QR Memlekettik kenesshisi Erlan Qarin men QR Premier-ministrining orynbasary Ermek Kósherbaev myrzalardyng nazaryna!

Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev 18 sәuirde Manghystau oblysyna jasaghan saparynda ónirdegi kóshi-qon jәne migrasiya mәselesine toqtalyp: «Aymaq túrghyndarynyng sany ýzdiksiz ósip keledi. Qazir múnda 800 mynnan astam adam túrady. Jaqynda men Shymkentke barghanda kóshi-qondy, yaghni, migrasiyany baqylausyz qaldyrugha bolmaydy dep aittym. Boljam boyynsha, kóp úzamay oblystaghy halyq sany bir milliongha jetui yqtimal, tipti, odan asuy da mýmkin. Búl jaghday ekonomikagha jәne әleumettik infraqúrylymgha qosymsha salmaq týsiredi. Búl faktordy úmytpauymyz kerek, populizmge úrynbaghan jón...», – dep ózining alandaushylyghyn bildiripti.

Preziydent óte dúrys aityp otyr. Shymkent qalasy men múnayly ólkedegi halyq sanynyng shektes tys artuy, Ýkimetting ondaghy halyqty ózge ónirlerge kóshirip-qonystandyrugha dәrmensizdik tanytyp kele jatqany – osy kóshi-qon sayasatymen úzaq jyldan beri tynbay, belsendi týrde ainalysyp kele jatqan meni de qatty alandatady.

Onyng ýstine, qara altynnyng ýstinde otyryp kedeylik pen júmyssyzdyqtyng qamytyn kiyip kele jatqan búl ólke halqynyng minezining de ózgeshe, eski biylikke bolghan kegining de basym ekenin eskersek, týn úiqymyz tipti tórt bólinetin boldy. Osyghan baylanysty, Memlekettik Kenesshi Erlan Qarinning atyna arnayy hat jazyp, búl mәseleni sheshuding eng bir qarapayym jolyn bir emes, birneshe mәrte úsyndym.

Ol – osy ónirden shyqqan, qazirgi tanda Mәjilisting Mahambeti men Isatayy bolyp, respublika júrtynyng yqylasyna bólegen Edil Janbyrshiyn men Samat Músabaevty sol Ýkimet aiqyndaghan eki oblysqa әkim etip jiberu.

Shart – eki әkimge qonys audarushylargha qatysty tújyrymdamany ózderi jasaytyn jәne Ýkimet bólgen qarajatty ózderi iygeretin mýmkindik beru kerek.

Al, kóship kelushilerding de búl ónirlerge jappay qonystanuyn qamtamasyz etu kerek bolsa, eki әkimning bir-bir orynbasaryn Qytay men Mangholiyadan oralghan jigitterden qoyghan dúrys.

Men Manghystau oblysyndaghy halyqty Ýkimet aiqyndaghan ónirlerge kóshirip-qonystandyrudyng osydan ózge tiyimdi jolyn kórip túrghan joqpyn. Eger, tauyp jatsa, Ýkimet basshysy men Memlekettik Kenesshi ortagha salsyn!

***

Endi, Preziydentting jogharydaghy sózine qatysty ózimning bir auyz sózimdi ortagha sala keteyin.

Qasym-Jomart Kemelúly 11 sәuirde Shymkent qalasyna jasaghan saparynda: «Megapolisting demografiyalyq ósimi de joghary. Tabighy ósimmen birge, múnda kóship kelip jatqandar kóp. Osynyng ózi qalanyng tirshilikke qolayly, bolashaghy zor ekenin kórsetedi. Biraq baqylausyz kóshi-qon, yaghni, migrasiya tiyisti tehnikalyq jәne әleumettik infraqúrylymgha әser etedi. Múny da úmytpauymyz kerek...», – degen bolatyn.

Mine, Memleket Basshysy sol sózin Manghystaugha barghan saparynda taghy qaytalap otyr.

Endi, osydan keyin atqarushy biylik pen zang shygharushy organnyng kýibendey bastaytyny belgili.

