Putin Ukrainanyng siyrek metall qoryn saudalamaq...

Resey preziydenti Vladimir Putin Ukrainanyng janadan qosylghan aumaqtaryndaghy ken oryndaryn iygeru ýshin sheteldik investisiyalardy tartudyn manyzdylyghyna taghy da toqtaldy.
Ekonomikalyq zertteuler instituty (ERI) taratqan mәlimetke sýiensek, songhy jyldary әlemdik ekonomikanyng negizgi faktory retinde paydaly qazbalardy, әsirese siyrek jer metaldaryn óndiru jәne qayta óndeu manyzgha iye. Atap aitqanda, búl resurstar jartylay ótkizgish materialdardy, katalizatorlardy, túraqty magnitterdi óndiru ýshin qajet.
Joghary tehnologiyalyq ónimderge súranystyng tez ósui jәne "jasyl" energetikagha kóshu jaghdayynda siyrek jer metaldary strategiyalyq manyzgha ie bolady. SJM edәuir qorlary bar jәne olardy qayta óndeudi qamtamasyz ete alatyn elder ekonomikalyq qana emes, sonday-aq geosayasy artyqshylyqqa ie bolady. IEA (International Energy Agency) baghalauy boyynsha SJM-na súranys artyp, óse beredi, sondyqtan olar songhy kezderi eng aldymen Qytay men AQSh arasynda geosayasy bәsekelestik pen qarama-qayshylyqtyng taqyrybyna ainaldy.
Qytay әlemdik óndiristing 60%-dan astamyn qamtamasyz ete otyryp, tau-ken óndirisi boyynsha kósh bastap otyr. Odan bólek, el SJM qayta óndeu quattylyghynyng shamamen 90%-yn baqylaydy, búl ony naryqta basym oiynshy etedi.
Óz kezeginde, Aq ýy de әlemdik óndiristegi óz pozisiyalaryn kýsheytu boyynsha júmysty jandandyra bastady. Osylaysha, el 2025 jylghy aqpannan bastap Ukrainamen kelisimge kelu turaly kelissózder jýrgizude. Búl amerikalyq kompaniyalargha Ukrainanyng miyneraldy resurstaryn, sonyng ishinde SJM-in iygeruge mýmkindik beredi. Kelisim sharttaryna sәikes, Ukraina tabighy resurstardy satudan týsken kiristing 50%-y elding qauipsizdigi men ekonomikalyq damuyna yqpal etetin jobalardy qarjylandyru ýshin paydalanylatyn birlesken qalpyna keltiru investisiyalyq qoryna jiberedi.
Sonymen birge Resey siyrek jer metaldary salasyndaghy AQSh-pen yntymaqtastyqqa dayyn ekendigin bildirip, ken oryndaryn birlesip iygerudi úsynyp otyr. Búl osy strategiyalyq manyzdy resurstardy bólu mәselesine geosayasy shiyelenisti kýsheytedi. Resey preziydenti Vladimir Putin ken oryndaryn, sonyng ishinde Ukrainanyng janadan qosylghan aumaqtaryndaghy ken oryndaryn iygeru ýshin sheteldik investisiyalardy tartu arqyly óz mýddesin nyqtamaq.
Qazaqstan aumaghynda 2024 jyly perspektivaly SJM ken oryndary, onyng ishinde qorlary shamamen 800 myng tonnagha baghalanatyn Qaraghandy oblysyndaghy Kýirektikól uchaskesi anyqtaldy. Geologiyalyq barlau júmystary 12 uchaskede jalghasuda, búl elding siyrek jer elementterin әlemdik óndiru men óndeudegi óz ústanymyn nyghaytu jónindegi strategiyalyq niyetin rastaydy.
AQSh Geologiyalyq qyzmeti (USGS) taratqan derekterge sәikes, 2024 jyly siyrek jer metaldarynyng әlemdik qory 90 mln tonnagha baghalanghan. Alayda jyldyq óndiris 390 myng tonnany ghana jetti.
Ayta keterligi, siyrek jer metaldarynyng qory boyynsha ýzdik ondyqqa myna elder kiredi:
- Qytay (44 mln tonna)
- Braziliya (21 mln tonna)
- Ýndistan (6,9 mln tonna)
- Australiya (5,7 mln tonna)
- Resey (3,8 mln tonna)
- Vietnam (3,5 mln tonna)
- AQSh (1,9 mln tonna)
- Grenlandiya (1,5 mln tonna)
- Tanzaniya (890 myng tonna)
- Ontýstik Afrika (860 myng tonna).
Abai.kz