira jýnin bappen tarady.

– Mal bop keter me eken?

– Bolady.

Ápkesi ýstindegi jensiz týie jýn beshpetin sheship, suy sorghyghan qara laqty qanyttay ghyp orady. Serik qara eshkini alyp úryp, emshegin ólimsiregen tóline jaghyzdy. Qaraday mekirengen enesi basyn kóterdi.

– Ashyghyp qalghan eken.

– Jaghy qarysyp qaldy-au?!

– Emui bayaulady.

– IYә...

– Tasta onda! Sәl esin jinap alsyn.

Ápkesi shalqalap jata ketti. Ay sәulesi endi boyjetip kele jatqan qyzdyng tershigen appaq alqymyn aimalady. Qyz kózin júmdy. Auzyna jalbyz sabaghyn tistep alypty. Ýstinde kebindey appaq, keng mol boz mata. boz mata.

Serik búlaqty býrkegen shóp-shalannan aryltty. Qaynargha qúlaghan layly qoy qara topyraqty tazartty. Shany arshylghan sharaynaday, búlaq jýzinen ay jýzdi. Tym jaqynnan bayghyz súnqyldady. Ápkesi talyp úiyqtap ketken sekildi, qybyrsyz. Orauly jatqan qara laq ornynan túrghysy kelip, typyrlap qoyady. Enesi bәiek bolyp tolghanyp jýr.

Ne bolsa da әpkesin kýter synayda búl da shalqalay bergen. Jelkesi múzdap ketti. Atyp túryp, sabalanyp qaldy. Jylan eken. Qarsy bettegi kýngey shaghylgha qaray susyp, jylystap barady. Bala bir basyp, eki basyp jylannyng sonynan ergen. Jendi bilektey jәndik kýrkening júrtynday kólemdi qyzyl qúmyrsqanyng iyleuin alysyraq oraghytty.

– Qusyng iyә, ózin?! Kórseteyin saghan qulyqty...

Serik eki attap jylannyng qúiryghyn basa qoydy. Basyn tik shanshyp, jerden qarys sýiem kóterilgende, bir qolymen moynynan, ekinshi qolymen qúiryghynan ústay qoyghan. Tyrp ete almay qaldy. Sol kýii eptep basyp qúmyrsqa iyleuine tónip keldi de, beygham jatqan iyleudi búryq etkizip ayaghymen teuip qaldy. Ile qolyndaghy jylandy topalang bop jatqan túsqa tastay salghan. San jyldyq kólemdi iyleuden bosanyp ketuge múrshasy kelmey dalbasalaghan jylan... Million qúmyrsqanyng zaharyna tap bolghan jan iyesi maygha tiri qurghan balyqtay shorshydy...

Kirpik qaqpastan tamashalap túr.

– Cerik, qaytalyq ýige!

Qaqqan qazyqtay tapjylmady.

– Jylangha arbalyp qalghan joqsyng ba, ei?

– Múnda kelshi, әpke.

IYleudegi jylandy kórgen әpkesi baj ete qaldy.

– Ne isteding sen, a?

– Jylan ghoy.

– Ordaly bolsa qaytesin?

– Bola bersin!

«Tars» etke dauyspen birge eki kez biyikke kóterilgen jylan anadaygha baryp salyp ete týsti. Serik jylandy ayaghymen týrtti. Bylq-sylq etedi.

– Ólip qalghan siyaqty.

– Kesiri tiymese jarar edi. Tasta ary, keteyik. Kózim tayyp ketse osy ghoy endi...

Ýsti qúrghap qalghan laqty beshpetining kelesi betine auystyryp oraghan.

Ekeui kelgen izimen keyin qúldilady. Qara eshki bezektep ilesip keledi. Managhyday emes, ay jylystap, say qaranghy tartqan. Say taghanyn taspaday tilgen búlaq suymen jarysyp keledi. Laqty Serikke ústatqan әpkesi keyindey berdi.

Jeti týnning ishnde ýige oralmaghan úlyn kýtip, eki kózi tórt bolghan anasy dala otyna úshqat tomaryn ýstep, jaryghyn meylinshe qozdatyp, esik aldynda irimshik qaynatyp otyr eken. Múnyng qarasyn alystan shalyp, dauys saldy:

– Qu jalghyz-ou! Qu arshaday quartayyn deding be meni?!

Serik qolyndaghy laqty aldynghy eki siraghyna ústap, typyrlata búlghandatty.

– Taptym ghoy, apa!

– Qatqannnyng basy! It jep ketetin bir laq ýshin qysqa kýnde qyryq óltirding ghoy qaraqúrt! Anasy ebil-sebil jalap jýr.

– Qaydan taptyn? Jalghyz qoryqpadyng ba?

– Ápkem ekeuimiz taptyq.

– Bismilda, bismilda! Ápkesi nesi taghy?! Jeti týnde jýrme dedim saghan! Osy saydaghy sandalghan kóp aruaqtyng birine erip jýrmegeysin!

Apasy múny jelkesinen qysyp әkelip, otpen alastady. Jeti qalampyrdy sugha ezip, betine býrikti. Áyteuir, ózi shet jaghasyn biletin bir qydyru yrymnyng basyn qayyryp bolghansha, Serik janary talmausyrap «shúr» ete týsti.

Múny jabaghy kórpemen qymtap jauyp, týniligin týsirgen apasy qaynatqan irimshigin tasqa basyp baryp biraq qisaydy. Kózi iline bergendegi kýbiri:

– Kesepatynnan saqta, Jaratqan!

Al ertesi Shúghynyqtyng jalghyz úly oyanbay qaldy.

Búl turaly әngime bolsa ýlkender jaghy ýnemi:

– Tamaghynyng astynda jylannyng tistegen izi boldy – desetin.

Sol kýni tang azanmen say tiremesindegi iyesiz búlaq basyna jinalghan ordaly jylan óz serikterin azalady...

Shúghynyq essiz serektep jatqanda, qara eshki ózi tughan ýngirge qara laghyn bastap qayqanday jóneldi...

Ghalymbek Elubay

Abai.kz