Jasyratyny joq, Preziydentting auzynan shyqqan «Kóshi-qon», «Kóship kelip jatqandar» degen sózderdi ilip alyp, atqarushy biylik pen zang shygharushy bayaghy Kәrim Mәsimovting әdetine basyp, bar bәle-qazany shetten kóship keletin qazaqtargha jauyp, Úly kóshting jolyn odan ary qiyndatyp jibere me dep qauiptenip otyrmyn.

Negizi, Qasym-Jomart Kemelúly búl sózdi ishki kóshi-qondy menzep aityp otyr dep oilaymyn.

IYә, búl – shynymen de basa nazar audaratyn, jedel sheshu joldary qaraluy tiyis qauipti әri kýrdeli mәsele!

Senat Tóraghasy Mәulen Áshimbaevtin: «Soltýstik Qazaqstan ( -22,43%), Pavlodar (-5,76%) jәne Qostanay (-8,3%) oblystarynda halyq sany azayghan. Búl rette ontýstikten soltýstikke erikti týrde qonys audaru baghdarlamasy kýtilgen nәtiyjeni bermegenin moyyndauymyz kerek!» – degenine de mine, bir jyldan, eki aidan asty. Sodan beri atqarushy biylik te, zang shygharushy organ da sausaq úshyn qimyldatqan joq! Shamasy, búl sózin Senat Tóraghasynyng ózi de úmytyp qalghan bolsa kerek!

Men Shymkent qalasynda oryn alghan halyq sanynyng shamadan tys artyp bara jatqanyn ontayly sheshu ýshin de jogharydaghy ózim úsynghan tәsildi qoldanu kerek dep esepteymin. Ýkimet aiqyndaghan ónirdegi qalghan eki oblysqa sol Ontýstik ónirden shyqqan taghy eki jigitti әkim etip jibergen dúrys.

Oghan Týrkistannyng qos tumasy – Darhan Satybaldy men Baqtiyar Ónerbaev әbden layyqty der edim...

Osy jerde mәselening basyn ashyp alayyq. Preziydent alandaushylyghyn bildirgen Shymkent qalasy men Manghystau oblysy  demografiyasynyng shektes tys artuyna shetten oralghan aghayyndardyng tittey de qatysy joq! Sózimizding naqty әri dәleldi boluy ýshin, Últtyq statistika burosynyng shetten oralghan qandastarymyz turaly jariyalaghan songhy ýsh jyldyng mәlimetine jýgineyik.

2022 jylghy mәlimet boyynsha, Atajúrtyna kóship kelgender sany 17 293 adam.

Al, elden ketkender sany 24 239 adam.

Kóshi-qon salidosy – -6 946 adamdy qúrady.

Sonyng ishinde, Manghystau oblysyna TMD jәne basqa elderden túraqty túrugha 3391 adam kelipti.

Naqtylap aitsaq, TMD elderinen kelgeni – 3266 adam, ózge memleketterden – 125 adam.

Sol jyly Manghystau oblysynan 29 892 adam kóship ketken, onyng 9521-i Aqtau qalasynan, 7951-i Múnayly audanynan, 5384-i Janaózen qalasynan.

Búl Manghystau oblystyq Statistika departamentining basshysy Rimma Utushevanyng «kaz.inform.kz» saytyna bergen mәlimeti.

2023 jylghy mәlimetke sýiensek, bir jylda Qazaqstangha shetten kóship kelgender sany 25 399 adam.

Al, elden kóship ketkender sany 16 055 adam eken.

Respublika boyynsha kóshi-qon salidosy – +9344 adamdy qúrapty.

2023 jylghy qantar-jeltoqsandaghy demografiyalyq jaghdaygha kóz salsaq, óniraralyq kóshi-qon boyynsha ong salido elimizding 3 ónirinde qalyptasypty.

Ol – Almaty (38,1 myng adam), Astana (50 myng adam) jәne Shymkent (3,4 myng adam) qalalarynda.

Búl jerde qonys audarushylar men kóship kelushiler qatar qamtylghanyn eskerte ketkim keledi.

Demek, búl ýshtikting ishinde Manghystau oblysy joq!

2024 jyly Qazaqstangha túraqty túrugha 29 282 adam kelse, 12 732 adamdy shetelge qonys audarghan.

Kóshi-qon salidosy – +16 550 adamdy qúrady.

Sonyng 3 680-i ghana Manghystau oblysyn tandaghan.

Al, syrtqa ketkenderding eng kóp sany Soltýstik Qazaqstan (2 133 adam), Qaraghandy (1 588) jәne Shyghys Qazaqstan (1 195) oblystarynda tirkelgen...

Jogharydaghy naqty mәlimetterden kórip otyrsyzdar, Preziydent alandap otyrghan Manghystau oblysynyng shekten tys demografiyalyq ósu qarqynyna shetten oralghan qandastar yqpal etip jatqan joq!

Shymkent qalasy turaly da osyny aitugha bolady!

Tipti, songhy ýsh jylda shetten eng kóp kóship kelgender sanynyng jylyna otyz myngha jetpeytinin jәne elden shetelge kóship ketip jatqandardyng sanynyng da az emes ekenin eskersek, búl – on jeti oblys pen ýsh ýlken qala ýshin sonshalyqty adam shoshyrlyq san emes.

Shyndyghyna kelgende, shetke ketkender men ólgenderding ornyn toltyrugha da jetpeydi!

***

Men múnyng bәrin nege tәptishtep jazyp otyrmyn?!

«Qandy qantar» kóterilisinen beri atqarushy biylik pen zang shygharushy organ tarapynan Preziydentimizdin: «Sheteldegi qandastarymyzdy elge qaytaru isi eshqashan nazardan tys qalghan emes, qalmaydy da. Dýniyejýzindegi qandastarymyzdyng basyn tughan jerde biriktiru – bizding qasiyetti paryzymyz!» – degen Úly múratyna qasaqana qarsy jýrgizilip jatqan antiy-qandas sayasat meni ghana emes, býkil Úly kóshke mýddeli qauymdy qatty alandatuda!

Men Preziydentke Úly kósh jayly mýlde birjaqty aqparat baryp jatqanyna senimdimin.

Óitkeni, Preziydent sýiip oqityn «Egemen Qazaqstan», «Ana Tili» basylymdary Kóshi-qon sayasatymen tynbay belsendi ainalysyp kele jatqan tәjiriybeli mamandardyng pikirin baspaydy. Búl – bir!

Ekinshiden, Preziydentting ainalasynda otyrghandardyng ishinde Timur Qúlybaevtyng 2011 jylghy «Janaózen oqighasy» kezinde aitqan: «Eger ereuilshilerding jetekshileri turaly aitatyn bolsaq, ol jaqta Almatydan barghandar jetekshilik etip jýrgen joq. Olarda ózderining Qaraqalpaqstannan birge kelgen resmy emes jetekshileri bar...», – degen SANDYRAGhYNA әli kýnge deyin imanday senip jýrgen basshylar men qosshylar jeterlik.

Bizding Ýkimetting kemshilikti ózinen emes, ózgeden izdeytin Kәrim Mәsimovten qalghan sol eski әdeti 2022 jyldan beri taghy qaytalanuda.

Jalpy, Shymkent qalasy men Manghystau oblysyndaghy halyq sanynyng shekten tys tyghyzdyghyna Preziydentting alandaytyn jóni bar. Oghan kinәli, taghy qaytalap aitam, qandastar emes, aila taba almay otyrghan Ýkimetting ózi!

Sondyqtan, Preziydent Ákimshiligining manayyndaghy Memleket basshysynyng abyroy-bedelin, últtyq mýddeni oilamaytyn sanasyz sarapshylar kóshi-qon sayasaty jónindegi sapasyz «saraptamasymen» shetten oralyp jatqan azghantay qazaqqa barlyq pәle men jalany ýiip-tógip, Preziydentti alandatudan aulaq bolsyn!

Auyt Múqiybek

Abai.kz